Nới room ngoại: Cú hích mới cho ngân hàng và thị trường chứng khoán

Cánh cửa khơi thông dòng vốn quốc tế

Ngày 19/5/2025 tới đây, Nghị định 69/2025/NĐ-CP – một văn bản pháp lý mang tính đột phá, điều chỉnh tỷ lệ sở hữu của nhà đầu tư nước ngoài tại các ngân hàng thương mại (NHTM) đang thực hiện chuyển giao bắt buộc ngân hàng yếu kém sẽ chính thức có hiệu lực. Theo đó, tổng mức sở hữu của nhà đầu tư nước ngoài tại những ngân hàng này có thể vượt ngưỡng 30% theo quy định thông thường, nhưng không vượt quá 49% vốn điều lệ. Quy định này không áp dụng cho các ngân hàng mà Nhà nước đang nắm giữ trên 50% vốn điều lệ.

Sự ra đời của nghị định này được giới chuyên gia đánh giá là bước tiến có tính toán, mở ra cánh cửa mới để khơi thông dòng vốn quốc tế, đồng thời hỗ trợ quá trình tái cấu trúc hệ thống ngân hàng thông qua việc thu hút các nhà đầu tư chiến lược nước ngoài vào nhóm các ngân hàng đang thực hiện nhiệm vụ đặc biệt: nhận chuyển giao bắt buộc các tổ chức tín dụng yếu kém.

Theo CTCK ACBS, ba ngân hàng thương mại cổ phần đang trực tiếp thực hiện chuyển giao gồm MBBank (MBB), VPBank (VPB) và HDBank (HDB) chính là những đơn vị đầu tiên được kỳ vọng hưởng lợi từ chính sách mới. Hiện tại, tỷ lệ sở hữu của nhà đầu tư nước ngoài tại MBB là 22,3%, tại VPB là 24,3% và tại HDB là 16,9%. Với quy định mới cho phép nâng trần sở hữu lên tới 49%, dư địa tăng trưởng cho các nhà đầu tư ngoại là rất lớn.

Tuy nhiên nhóm chuyên gia tại ACBS nhận định trong ngắn hạn, tác động này đến giá cổ phiếu có thể chưa mạnh, bởi các ngân hàng này hiện vẫn đang khóa room ngoại dưới 30% theo điều lệ nội bộ và nhà đầu tư nước ngoài vẫn đang có xu hướng bán ròng cổ phiếu ngân hàng. Mặc dù vậy, về dài hạn, chính sách này mở ra một hướng đi mới cho các ngân hàng trong việc huy động nguồn lực quốc tế để thực hiện vai trò tái cơ cấu các tổ chức tín dụng yếu kém. Việc được phép nâng tỷ lệ sở hữu nước ngoài không chỉ tạo điều kiện thu hút thêm vốn mà còn nâng cao năng lực quản trị, chuẩn hóa thông lệ quốc tế, và củng cố hệ số an toàn vốn (CAR) – một chỉ tiêu then chốt trong việc đảm bảo tính ổn định của ngân hàng.

Trường hợp cụ thể như MBBank, ngân hàng này đang có kế hoạch góp tối đa 5.000 tỷ đồng vào ngân hàng MBV trong giai đoạn tái cấu trúc. Việc mở rộng tỷ lệ sở hữu nước ngoài sẽ tạo cơ hội cho MBB phát hành cổ phiếu mới để huy động vốn, hỗ trợ kế hoạch tái cơ cấu. Tuy nhiên, với đặc thù có yếu tố sở hữu nhà nước, việc phát hành tăng vốn có thể gặp trở ngại do nhóm cổ đông nhà nước có xu hướng hạn chế pha loãng tỷ lệ sở hữu.

Tương tự, VPBank dù có CAR tương đối cao (khoảng 14%) và chưa sử dụng nhiều trái phiếu vốn cấp 2, song việc nâng tỷ lệ sở hữu ngoại vẫn có thể là phương án để thu hút thêm vốn chiến lược. Ngân hàng này hiện có SMBC đối tác chiến lược Nhật Bản nắm 50% vốn của FE Credit, tạo tiền đề thuận lợi cho việc gia tăng ảnh hưởng và đầu tư lâu dài.

“Trong ba ngân hàng, HDBank được xem là đơn vị có khả năng tận dụng chính sách mới rõ ràng nhất. Hiện room nước ngoài theo điều lệ nội bộ của HDB chỉ còn 0,65%, trong khi room theo luật định 30% vẫn còn tới 13,15%. Đáng chú ý, ngân hàng này chưa có cổ đông chiến lược nước ngoài, và đang tích cực tìm kiếm đối tác. Nếu thực hiện mở room lên 49%, HDB hoàn toàn có thể đàm phán với nhà đầu tư chiến lược để huy động nguồn vốn cấp 1, đáp ứng nhu cầu tăng vốn trong bối cảnh CAR của ngân hàng phụ thuộc nhiều vào trái phiếu cấp 2. Mức sở hữu từ 15-20% là điều kiện tối thiểu với nhà đầu tư chiến lược – do đó việc HDB nới room và tăng vốn là bước đi hợp lý, góp phần cải thiện giá cổ phiếu trong tương lai gần”, nhóm chuyên gia phân tích.

Tác động lan toả

Ở góc độ vĩ mô, Nghị định 69/2025/NĐ-CP không chỉ là một chính sách riêng biệt hỗ trợ ba ngân hàng đang nhận chuyển giao, mà còn là phép thử đầu tiên cho việc nới room ngoại trong lĩnh vực ngân hàng tại Việt Nam. Việc khoanh vùng chính sách trong phạm vi các ngân hàng nhận nhiệm vụ đặc biệt cho phép Chính phủ kiểm soát rủi ro, đánh giá tác động thực tiễn trước khi tính tới khả năng mở rộng chính sách này trên toàn hệ thống ngân hàng. Đây là một bước đi cẩn trọng nhưng đầy chiến lược trong quá trình hội nhập tài chính.

Cũng theo ACBS, trong năm 2024, nhà đầu tư nước ngoài đã bán ròng cổ phiếu ngành ngân hàng với tổng giá trị hơn 30.000 tỷ đồng. Tâm lý lo ngại về rủi ro hệ thống, dư địa tăng trưởng bị giới hạn, và sự cạnh tranh trong ngành tài chính toàn cầu đã khiến dòng vốn ngoại chững lại. Tuy nhiên, việc Chính phủ chủ động nới room trong một số trường hợp cụ thể, có điều kiện kiểm soát rõ ràng, sẽ giúp tạo ra tín hiệu tích cực và niềm tin đối với nhà đầu tư nước ngoài.

Không thể phủ nhận, chính sách mới không chỉ có tác động trực tiếp đến hoạt động tăng vốn và cấu trúc cổ đông của các ngân hàng được chỉ định, mà còn gián tiếp hỗ trợ thị trường chứng khoán. Khi các ngân hàng có cơ hội nâng cao năng lực tài chính, xử lý nợ xấu và tái cấu trúc tổ chức tín dụng yếu kém thành công, niềm tin của thị trường sẽ được củng cố, tạo động lực tăng trưởng cho nhóm cổ phiếu ngân hàng, vốn chiếm tỷ trọng lớn trong chỉ số VN-Index.

Ngoài ra, sự tham gia của nhà đầu tư chiến lược nước ngoài – những tổ chức tài chính có kinh nghiệm và năng lực toàn cầu – không chỉ mang lại nguồn lực tài chính mà còn nâng cao tiêu chuẩn quản trị, ứng dụng công nghệ và đổi mới sản phẩm dịch vụ trong hệ thống ngân hàng Việt Nam. Đây là yếu tố then chốt giúp tăng sức cạnh tranh của các ngân hàng nội địa trong bối cảnh thị trường tài chính đang bước vào giai đoạn chuyển đổi số toàn diện.

Tuy nhiên, để chính sách phát huy hiệu quả, cần lưu ý rằng việc nâng tỷ lệ sở hữu nước ngoài chỉ được áp dụng trong thời gian thực hiện phương án chuyển giao bắt buộc đã được phê duyệt, dự kiến kéo dài từ 5-10 năm. Sau thời hạn này, nhà đầu tư nước ngoài sẽ không được phép mua thêm cổ phần cho đến khi tổng mức sở hữu giảm xuống dưới 30%, trừ trường hợp chuyển nhượng nội bộ hoặc mua trong đợt phát hành cho cổ đông hiện hữu. Đây là quy định cần thiết để đảm bảo cân bằng lợi ích giữa các nhóm cổ đông và an ninh tài chính quốc gia.

Trước đó, TS. Lê Anh Tuấn, Phó Tổng Giám đốc Dragon Capital đã chỉ ra một thực tế quan trọng và mang tính then chốt trong dòng vốn đầu tư nước ngoài vào ngành ngân hàng Việt Nam: giới hạn sở hữu tối đa 30% hiện hành vẫn là rào cản lớn nhất cản trở nhà đầu tư nước ngoài tiếp cận sâu vào các ngân hàng nội địa. Mặc dù thị trường tài chính Việt Nam được đánh giá là giàu tiềm năng, và nhiều ngân hàng trong nước đang nỗ lực tái cấu trúc để nâng cao năng lực quản trị và hiệu quả kinh doanh, nhưng nếu không tháo gỡ nút thắt về tỷ lệ sở hữu, dòng vốn chất lượng cao từ quốc tế sẽ vẫn bị kìm hãm.

Thứ nhất, không phải ngân hàng nào cũng còn room ngoại, điều này đặt các nhà đầu tư vào thế bị động. Ngay cả khi họ đánh giá cao tiềm năng lợi nhuận, chất lượng quản trị và khả năng tăng trưởng dài hạn của một ngân hàng, thì nếu room đã chạm trần, họ vẫn không thể tiếp cận hoặc tăng tỷ trọng sở hữu như mong muốn. Sự thiếu linh hoạt này khiến Việt Nam kém hấp dẫn hơn trong mắt nhà đầu tư quốc tế, nhất là trong bối cảnh khu vực ASEAN đang có sự cạnh tranh khốc liệt trong việc thu hút dòng vốn tài chính toàn cầu.

Thứ hai, mục tiêu đầu tư của nhà đầu tư nước ngoài không đồng nhất. Có nhóm nhà đầu tư theo đuổi lợi nhuận tài chính, họ tìm kiếm ngân hàng có kết quả kinh doanh tốt trong quá khứ và triển vọng lợi nhuận hấp dẫn trong tương lai. Nhưng cũng có nhóm khác, đặc biệt là các tổ chức tài chính quốc tế lớn như ngân hàng, công ty quản lý tài sản hay tập đoàn tài chính khu vực, muốn hợp tác chiến lược lâu dài với ngân hàng nội địa. Đối với họ, việc tìm được một ngân hàng còn nhiều room ngoại là điều kiện tiên quyết để đảm bảo quyền lợi và vai trò ảnh hưởng trong quản trị – yếu tố sống còn đối với một nhà đầu tư dài hạn.

Thứ ba, ba tiêu chuẩn chính mà khối ngoại thường dùng để đánh giá ngân hàng nội địa trước khi quyết định đầu tư đó là: Lợi nhuận trong quá khứ và kỳ vọng tương lai; Bộ máy quản trị tốt; và Ngân hàng đã niêm yết trên thị trường chứng khoán.

Nhìn chung, Nghị định 69/2025/NĐ-CP phản ánh bước tiến quan trọng trong tư duy điều hành của Chính phủ: linh hoạt, thử nghiệm có kiểm soát, và tạo không gian cho thị trường vận hành. Trong bối cảnh Việt Nam tiếp tục hội nhập sâu rộng vào thị trường tài chính quốc tế, việc chủ động nâng tỷ lệ sở hữu nước ngoài tại một số tổ chức tín dụng không chỉ là giải pháp kỹ thuật để xử lý ngân hàng yếu kém, mà còn là thông điệp mạnh mẽ về cải cách và mở cửa.