Phát triển chuỗi cung ứng giày dép bền vững

>>>"Cơ hội đặc biệt" của ngành giày dép Việt Nam

Năm 2023, xuất khẩu giày dép mang về cho Việt Nam hơn 20,2 tỷ USD. Đây là năm thứ 26 liên tiếp (tính từ năm 1998), giày dép xuất khẩu luôn nằm trong nhóm hàng tỷ USD. Dù giảm 15,3% so với năm 2022 nhưng chỉ đứng sau Trung Quốc, ước tính chiếm 10% thị phần của thế giới và có mặt ở 150 thị trường.

Theo bà Phan Thị Thanh Xuân, Phó Chủ tịch kiêm Tổng Thư ký Hiệp hội Da giày - Túi xách Việt Nam, đối với thị trường xuất khẩu, ngành da giày vẫn tập trung vào 5 thị trường chính: Mỹ chiếm tỷ trọng lớn nhất khoảng 35%, tiếp đến là EU 26%, Nhật Bản và Hàn Quốc. Riêng Trung Quốc hiện chiếm 9% tỷ trọng và kim ngạch ngày một lớn, đây cũng là thị trường giúp ngành da giày có dư địa cho tăng trưởng xuất khẩu trong năm 2024.

Năm 2024, theo phân tích của nhiều chuyên gia, các nền kinh tế lớn cũng là thị trường xuất khẩu tiềm năng của ngành da giày Việt Nam có khởi sắc. Bên cạnh đó, Việt Nam có một số lợi thế cạnh tranh đáng kể so với các quốc gia sản xuất, xuất khẩu mặt hàng giày dép, túi xách khác. Do đó, ngành dệt may Việt Nam phấn đấu đạt mục tiêu kim ngạch xuất khẩu 44 tỷ USD, tăng 9,2% so với năm 2023.

Cụ thể, 15 Hiệp định thương mại tự do (FTA) đã ký kết với lộ trình giảm thuế ngắn tiếp tục hỗ trợ doanh nghiệp da giày trong nước phát triển thị trường; chất lượng nguồn lao động tốt với kỹ năng hơn 30 năm sản xuất giày dép cùng uy tín thương hiệu giày dép made in Việt Nam đã được khẳng định.

Những yếu tố trên, giúp ngành da giày Việt Nam có cơ sở để cải thiện kim ngạch lấy lại đà tăng trưởng xuất khẩu. Theo đó, trong năm 2024 bên cạnh thị trường có các FTA, ngành da giày Việt Nam tiếp tục mở rộng và đa dạng hoá thị trường, cùng đó chú trọng duy trì thị trường truyền thống như Mỹ, EU bởi sức mua và dung lượng thị trường lớn.

>>>Dệt may, giày dép Việt Nam và “bài toán” nguyên phụ liệu

Theo TS Nguyễn Quốc Việt, Phó viện trưởng Viện nghiên cứu và Chính sách (VEPR), xu thế của người tiêu dùng hiện nay không còn quá chú trọng đến yếu tố “ngon - bổ - rẻ”, mà yêu cầu quá trình sản xuất phải bảo đảm các tiêu chuẩn về bảo vệ môi trường, sản xuất xanh, sản xuất tuần hoàn, giảm phát thải khí carbon... Các thị trường nhập khẩu cũng đặt ra nhiều yêu cầu, tiêu chuẩn về sản xuất, buộc doanh nghiệp sản xuất hàng hóa phải đáp ứng.

Đáng chú ý, ngành da giày của Việt Nam có nhiều lợi thế nhưng chưa khai thác được hết, bởi nguyên liệu để sản xuất chủ yếu vẫn phải nhập khẩu. Số liệu vừa được Tổng cục Hải quan công bố cho thấy, trong 11 tháng năm 2023, nhập khẩu nhóm hàng nguyên phụ liệu cho ngành dệt may, da giày đạt 21,94 tỷ USD. Nhóm hàng nguyên phụ liệu phục vụ cho ngành dệt may, da giày nhập khẩu chủ yếu có xuất xứ từ Trung Quốc, chiếm tỷ trọng tới 53% đạt 11,62 tỷ USD.

Hiện, nguồn nguyên liệu da sản xuất trong nước mới chỉ đáp ứng được khoảng 10% nhu cầu sử dụng của toàn ngành. Các sản phẩm phụ trợ sản xuất trong nước chủ yếu là các mặt hàng thâm dụng lao động như chỉ, chun, khuy, khóa, đường viền trang trí, mút xốp, miếng đệm lót giày, hộp đựng giày, đũa chống giày, giấy bọc giày, miếng nhựa độn giày dép, sắt lót đế, phom giày, keo dán, mủ cao su,…

Còn các loại nguyên liệu đòi hỏi tính kỹ thuật cao hơn, mang tính cốt lõi như đế, lót thì hầu như chưa sản xuất được. Đã có nhà máy bắt đầu sản xuất giày hoàn chỉnh nhưng sản lượng chưa đáp ứng và đặc biệt chất lượng sản phẩm còn chưa hoàn thiện.

Đồng quan điểm, bà Phan Thị Thanh Xuân cho rằng, một số tiêu chuẩn xanh, phát triển bền vững như chính sách về sản phẩm sinh thái, trách nhiệm mở rộng với nhà sản xuất, truy xuất chuỗi cung ứng... có thể được các thị trường nhập khẩu giày dép lớn của Việt Nam áp dụng ngay trong năm 2024 và một vài năm tới sẽ tác động tới xuất khẩu của ngành.

Do đó, bà Xuân cho rằng, việc tuân thủ là bắt buộc. Khi tuân thủ các quy định này doanh nghiệp phải thực hiện rất nhiều hoạt động nhằm nâng cấp năng lực nội tại. Việc nâng cấp phải từ công nghệ, quản lý, cùng đó chi phí đầu vào ngày càng tăng trong khi chi phí đầu ra tăng rất thấp, đó là sức ép cực kỳ lớn đối với doanh nghiệp.

“Tuy nhiên, trong một thế giới cạnh tranh bình đẳng nếu chúng ta muốn tham gia thành công vào chuỗi cung ứng bắt buộc phải tuân thủ”, lãnh đạo Hiệp hội Da giày – Túi xách Việt Nam nhấn mạnh.

Do đó, TS NQuyễn Quốc Việt cho rằng, để hoàn thành mục tiêu đặt ra cũng như giữ được vị thế xuất khẩu trên thị trường quốc tế với những yêu cầu ngày càng khắt khe, Việt Nam cần phải xây dựng và phát triển chuỗi cung ứng ngành da giày.

Theo đó, chính sách đầu tư phải mang tính trọng điểm, tập trung cho ngành sản xuất phụ liệu da giày và hạn chế ô nhiễm môi trường, nhất là khâu thuộc da. Đầu tư chọn lọc theo sản phẩm có thế mạnh nhằm tạo khả năng liên kết, hợp tác và khai thác tốt hơn năng lực thiết bị. Khuyến khích đầu tư nước ngoài vào lĩnh vực này, đặc biệt là khâu thuộc và hoàn thiện sản phẩm.

Bên cạnh đó theo các chuyên gia, để giữ vững vị thế xuất khẩu hàng đầu trên thị trường quốc tế, ngành da giày Việt Nam cần phải xây dựng và phát triển chuỗi cung ứng. Ngành này cũng cần đầu tư chọn lọc theo sản phẩm có thế mạnh để tạo khả năng liên kết, hợp tác, khai thác tốt hơn về năng lực thiết bị….