Tiêm vaccine COVID-19 mũi thứ 3: Liệu có cần thiết?

CẨM ANH• 01/08/2021 15:21

Việc biến chủng Delta lây lan rộng làm tăng nguy cơ virus SARS-CoV-2 đột biến thành các chủng nguy hiểm hơn và giảm hiệu quả vaccine.

Một bệnh nhân được tiêm liều thứ ba của vắc-xin coronavirus Pfizer-BioNTech COVID-19 tại các phòng khám ngoại trú của Trung tâm Tim mạch tại Trung tâm Y tế Sheba gần Tel Aviv, Israel, vào ngày 12 tháng 7 năm 2021.

Một bệnh nhân được tiêm vaccine Pfizer-BioNTech COVID-19 mũi thứ 3 tại Tel Aviv, Israel. Ảnh: JACK GUEZ / AFP

Tổng giám đốc Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) Tedros Adhanom Ghebreyesus cho biết, hiện nay bốn biến chủng đáng lo ngại đã xuất hiện, và sẽ còn nhiều biến chủng mới nữa nếu virus tiếp tục lây lan. Biến chủng Delta hiện có mặt ở 132 quốc gia và vùng lãnh thổ. Nó cũng là một phần nguyên nhân dẫn đến sự gia tăng mạnh số ca tử vong vì Covid-19 ở các châu lục trong 4 tuần qua.

“Delta là một lời cảnh báo rằng virus đang tiến hóa, nhưng đây cũng là lời kêu gọi chúng ta cần phải hành động nhanh hơn, trước khi các biến chủng nguy hiểm hơn xuất hiện”, Giám đốc về tình trạng khẩn cấp của WHO Michael Ryan phát biểu.

Đáng chú ý, theo nghiên cứu mới ở những người đã tiêm vaccine, nếu họ nhiễm biến chủng Delta thì vẫn có tải lượng virus khổng lồ trong mũi và họng, làm tăng nguy cơ lây truyền dịch bệnh cho người xung quanh.

Với các chủng virus cũ, người đã tiêm đủ liều vaccine hầu như không có khả năng lây bệnh cho người khác. Nhưng với biến chủng Delta, tình hình hoàn toàn khác. Nếu nhiễm biến chủng Delta, người đã tiêm chủng nhưng vẫn mắc Covid-19 vẫn có rủi ro lây lan dịch bệnh tương tự những người chưa tiêm vaccine.

Trong nghiên cứu mới đây của Pfizer cho thấy, hiệu quả của vaccine ngừa Covid-19 của Pfizer/BioNTech giảm dầu theo thời gian, về mức khoảng 84% ở thời điểm khoảng 4-6 tháng sau khi tiêm mũi thứ hai.

Một nghiên cứu khác cũng cho thấy hiệu quả vaccine Pfizer mạnh nhất, đạt mức bảo vệ 92,6%, ở thời điểm từ 1 tuần đến 2 tháng sau khi tiêm mũi thứ hai. Sau đó, hiệu quả của vaccine này giảm với tốc độ bình quân khoảng 6% mỗi 2 tháng.

Điều này có nghĩa người đã tiêm chủng sẽ tiếp tục phải thực hiện các biện pháp an toàn, như đeo khẩu trang, rửa tay sát khuẩn, giãn cách xã hội, thậm chí, nhiều nhà nghiên cứu đang xem xét việc tiêm vaccine mũi thứ 3.

Theo Tổng Y chức Mỹ, bác sĩ Vivek Murthy phân tích, hầu hết mọi người đều có mức kháng thể bền vững có thể được phát hiện trong ít nhất bảy tháng. Tuy nhiên, một số người khác có lượng kháng thể khá thấp hoặc mức độ của họ giảm nhanh chóng sau khi bị nhiễm virus hoặc do hiệu quả của vaccine giảm dần. Chính vì vậy, khi nhiễm biến chủng Delta, lượng kháng thể phát sinh có thể không đủ để bảo vệ người bệnh chống lại sự tấn công của virus.

Biến thể delta đã tấn công Zimbabwe, nơi chỉ có 5% người dân được tiêm một liều vắc-xin. Aaron Ufumeli / EPA-EFE

Biến chủng delta đã tấn công Zimbabwe, nơi chỉ có 5% người dân được tiêm một liều vaccine. Ảnh: Aaron Ufumeli / EPA-EFE

“Đặc biệt, với người cao tuổi (trên 80 tuổi) thường có phản ứng miễn dịch kém hiệu quả hơn khi bị nhiễm bệnh. Điều này có nghĩa là khả năng miễn dịch tổng thể của họ có thể thấp hơn và có thể giảm dần nhanh hơn so với các độ tuổi khác. Do vậy nếu phải tăng cường tiêm mũi thứ 3, họ có thể sẽ được ưu tiên” chuyên gia này khuyến nghị.

Mặc dù vậy, cho đến nay số liệu tiêm chủng của người cao tuổi vẫn rất đáng khích lệ. Một nghiên cứu được tiến hành tại Mỹ gần đây đã chỉ ra rằng, những người lớn tuổi tạo ra phản ứng miễn dịch mạnh mẽ sau khi tiêm chủng.

Dữ liệu cho thấy, mức độ kháng thể chống lại biến thể Delta tăng gấp 5 lần ở người 18 - 55 tuổi được tiêm nhắc lại. Trong khi đó, ở người 65 - 85 tuổi, mức độ kháng thể sau khi tiêm liều vaccine thứ 3 tăng gấp 11 lần so với sau khi tiêm liều thứ 2. Do đó, Pfizer là hãng dược đầu tiên thông báo sẽ xin Cục Quản lý thực phẩm và dược phẩm Mỹ (FDA) cấp phép cho mũi tiêm thứ 3 của mình sớm nhất là vào tháng 8.

Trước mắt, dữ liệu từ Bộ Y tế Công cộng Anh cho thấy, vaccine Covid-19 hiện nay vẫn cung cấp khả năng bảo vệ người nhiễm Covid-19 không tiến triển nặng hoặc tử vong, thậm chí ngay cả khi vaccine giảm khả năng bảo vệ.

Bác sĩ Kate O’Brien, người đứng đầu lĩnh vực tiêm chủng, vắc xin và sinh phẩm của WHO nói rằng họ đang nghiên cứu xem mũi vaccine chống Covid-19 thứ 3 có cần thiết hay không. "Chúng tôi phải nói rõ ràng rằng chưa có đủ thông tin để đưa ra đề xuất tiêm vaccine thứ 3 ở thời điểm này. Nhiều nghiên cứu đang được tiến hành để đưa ra khuyến nghị dựa trên những bằng chứng khoa học".

Tuy nhiên, chuyên gia này cho rằng, tỷ lệ bao phủ vaccine kém tạo điều kiện cho biến chủng phát triển mạnh. Việc lây nhiễm và đột biến đã tạo cơ hội cho vaccine phát triển phức tạp và có thể dẫn đến các biến thể mới xuất hiện. Không phải ngẫu nhiên mà các biến thể đáng lo ngại đều xuất hiện từ các khu vực có mức độ lây truyền virus cao.

“Chính vì vậy, thay vì triển khai tiêm chủng mũi thứ 3, các nước cần tăng cường hỗ trợ vaccine tại những quốc gia chưa đạt mức độ tiêm chủng cần thiết để ngăn chặn virus tiếp tục lây lan và đột biến”, chuyên gia Brien nhấn mạnh.