Tài chính cá nhân (Bài 8): Vay mượn tiền sao cho hiệu quả?

LÂM MINH CHÁNH - Chuyên gia Tài chính - Sáng lập Trường Quản trị Kinh doanh BizUni• 27/07/2020 06:00

Vay mượn là con dao 2 lưỡi. Nếu biết tận dụng thì vay mượn sẽ giúp bạn sinh sôi tài sản. Nếu quá lạm dụng, thì chúng ta sẽ vướng vào vòng xoáy vay mượn và có thể bị tán gia bại sản.

Thông thường, vay mượn tiền cá nhân có 3 mục đích: Vay để đầu tư vào tài sản; Vay để tiêu dùng; Vay để trang trải nhu cầu khẩn cấp, quan trọng.

Vay tiền để đầu đầu tư

Trong đầu tư, kinh doanh, vay còn được gọi là đòn bẩy tài chính, một công cụ rất hiệu quả được nhiều doanh nghiệp, nhà đầu tư sử dụng.

Quản lý vay tiền sao cho hiệu quả tùy thuộc mục đích vay mượn của từng cá nhân

Ví dụ: A có vốn là 100 đồng, đầu tư đạt tỷ suất lợi nhuận 15%/năm, sẽ thu được lợi nhuận là 15 đồng. Giả sử A vay thêm 120 đồng, lãi suất 10%/năm, tiền lãi A phải trả sẽ là 12 đồng. Khi đó, tổng vốn của A sẽ là 220 đồng.

Với tỷ suất lợi nhuận 15%, thì A sẽ thu được lợi nhuận từ 220 đồng này là = 220*15% = 33 đồng.

Sau khi trả 12 đồng tiền lãi vay, A vẫn còn 33 – 12 = 21 đồng lợi nhuận.

Như vậy, tỷ suất lợi nhuận của A đã tăng lên là: 21/100 = 21%, vượt 40% so với mức 15% nếu như không vay.

Vì thế, vay được xem là đòn bẩy tài chính mà các nhà đầu tư chuyên nghiệp, các doanh nghiệp cần biết sử dụng. Có câu nói “Chưa biết vay là chưa biết kinh doanh/đầu tư”.

Tuy vậy, có những doanh nghiệp, cá nhân lạm dụng, vay quá mức so với vốn. Trong ví dụ trên, thay vì chỉ vay 80 đồng, họ vay nhiều tiền hơn, ví dụ như 300 đồng.

Giả sử A đạt tỷ suất lợi nhuận 15%, thì với tổng số vốn 300+100 = 400 đồng, số lãi A sẽ nhận được khi trả lãi vay là 400*15% = 60 đồng. A phải trả lãi vay là: 300*10% = 30 đồng, còn lại 30 đồng lãi sau vay. Nghĩa là A đạt được tỷ suất sinh lợi sau vay là 30/100 = 30%, gấp đôi tỷ suất sinh lợi nếu không vay.

Đòn bẩy càng lớn thì tỷ suất lợi nhuận kỳ vọng càng cao. Nhưng nếu tình hình kinh doanh, đầu tư không thuận lợi, thay vì đạt được tỷ suất lợi nhuận 15%, A chỉ đạt được 5%, thì số lãi A sẽ nhận được khi trả lãi vay là 400*5% = 20 đồng.

A phải trả lãi vay là 300*10% = 30 đồng, tức là A bị âm 10 đồng. Nghĩa là A đạt được tỷ suất sinh lợi sau vay là -10/100 = -10%. Khi đó A phải dùng vốn của mình để trả lãi vay, có nghĩa vốn sẽ bị thâm hụt. Trường hợp xấu, A có thể bị vỡ nợ.

Về mặt nguyên tắc, thì cá nhân nên vay để đầu tư vào những “tích sản” được kỳ vọng sẽ đem lại lợi nhuận cao hơn lãi vay. Ví dụ như vay để đầu tư vào cổ phần doanh nghiệp, đầu tư chứng khoán giá trị dài hạn, mua ô tô cho vay, mua căn nhà đầu tiên, hoặc mua căn nhà thứ hai cho thuê rồi bán lại.

Thông thường, chúng ta sẽ vay dài hạn, trả góp lãi và một phần vốn hàng tháng. Chúng ta cần chú ý những điều sau:

Thứ nhất, chọn ngân hàng có lãi suất cạnh tranh. Về mặt nguyên tắc, ngân hàng duyệt hồ sơ cho vay khó sẽ có lãi suất cho vay thấp hơn ngân hàng duyệt hồ sơ dễ dàng.

Thứ hai, chúng ta phải xem xét lãi suất cho vay trong cả thời gian vay. Có một số ngân hàng, để thu hút khách vay, đã ưu đãi lãi vay trong 1- 2 năm đầu, nhưng sau đó lại tính lãi suất vay cao hơn ngân hàng khác trong những năm sau. Vì thế, chúng ta phải xem xét, so sánh lãi suất vay trong cả thời gian trả nợ.

Thứ ba, không vay quá lớn so với khả năng trả nợ của mình. Tùy theo tình hình tài chính của mỗi người, số tiền để trả lãi vay hàng tháng không nên lớn hơn X% của thu nhập hàng tháng. X có thể là 20%, 30% hay 40%, tùy tình hình từng cá nhân gia đình.

Thứ tư, không bao giờ tính quá sát số lãi phải trả. Ví dụ như một gia đình thu nhập 60 triệu đồng, chi phí các thứ 35 triệu đồng, để dành quỹ dự phòng 5 triệu đồng, còn lại 20 triệu đồng. Gia đình đó không nên dùng hết số tiền 20 triệu đồng này để trả góp hàng tháng. Dùng khoảng 12-15 triệu/tháng là vừa đẹp. Số tiền còn lại gia đình đó nên đầu tư vào tài sản có tính thanh khoản cao. Việc này nhằm đề phòng rủi ro lãi suất cho vay bị tăng cao theo lãi suất cơ bản của hệ thống ngân hàng, trong trường hợp xảy ra lạm phát.

Vay tiền để tiêu dùng

Ông Robert Kiyosaki, tác giả bộ sách “Cha giàu Cha nghèo”, chia tài sản ra làm 2 loại: Tích sản và Tiêu sản. Theo đó, “tích sản” là những tài sản giúp cá nhân tích lũy tiền, chẳng hạn như ô tô dùng để cho thuê là chính, đi lại cá nhân là phụ. “Tiêu sản” là những tài sản tốn tiền và không giúp sinh ra tiền, chẳng hạn như ô tô dùng đi lại thì ít mà thể hiện thì nhiều.

Ông Robert Kiyosaki khuyên chúng ta không mua, và tuyệt đối không nên vay mượn để mua tiêu sản. Tuy nhiên, tôi không cực đoan đến mức đó, nhưng cũng cho rằng cá nhân nên tránh việc vay tiền để mua “tiêu sản”, trừ phi tiêu sản đó là quá cần thiết đối với cuộc sống. Vì khi vay để mua, chúng ta đã tạm ứng dòng tiền tương lai cho nhu cầu hiện tại.

Một số người, vì quá đam mê tiêu dùng, hoặc vì quá sĩ diện hão, muốn “bằng anh bằng em”, cộng thêm tâm lý trả góp hàng tháng cũng nhẹ tiền nên đã bị cuốn vào vòng xoáy vay– mua – trả nợ hết lần này đến lần khác.

Hầu hết những người tiêu dùng đều có tâm lý: trả góp hàng tháng nhẹ tiền. Thực ra, lãi suất vay tiêu dùng của các tổ chức tài chính là rất cao.

Trong bài số 7, tôi có dùng ví dụ thật sau để hướng dẫn tính lãi suất/ tỷ suất lợi nhuận.

Chương trình cho vay trả góp trên website Thế Giới Di Động (ngày 6/2/2020) bán điện thoại iphone 11 PRO MAX 64GB, giá 33.990.000 VNĐ. Khách hàng trả trước 50% là 16.995.000 VNĐ. Số còn lại khách hàng vay của công ty vay tiêu dùng Home Credit, trả 1.856.000 VNĐ/tháng, trong 12 tháng. Vay của công ty FE Credit thì khách hàng trả 1.795.000 VNĐ/tháng.

Bài 7 giúp các bạn tính ra tỷ suất sinh lời năm của HOME CREDIT trong trường hợp này là 68,17%/năm, của FE CREDIT là 57,42%/năm.

Chúng ta rất mâu thuẫn. Một đằng chúng ta nói không biết đầu tư tiền vào đâu để đạt tỷ suất sinh lời 12%-15%/năm, nhưng lại sẵn sàng vay trả góp tiêu dùng với mức lãi suất thật là 50%-70%/năm.

Nói một cách khác, chúng ta đang không chỉ dùng tiền của tương lai để mua nhu cầu tiêu dùng, sự sung sướng hiện tại, mà chúng ta còn mua với giá quá đắt.

Vay tiền để trang trải

Mỗi chúng ta, tùy hoàn cảnh, sẽ phải vay tiền để trang trải, giải quyết những vấn đề khẩn cấp, quan trọng nào đó. Khi đó chúng ta cần phải tuân thủ những nguyên tắc sau:

Thứ nhất, không vay với lãi suất quá cao (Xem bài số 1 để biết cách tính lãi suất thật). Khi chúng ta đầu tư thì tỷ suất sinh lợi cao sẽ giúp chúng ta sinh sôi nảy nở tiền theo thời gian. Nhưng khi chúng ta đi vay, thì lãi suất cao sẽ làm cho chúng ta khánh kiệt. Do đó chúng ta cần phải nói không với những lãi suất lớn hơn 20%/năm.

Thứ hai, không vay ngắn hạn để giải quyết việc dài hạn. Vì khi đó chúng ta sẽ bị cuốn vào vòng vay mượn nợ nần: vay lần sau trả cho lần trước, giật gấu vá vai.

Cách thoát ra vòng xoáy nợ nần, là chúng ta đối diện với sự thật. Hãy kiểm tra lại hết tài sản và dòng tiền, và ra quyết định bán bớt tài sản để trả nợ. Chúng ta phải biết hy sinh một phần tài sản của mình, ví dụ từ nhà 8 tỷ đồng chuyển qua nhà 3 tỷ đồng, từ xe 1 tỷ đồng chuyển sang xe 400 triệu đồng hoặc xe máy. Thay đổi như thế tuy có ảnh hưởng đến sinh hoạt hiện tại, đến “vị trí” hiện tại, nhưng chúng ta thoát được tình trạng nợ nần mà nếu xảy vỡ nợ thì hậu quả còn lớn hơn nhiều.

Thẻ tín dụng

Thẻ tín dụng là một tiện nghi tuyệt vời của cuộc sống, giúp chúng ta sử dụng tiền mà không cần đem theo tiền mặt, và đặc biệt không lãi suất trong thời gian 45 – 60 ngày tùy ngân hàng. Thẻ tín dụng đặc biệt cần thiết khi chúng ta đi đến các nước phát triển. Ở những nước này, nếu không có thẻ tín dụng, chúng ta bị xem như người từ trên trời rơi xuống. Thẻ tín dụng cũng rất tiện lợi trong việc mua hàng online, đặc biệt là những website quốc tế chỉ chấp nhận thanh toán bằng thẻ tín dụng. Ngoài ra, thẻ tín dụng còn là một công cụ giúp người sở hữu thẻ được vay 80- 90% mệnh giá của thẻ, với mức lãi suất cho vay thấp hơn lãi suất vay tiêu dùng.

Tuy vậy, chúng ta cũng cần để ý đến những phiền phức sau đây do thẻ tín dụng gây ra:

Thứ nhất, việc trả tiền bằng thẻ dễ dàng, không phải rút tiền từ ví, nên rất dễ mất kiểm soát, dẫn đến tình trạng chi tiêu vượt ngân sách.

Thứ hai, có thể bị ăn cắp thông tin của thẻ. Chúng ta cần xóa 3 số bí mật trên thẻ. Và bất cứ khi nào có giao dịch lạ, chúng ta báo ngay với ngân hàng để khóa thẻ, và đòi tiền lại.

Thứ ba, bị tự động tính tiền. Các website ở nước ngoài thường gài chế độ tự động tính tiền. Vì vậy khi hết sử dụng dịch vụ, chúng ta cần phải hủy đăng ký, giao dịch để tránh bị web tự động trừ tiền.

Thứ tư, bị tính lãi cao nếu không trả tiền đúng hạn. Chúng ta phải trả đủ số tiền đã dùng trong thời gian được miễn lãi suất (45-60 ngày). Qua thời gian đó, thì người sử dụng thẻ sẽ bị phạt với mức lãi rất cao. Thậm chí, người sử dụng thẻ có thể bị các ngân hàng báo cáo lên Trung tâm Thông tin tín dụng Quốc gia Việt Nam (CIC) ảnh hưởng đến mức tín nhiệm cá nhân.

Nói tóm lại, để là người quản lý tài chính các nhân hiệu quả, chúng ta nên vay tiền để đầu tư tích sản; Tránh, giảm vay tiền để tiêu dùng; Giảm tài sản để thoát khỏi nợ nần; Sử dụng thẻ tín dụng một cách khôn ngoan.

Tài chính cá nhân (Bài 8): Vay mượn tiền sao cho hiệu quả?

Vay tiền để đầu đầu tư

Vay tiền để tiêu dùng

Vay tiền để trang trải

Thẻ tín dụng

Người trẻ ít vốn làm giàu bằng cách nào?

Làm startup và những vỡ mộng của người trẻ

[Tài chính cá nhân] Bài 4: Chơi casino và đầu tư ngắn hạn vì sao thua nhiều hơn thắng?

Quản lý tài chính cá nhân để khởi nghiệp như thế nào ?

[Tài chính cá nhân] Bài 1: Tiết kiệm ra sao để có một... gia tài?

[Tài chính cá nhân] Bài 2: Nhận diện và phòng ngừa rủi ro trong đầu tư

[Tài chính cá nhân] Bài 3: Đầu tư vào doanh nghiệp thế nào cho hiệu quả?