Nóng cuộc cạnh tranh nâng tầm ảnh hưởng tại Trung Á

CẨM ANH• 10/10/2023 03:30

Trung Á một lần nữa trở thành tâm điểm cho sự cạnh tranh địa chính trị khi các cường quốc tìm cách tăng cường sự hiện diện trong khu vực này.

>>Trung Quốc sẽ “soán ngôi” Nga ở Trung Á?

ác nhà lãnh đạo Trung Á và Mỹ tại Hội nghị thượng đỉnh C5+1.

Các nhà lãnh đạo các quốc gia Trung Á và Mỹ tại Hội nghị thượng đỉnh C5+1.

Tại Đại hội đồng Liên Hợp Quốc vào tháng trước, Tổng thống Mỹ Joe Biden đã tổ chức các cuộc gặp với các nguyên thủ quốc gia Kazakhstan, Kyrgyzstan, Tajikistan, Turkmenistan và Uzbekistan, tất cả đều là thành viên của nhóm C5 +1.

Các cuộc gặp này đã đặt ra chương trình nghị sự cho các mối quan hệ trong tương lai, nhấn mạnh đến việc bảo vệ chủ quyền và độc lập, như được ghi trong Hiến chương Liên Hợp Quốc. Các bên liên quan đã thảo luận về việc khởi động các hành lang thương mại mới, cũng như việc phân phối năng lượng. Washington cũng mong muốn bắt đầu đối thoại với các nước Trung Á về an ninh khoáng sản.

Đặc biệt, chuyến thăm của đại sứ Mỹ tại Pakistan tới cảng Gwadar, Pakistan vào ngày 12 tháng 9 cho thấy sự quan tâm ngày càng tăng của Mỹ đối với Trung Á.

Trong khi đó, các nước châu Âu cũng thể hiện sự quan tâm sâu sắc đến việc củng cố mối quan hệ của họ với các quốc gia Trung Á. Trong một cuộc họp gần đây, các nhà lãnh đạo các quốc gia Trung Á và các đối tác châu Âu đã thảo luận về việc củng cố Hành lang trung gian như một phần của Sáng kiến Cửa ngõ Toàn cầu. Ngoài ra, hai bên đã xác định năm lĩnh vực hợp tác tiềm năng chính: năng lượng, nguyên liệu thô, nông nghiệp, giao thông và đào tạo nghề.

Có thể thấy, các nước Trung Á cam kết chính sách đối ngoại "đa chiều" nhằm duy trì quan hệ tốt đẹp với tất cả quốc gia. Tuy nhiên, với xung đột địa chính trị phức tạp như hiện nay, các chuyên gia lo ngại, Trung Á khó áp dụng cách tiếp cận này.

Ông Zohaib Altaf, nhà nghiên cứu độc lập về cạnh tranh địa chính trị châu Á chỉ ra, trong cuộc họp thượng đỉnh gần đây ở Đức, Tổng thống Kazakhstan đã đảm bảo rằng, Kazakhstan sẽ tuân thủ các biện pháp trừng phạt chống lại Nga và cam kết tăng nguồn cung dầu dài hạn cho châu Âu.

>>Trung Á được lợi gì khi duy trì thương mại với Nga?

Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình (giữa) chụp ảnh chung cùng lãnh đạo các quốc gia Trung Á dự Hội nghị thượng đỉnh Trung Quốc-Trung

Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình (giữa) chụp ảnh chung cùng lãnh đạo các quốc gia Trung Á dự Hội nghị thượng đỉnh Trung Quốc-Trung Á vào tháng 5/2023

Tuy nhiên, ông Altaf nhận định, bước đi này có thể gây ra phản ứng tiêu cực từ Nga khi Moscow luôn coi các quốc gia Trung Á là một phần trong phạm vi ảnh hưởng của mình. Trên thực tế, Nga luôn duy trì tầm ảnh hưởng đáng kể đối với giới tinh hoa Trung Á do các mối quan hệ lịch sử của nước này trong khu vực. Do đó, những nỗ lực của phương Tây nhằm xây dựng mối quan hệ chặt chẽ hơn với các quốc gia Trung Á có thể làm tăng nguy cơ khơi mào các cuộc xung đột.

Bất chấp vị thế suy yếu của Nga, khu vực Trung Á vẫn dựa vào nước này để xuất khẩu thương mại, lao động và năng lượng. Nga có thể thiếu năng lực kinh tế để cạnh tranh trực tiếp với các nước phương Tây, nhưng nước này có thể tăng cường hợp tác với Trung Quốc để giảm bớt ảnh hưởng của phương Tây.

Đồng quan điểm, ông Nimra Javed, nhà nghiên cứu độc lập cho biết, các quốc gia Trung Á cũng nắm giữ trữ lượng khoáng sản đất hiếm có giá trị và các tài nguyên thiết yếu khác. Tuy nhiên, bất kỳ động thái nào nhằm đưa các nước Trung Á vào quan hệ đối tác an ninh khoáng sản đều có thể vấp phải sự phản đối từ Trung Quốc.

Nhiều chuyên gia nhận định sự cạnh tranh địa chính trị gia tăng tại Trung Á có thể cản trở những nỗ lực của Mỹ, có nguy cơ gây nguy cơ xung đột hoặc chiến tranh ủy nhiệm. Các nước Trung Á cần phải cân bằng khéo léo các mối quan hệ với Trung Quốc và các nước phương Tây vì cả lý do quốc phòng và kinh tế.