"Trên nóng dưới lạnh" trong việc gỡ “thẻ vàng” từ EC
Sau quá trình kiểm tra, về cơ bản phía Ủy ban châu Âu (EC) ghi nhận những tiến bộ từ Việt Nam, tuy nhiên để gỡ được “thẻ vàng”, còn những thách thức rất lớn phải xử lý.
Trong tháng 5 vừa qua, Đoàn làm việc của EC đã sang làm việc với phía Việt Nam, kiểm tra việc thực thi 9 khuyến nghị của EC liên quan tới vấn đề đánh bắt hải sản bất hợp pháp, không báo cáo và không theo quy định (IUU) để xem xét có rút “thẻ vàng” cho hải sản Việt Nam hay không.
9 khuyến nghị của EC
Ngày 23/10/2017, Ủy ban châu Âu (EC) thông báo áp dụng biện pháp cảnh báo bằng thẻ vàng đối với sản phẩm hải sản xuất khẩu của Việt Nam vào thị trường của Liên minh châu Âu (EU). Đồng thời, EC đưa ra 9 khuyến nghị Việt Nam cần phải thực hiện ngay trong 6 tháng (từ 23/10/2017 đến 23/4/2018).
9 khuyến nghị này gồm: Sửa đổi khung pháp lý để đảm bảo tuân thủ các quy tắc quốc tế và khu vực áp dụng cho việc bảo tồn và quản lý nguồn lợi thủy sản.
Đảm bảo thực hiện và thực thi có hiệu quả của pháp luật quốc gia sửa đổi; tăng cường việc thực hiện có hiệu quả các quy tắc quốc tế và các biện pháp quản lý thông qua một chế độ xử phạt đầy đủ được thực thi và theo dõi.
Khắc phục những thiếu sót đã được xác định trong thanh tra, kiểm soát và giám sát (MCS) liên quan đến các yêu cầu đặt ra của các quy định quốc tế và khu vực cũng như trong khuôn khổ hệ thống chứng nhận khai thác; tăng cường quản lý và cải tiến hệ thống đăng ký và cấp phép khai thác.
Cân bằng năng lực khai thác và chính sách đội tàu cá; tăng cường truy xuất nguồn gốc sản phẩm thủy sản và thực hiện tất cả các bước cần thiết, phù hợp với luật pháp quốc tế, để ngăn chặn các sản phẩm thủy sản đánh bắt bất hợp pháp được buôn bán và NK vào lãnh thổ.
Tăng cường và đẩy mạnh hợp tác với các quốc gia khác (đặc biệt là các quốc gia ven biển trong vùng biển mà tàu thuyền treo cờ Việt Nam có thể hoạt động) phù hợp với các nghĩa vụ quốc tế; đảm bảo tuân thủ các nghĩa vụ báo cáo và lưu giữ trong RFMOs (các tổ chức quản lý nghề cá khu vực).
Tình trạng "trên nóng dưới lạnh"
Từ ngày 15/5 - 25/5/2018, EC đã cử đoàn kỹ thuật sang Việt Nam để đánh giá thực tiễn, kiểm tra những báo cáo của Việt Nam trong việc giải quyết 9 khuyến nghị này.
Thông tin về vấn đề này, Thứ trưởng Bộ NN&PTNT Hà Công Tuấn cho hay: Sau quá trình kiểm tra, về cơ bản phía EC ghi nhận những tiến bộ từ Việt Nam, tuy nhiên để gỡ được “thẻ vàng”, còn 3 thách thức rất lớn phải xử lý.
Thứ nhất là việc kiểm soát thủy sản đánh bắt từ khai thác đến những khâu sau, nghĩa là khả năng truy xuất nguồn gốc. “Bạn thấy ta còn những lỗ hổng phải khắc phục”, Thứ trưởng Tuấn nói.
Thứ hai là kiểm soát đánh bắt thủy sản trên biển. Thứ trưởng Tuấn phân tích: Hiện nay, Việt Nam có khoảng 109.000 chiếc tàu đánh bắt trên biển, trong đó 33.000 chiếc là đánh bắt xa bờ. Trong số các tàu đánh bắt xa bờ, chỉ có 3.000 chiếc được trang bị thiết bị thông tin. Số lượng chưa được trang bị thiết bị thông tin còn lại rất lớn. Việt Nam thừa nhận đó là khó khăn, không thể cùng lúc trang bị hết toàn bộ.
“Thứ ba, một vấn đề nữa là phía “bạn” cho rằng, các vấn đề về Luật, Nghị định được chỉ đạo quyết liệt ở cấp Trung ương, song ở cấp địa phương còn bất cập. Hai bên hẹn nhau, phía EC sẽ quay trở lại đánh giá một lần nữa mới quyết định xem có rút “thẻ vàng” cho Việt Nam hay không. Kinh nghiệm quốc tế với vấn đề “thẻ vàng” là, không có quốc gia nào gỡ bỏ được dưới 12 tháng nhưng cơ bản là hai bên thật sự vào cuộc bàn bạc, chia sẻ, không tạo ra rào cản, bế tắc”, Thứ trưởng Hà Công Tuấn nhấn mạnh.
Ông Hà Công Tuấn cũng cho biết, có một vấn đề đoàn công tác của EC phản hồi, đó là việc họ đã tiến hành điều tra và thấy rằng, ở Trung ương hành động rất quyết liệt, Luật đã sửa, các Nghị định đã ban hành… nhưng có tình trạng “trên nóng dưới lạnh”.
Theo ông Tuấn, Việt Nam đã ghi nhận những ý kiến của phái đoàn EC. Hai bên thống nhất tới tháng 1/2019, đoàn công tác của EC sẽ quay lại để xem xét đánh giá một lần nữa về thẻ vàng thủy sản của Việt Nam.
Ngoài ra, ông Tuấn cho biết thêm, kinh nghiệm của nhiều nước cho thấy, chưa có nước nào được EC hủy bỏ thẻ vàng trước 12 tháng. Với Việt Nam, vấn đề cơ bản là hai bên đã thực sự vào cuộc và không tạo ra những rào cản, gây ách tắc cho hàng hóa, hai bên cũng tích cực chia sẻ để cùng hiểu nhau hơn.