Phạm vi thu hồi đất rộng có thể gây nên khiếu kiện và tham nhũng?
Ông Trần Ngọc Hùng, Tổng hội xây dựng Việt Nam khẳng định phạm vi thu hồi đất như trong Luật đất đai hiện hành quá rộng có thể gây ra khiếu kiện và tham nhũng.
Gửi tham luận tới Hội thảo Pháp luật và thực tiễn về tiếp cận đất đai của doanh nghiệp tại Việt Nam do Phòng Thương mại và Công nghiệp Việt Nam tổ chức, ông Hùng cho rằng còn nhiều bất cập trong Luật đất đai hiện tại, điều này có thể tạo điều kiện cho tình trạng tham nhũng, và khiếu kiện.
Có thể bạn quan tâm
Khoảng trống lớn nhất trong Luật đất đai là... vốn hóa đất đai
05:49, 28/06/2018
Đại biểu Nguyễn Sỹ Cương: Sửa Luật Đất đai để tránh “lửa bùng lên từ đất”
15:30, 25/05/2018
Luật Đất đai 2013 chưa điều chỉnh được giá đất
13:13, 24/12/2017
Không có cơ sở thực hiện quy định thu hồi đất vì… mục đích kinh tế
Trong tham luận của mình, ông Hùng cũng đề cập đến vấn đề thu hồi đất đai. Theo Hiến pháp năm 2013 quy định “Nhà nước thu hồi đất do tổ chức cá nhân đang sử dụng trong trường hợp thật cần thiết do luật định vì mục đích quốc phòng an ninh; phát triển kinh tế - xã hội, vì lợi ích quốc gia, công cộng.
Luật Đất đai 2013 đã cụ thể hóa quy định này của Hiến pháp bằng các Điều 61, 62. Trong đó, Điều 61 quy định những trường hợp thu hồi đất vì mục đích an ninh, quốc phòng; Điều 62 quy định những trường hợp để phát triển kinh tế - xã hội vì mục đích quốc gia, công cộng.
Tuy nhiên, khi áp dụng điều này vào Luật đất đai, ông Hùng cho rằng khi cụ thể hóa điều này trong Luật Đất đai cụm từ và ý nghĩa của cụm từ “trong trường hợp thật cần thiết” và vì lợi ích quốc gia, công cộng đã không còn đảm bảo cả hình thức và nội dung, cụ thể tại Điều 62 Luật Đất đai 2013.
Ví dụ, khoản C Điểm 3, Điều 62 quy định rất thoáng và rộng rãi khi đất thu hồi do HĐND tỉnh quyết định là “Dự án khu đô thị mới, khu dân cư nông thôn, chỉnh trang đô thị; cụm công nghiệp; khu sản xuất chế biến; nông sản; lâm sản; thủy sản; hải sản tập trung; dự án phát triển rừng phòng hộ, rừng đặc dụng”.
Đặc biệt đối tượng “chỉnh trang đô thị” có thể được hiểu là mọi dự án tại đô thị đều được thu hồi đất đã dẫn đến tình trạng chạy dự án vào các khu đất vàng, đất trống để được diện chỉnh trang đô thị được nằm trong diện thu hồi đất như: Đất công sở, nhà máy, kho tàng, bến bãi… khi phải di dời mà hàng loạt mảnh đất vàng đã được thu hồi giao cho chủ đầu tư làm nhà ở, điển hình như cơ khí Trần Hưng Đạo, cơ khí Quang Trung…(ở Hà Nội) nhà máy Ba Son (TP.HCM).
Ông Hùng cho biết, các nhà đầu tư lao vào nhắm các khu đất vàng trong đô thị này để lập dự án đầu tư kinh doanh bất động sản sinh lời cực lớn do chênh lệch địa tô. Nhà nước đền bù thu hồi đất cũng như tiền sử dụng đất theo giá thành phố, tỉnh ban hành thấp hơn nhiều giá thị trường. Trong khi nhà đầu tư khi bán bất động sản đưa bán giá thị trường đem lại lợi nhuận rất lớn cho nhà đầu tư và người có thẩm quyền (thông qua suất ngoại giao và chi phí không chính thức).
“Chính điều này tạo cơ chế xin - cho, tham nhũng và đã gây nên sự bất bình khiếu kiện rất lớn trong thời gian qua, dân thì nghèo đi, một số người giàu lên cực kỳ nhanh chóng”, ông Hùng nói.
Một điều đáng lo là theo ông Hùng, trong thực tế quyền thu hồi đất này chỉ nằm ở một số đơn vị tham mưu và người có chức có quyền thiếu hẳn quy chế công khai minh bạch, dân chủ, giám sát của cộng đồng.
Giáo sư Đặng Hùng Võ cho rằng, quy định thu hồi đất vì mục đích kinh tế như quy định tại Điều 62 Luật đất đai... đang vi hiến.
Có cùng góc nhìn, giáo sư Đặng Hùng Võ, Nguyên Thứ trưởng Bộ tài Nguyên-Môi trường, Trọng tài viên Trung tâm Trọng tài Quốc tế Việt Nam khẳng định quy định thu hồi đất đai đang… vi hiến.
Theo quan điểm của ông Võ, nếu truy ra thì sử dụng đất vì mục đích an ninh, quốc phòng là có định nghĩa; sử dụng đất vì lợi ích công cộng cũng có định nghĩa. Nhưng không có định nghĩa thế nào là sử dụng đất vì lợi ích quốc gia. Hoàn toàn không có định nghĩa. Và như vậy, không có cơ sở gì để triển khai Điều 62 cả.
“Nếu tôi quay lại dùng định nghĩa của Luật Đất đai 2003 thì sử dụng đất vì lợi ích quốc gia chỉ có 2 trường hợp: đất dùng để xây dựng trụ sở cơ quan nhà nước và đất dành cho các công trình công.
Còn ở đây, nếu anh không đưa ra định nghĩa mà chỉ quy định trường hợp nào được thu hồi đất vì lợi ích quốc gia thì sẽ dẫn tới mâu thuẫn pháp luật. Đấy không phải là phương pháp xây dựng luật. Luật ấy hở sườn hết tất cả và không thể hiện được ý tưởng của Hiến pháp. Tôi cho đây là cách quy định bừa bãi, không đúng phép tắc trong xây dựng luật”, GS Võ nhấn mạnh quan điểm của mình.
Nên giao quyền sở hữu đất cho cá nhân?
Điều 179 Luật Đất đai giao cho gia đình cá nhân đất tất cả các quyền của người sở hữu, đó là quyền chuyển đổi, chuyển nhượng, cho thuê, thừa kế, tặng, cho, thế chấp, góp vốn. Như vậy, có nên sửa đổi theo hướng giao quyền sở hữu đất cho gia đình, cá nhân quyền sở hữu đất đai gắn liền với nhà ở (chỉ là đất ở, không bao gồm đất giao để sản xuất nông, lâm nghiệp, nuôi trồng thủy sản…).
Về điều khoản này, ông Hùng khẳng định quy định như vậy sẽ tác động trực tiếp đến hàng chục triệu hộ gia đình và tuyệt đại đa số người dân được, “an cư lạc nghiệp”, có ý nghĩa chính trị xã hội rất lớn đồng thời cũng tránh được hiện tượng tùy tiện trong việc giải quyết tranh chấp - đền bù - giải phóng mặt bằng trên một mảnh đất có nhà ở có 2 chủ sở hữu. Điều này cần thiết phải sửa đổi Điều 53 của Hiến Pháp có thể thực hiện thông qua trưng cầu ý dân.
Toàn cảnh hội thảo.
Ngoài ra, ông Hùng cũng khẳng định trình tự thủ tục thu hồi đất vì mục đích quốc phòng, an ninh phát triển kinh tế xã hội và việc cưỡng chế thực hiện đã gộp các loại hình vì mục đích quốc phòng, an ninh và phát triển kinh tế xã hội vào một phương thức là bất hợp lý.
"Nếu vì lợi ích quốc phòng, an ninh công cộng thì người dân ủng hộ và ít có phản ứng nhưng thu hồi sử dụng đất vì phát triển kinh tế xã hội trong đó có kinh tế, xã hội của cá nhân gia đình mà cũng bị gộp chung vào một điều là không phù hợp", ông Hùng nói.
Do đó, ông Hùng cho rằng cần sửa đổi các điều của Luật Đất đai trên cơ sở cần có tiêu chí thế nào là thật sự cần thiết và vì lợi ích cộng đồng mới được đưa vào diện thu hồi đất để tránh tình trạng chiếm đoạt lợi ích của nhóm người hộ gia đình bị thu đất để giao cho chủ đầu tư khác chiếm dụng quyền sử dụng để kinh doanh kiếm lời.