Phát triển du lịch bền vững tại Đồng bằng sông Cửu Long

TS ĐINH TIÊN MINH & CỘNG SỰ - Trường Kinh doanh UEH• 04/10/2022 05:00

Du lịch bền vững không chỉ đòi hỏi thân thiện, bảo vệ môi trường, tự nhiên, còn phải gần gũi với văn hóa, con người và đóng góp cho kinh tế của cộng đồng.

>>>Việt Nam đón gần 1,7 triệu khách du lịch quốc tế trong 9 tháng năm 2022

Đồng bằng sông Cửu Long có nhiều lợi thế để phát triển du lịch bền vững. (Ảnh minh họa)

Ngành du lịch Việt Nam đã duy trì vị thế là ngành kinh tế hàng đầu của đất nước trong những năm gần đây. Cùng với đó, du lịch đã hỗ trợ trong việc bảo tồn và phát huy giá trị của các nguồn tài nguyên thiên nhiên và văn hóa, nâng cao hình ảnh của Việt Nam và khẳng định lại vị trí của mình trong quá trình tăng trưởng và hội nhập. Kết quả là một chiến lược du lịch bền vững phải được tạo ra. Và Đồng bằng sông Cửu Long (ĐBSCL), một trong bảy điểm đến du lịch hàng đầu của đất nước, sẽ là điểm nhấn đặc biệt trong việc nghiên cứu về du lịch bền vững.

3 yếu tố của du lịch bền vững

Là một trong bảy điểm đến du lịch lớn của cả nước, cùng với lịch sử lâu đời, ĐBSCL tự hào có nguồn tài nguyên du lịch tự nhiên và văn hóa phong phú, cũng như các mặt hàng liên quan đến du lịch hấp dẫn. Do đó, điều cần thiết và quan trọng không chỉ là mở rộng du lịch mà còn phải bảo tồn và phát triển tài nguyên du lịch, bảo tồn môi trường sinh thái, đảm bảo công bằng xã hội để phát triển du lịch, đặc biệt là phát triển bền vững du lịch.

Cho đến nay, các cuộc thảo luận về phát triển du lịch tích hợp môi trường đã đặt rất nhiều trọng tâm vào du lịch bền vững - là loại hình du lịch giảm thiểu chi phí và tối đa hóa lợi ích của du lịch đối với môi trường tự nhiên và cộng đồng địa phương, có thể được thực hiện trong dài hạn mà không ảnh hưởng xấu đến tài nguyên mà nó phụ thuộc vào.

Có thể nói, du lịch bền vững là du lịch có trách nhiệm với môi trường, tham quan các khu vực tự nhiên để tận hưởng và đánh giá cao thiên nhiên (và tất cả các đặc điểm văn hóa đi kèm của nó, có thể là trong quá trình này) trong quá khứ hay hiện tại theo cách khuyến nghị bảo tồn, có tác động thấp đến môi trường và mang lại lợi ích cho nền kinh tế - xã hội của cộng đồng địa phương (Liên minh Bảo tồn Thiên nhiên Quốc tế).

Tóm lại, du lịch bền vững có 03 thành phần chính hay còn gọi là “ba chân” (Prescott-Allen), gồm: du lịch bền vững; thân thiện với môi trường, có tác động thấp đến tài nguyên thiên nhiên; và đặc biệt là các khu vực cần được bảo tồn - MPA (Marine Protected Area). Cụ thể, giảm thiểu các tác động đến môi trường (động vật và thực vật, môi trường sống, tài nguyên, sử dụng năng lượng và ô nhiễm,...) và cố gắng mang lại lợi ích cho môi trường.

Bên cạnh đó, du lịch bền vững đòi hỏi gần gũi về mặt xã hội và văn hóa, không gây hại cho các cấu trúc xã hội hoặc văn hóa của cộng đồng nơi chúng được tạo ra. Thay vào đó, tôn trọng văn hóa và truyền thống địa phương. Thu hút sự tham gia của các bên liên quan (cá nhân, cộng đồng, công ty lữ hành và quản lý chính phủ) trong tất cả các giai đoạn lập kế hoạch, phát triển và giám sát, giáo dục các bên liên quan về vai trò của họ.

Về mặt kinh tế, đóng góp kinh tế cho cộng đồng và tạo ra thu nhập công bằng, ổn định cho cộng đồng địa phương và càng nhiều bên liên quan khác càng tốt. Mang lại lợi ích cho chủ sở hữu, nhân viên và những người xung quanh. Không bắt đầu đơn giản và sau đó sụp đổ nhanh chóng do hoạt động kinh doanh kém.

Thách thức phát triển du lịch bền vững tại ĐBSCL

Từ những kết quả nghiên cứu và khảo sát, chúng tôi cho rằng, tiềm năng phát triển du lịch của ĐBSCL là rất lớn, sự phát triển du lịch ở đây đã tạo ra nhiều lợi ích cho cộng đồng địa phương, nhưng vẫn phải thừa nhận rằng sự phát triển bền vững của du lịch ở ĐBSCL vẫn còn nhiều thách thức và chưa thực sự phát huy hết tiềm năng, thế mạnh.

>>>Đảo ngược bốn xu hướng của ĐBSCL

Cụ thể, vẫn còn nhiều hạn chế về hạ tầng giao thông chưa đồng bộ, chất lượng chưa đủ để đáp ứng nhu cầu phát triển, mặc dù có thế mạnh về các tuyến đường sông, biển, đường bộ. Trên thực tế, dù đường hàng không đã được phát triển nhưng vẫn chưa đủ để đáp ứng nhu cầu du lịch ngày càng cao, và cơ sở hạ tầng giao thông, cảng, trạm dừng nghỉ, hệ thống thông tin, viễn thông vẫn chưa đáp ứng được nhu cầu của hành khách.

Việc kết nối trong khu vực bằng đường bộ còn rất nhiều khó khăn; vận tải đường thủy nội địa chưa được phát huy, thiếu cảng hành khách bằng đường biển, các phương tiện vận tải cũng chưa có khả năng khai thác hành khách.

Dịch vụ du lịch vẫn chưa phát triển, với phần lớn các cộng đồng chỉ tập trung vào các sản phẩm du lịch liên quan đến sông và vườn. Khu vực này thiếu một hệ thống đồng bộ, với hầu hết các hoạt động xảy ra một cách tự phát giữa các cá nhân hoặc doanh nghiệp nhỏ. Khách hàng thường bị ép mua hàng, dẫn đến việc tăng giá hàng hóa và dịch vụ không hợp lý. Bên cạnh đó, vấn đề vệ sinh môi trường và an toàn thực phẩm cũng đòi hỏi sự quan tâm và điều chỉnh khẩn cấp. Ngoài ra, thiếu các cơ sở lưu trú chất lượng cao để chào đón khách quốc tế, cũng như các dịch vụ liên quan đến các loại hình du lịch khác.

Công tác quản lý nhà nước về du lịch còn nhiều hạn chế, còn nhiều bất cập trong hệ thống văn bản quy phạm pháp luật. Thiếu nguồn nhân lực được đào tạo chuyên ngành du lịch; chưa có cơ chế phối hợp và thiếu chủ động trong việc khai thác đặc thù các vùng du lịch. Việc tiếp thị, quảng bá sản phẩm du lịch vùng vẫn chưa nhiều, cần quảng bá du lịch nhiều hơn, cho khách biết thêm về thế mạnh của khu vực, đồng thời cần huy động kinh phí để tăng cường đầu tư xúc tiến, quảng bá điểm đến, phát triển thương hiệu điểm đến, có thể hình thành quỹ phát triển du lịch, quỹ xúc tiến du lịch để tạo nguồn lực phát triển sản phẩm đặc thù của địa phương.

Giải pháp phát triển du lịch bền vững tại ĐBSCL

Dựa trên những phân tích về thực trạng du lịch tại ĐBSCL, chúng tôi đề xuất các giải pháp để thúc đẩy phát triển du lịch bền vững tại khu vực này như sau:

Người miền Tây cũng là một trong những nguồn

Người miền Tây cũng là một trong những nguồn "vốn xã hội" để thúc đẩy phát triển du lịch bền vững. Ảnh: Đại sứ du lịch Cần Thơ, Hoa khôi Huỳnh Thúy Vi quảng bá du lịch ĐBSCL

Thứ nhất, Nhà nước cần tập trung xây dựng, huy động các nguồn lực đầu tư phát triển kết cấu hạ tầng phục vụ du lịch trong khu vực, hình thành quỹ đầu tư phát triển du lịch để tạo nguồn lực cho du lịch địa phương phát triển sản phẩm.

Thứ hai, tăng cường liên kết, hợp tác giữa các địa phương trong khu vực ĐBSCL, giữa các công ty lữ hành và các trung tâm du lịch trên cả nước, thúc đẩy du lịch giữa các nước ASEAN cũng là định hướng phát triển du lịch lâu dài ở ĐBSCL.

Thứ ba, cần sự quan tâm, hỗ trợ của các cấp quản lý nhà nước và địa phương cùng với các chính sách khuyến khích các doanh nghiệp trong và ngoài nước phát triển du lịch kết hợp với triển khai dịch vụ công và thiết lập quan hệ sản xuất.

Thứ tư, kinh doanh, tăng cường hợp tác với các tổ chức kinh tế nước ngoài để thu hút vốn đầu tư, phát triển liên tục các dự án du lịch nhằm tạo lợi ích cho phát triển kinh tế du lịch địa phương.

Thứ năm, xây dựng và triển khai chương trình phát triển nguồn nhân lực du lịch cho từng địa phương để phù hợp với định hướng phát triển du lịch của khu vực ĐBSCL. Tăng cường đào tạo ngắn hạn đáp ứng yêu cầu phát triển nguồn nhân lực du lịch, nâng cao chất lượng, kỹ năng, tính chuyên nghiệp trong dịch vụ, định hướng phát triển du lịch dài hạn cho từng địa phương và phù hợp với yêu cầu hội nhập quốc tế.

Thứ sáu, Chính phủ cần đẩy mạnh ứng dụng khoa học công nghệ trong cải cách hành chính và quản lý doanh nghiệp, tận dụng tối đa các ứng dụng công nghệ thông tin trong việc quảng bá hình ảnh du lịch, đồng thời bảo tồn và quảng bá hoạt động du lịch, giá trị lịch sử, di sản văn hóa để cho du khách biết thêm về sản phẩm du lịch và thế mạnh đặc thù của vùng.

Các loại hình du lịch phổ biến ngày nay gồm:
Du lịch tâm linh: là loại hình du lịch văn hóa, lấy yếu tố tâm linh, văn hóa làm cơ sở, vừa là mục tiêu thỏa mãn nhu cầu tâm linh của con người trong đời sống tâm linh.
Tham quan các di tích lịch sử và danh lam thắng cảnh: là hình thức du lịch truyền thống ở Việt Nam vì sự đa dạng và phong phú của lịch sử cũng như các yếu tố tự nhiên.
Du lịch trải nghiệm: là hình thức du lịch tập trung vào trải nghiệm riêng của mỗi du khách. Cho dù đi du lịch một mình hay theo nhóm, bạn có thể học hỏi nhiều điều mới, khám phá văn hóa và ẩm thực địa phương.
Du lịch giải trí: phù hợp với những người mới đi du lịch với mục đích thư giãn, đam mê trải nghiệm các loại hình giải trí khác nhau, thích sự phấn khích.
Du lịch nghỉ dưỡng: là loại hình du lịch kết hợp nhiều hoạt động vui chơi, giải trí, chăm sóc sức khỏe, lễ hội, mua sắm,... để giúp du khách có thời gian thư giãn, giải trí và chăm sóc sức khỏe sau một thời gian mệt mỏi.
Du lịch sinh thái: là du lịch gắn liền với thiên nhiên và văn hóa bản địa, nhằm bảo tồn văn hóa, bảo vệ môi trường, lan tỏa văn hóa sống của người dân trong vùng.
Du lịch văn hóa: là loại hình du lịch đưa khách du lịch đến tham quan các di tích, địa điểm văn hóa của một quốc gia hoặc khu vực cụ thể.

* Nhóm tác giả: TS. Đinh Tiên Minh - Trường Kinh doanh UEH, Nguyễn Thị Thanh Thảo, Trần Yên Quyền - sinh viên ngành Kinh doanh Quốc tế UEH.