Khó khăn “bủa vây” doanh nghiệp điều

KHÔI NGUYÊN• 02/06/2024 04:00

Giá điều nguyên liệu thô tăng mạnh khiến nhiều doanh nghiệp chế biến điều tại Việt Nam đang phải “đau đầu” khi bị nhiều đối tác nước ngoài “lật kèo”, không giao hàng theo hợp đồng đã ký…

>>Ngành điều lại “ngồi trên đống lửa”

ihihih

Một loạt doanh nghiệp chế biến điều tại Việt Nam vừa “đồng thanh” kêu cứu khi giá điều thô tăng cao, nhiều nhà cung ứng nguyên liệu từ nước ngoài đã “bẻ kèo”. Ảnh minh hoạ

Một loạt doanh nghiệp chế biến điều tại Việt Nam vừa “đồng thanh” kêu cứu khi giá điều thô tăng cao, nhiều nhà cung ứng nguyên liệu từ nước ngoài đã “bẻ kèo”, không thực hiện đúng hợp đồng đã ký trước đó. Các doanh nghiệp trong nước hiện đang phải đối mặt với nguy cơ đứt gãy chuỗi cung cứng.

Chia sẻ thực tế từ doanh nghiệp, ông Cao Thúc Uy, Giám đốc Điều hành Công ty TNHH Cao Phát (Bà Rịa – Vũng Tàu) cho biết, năm nay, do khô hạn kéo dài, cây điều ở Tây Phi không chỉ giảm về sản lượng mà giảm cả chất lượng. Trong khi đó, một số nước Tây Phi có sự thay đổi lớn về chính sách xuất khẩu điều thô. Chẳng hạn, Benin ban hành cấm xuất khẩu điều thô, Bờ Biển Ngà thì tạm dừng xuất khẩu…

Lợi dụng tình hình này, một số nhà thương mại điều thô quốc tế đang làm khó các doanh nghiệp Việt Nam, như yêu cầu phải thanh toán với giá cao hơn nhiều so với giá ký hợp đồng, đẩy giá điều thô lên quá cao… Trong khi đó, các doanh nghiệp điều Việt Nam sau khi ký được hợp đồng mua điều thô là phải ký ngay hợp đồng bán nhân điều với mức giá phù hợp với giá điều thô đã ký.

“Vì vậy, với việc giá điều thô tăng chóng mặt trong thời gian qua, đang gây khó khăn rất lớn cho các doanh nghiệp điều Việt Nam. Riêng việc giá điều thô đột ngột tăng cao trong khi chất lượng giảm, đã gây ra tổn thất không nhỏ cho các doanh nghiệp điều Việt Nam”, ông Cao Thúc Uy chia sẻ.

Còn ông Tạ Quang Huyên, Chủ tịch HĐQT kiêm Tổng Giám đốc Công ty Cổ phần Hoàng Sơn 1 cho biết, theo dự báo của Hội đồng Hạt và Quả khô Quốc tế (INC), sản lượng điều thô khu vực Tây Phi giảm khoảng 7% trong năm nay. Một nhóm các nhà xuất khẩu điều thô của Bờ Biển Ngà đã tận dụng cơ hội này đẩy giá điều thô tăng chóng mặt. Chỉ trong vòng một tháng, giá điều thô tăng tới 400 USD/tấn, là mức biến động mà ông Huyên chưa từng thấy trong mấy chục năm tham gia ngành điều. Theo Hiệp hội Điều Việt Nam (Vinacas), nhà xuất khẩu hạt điều thô tại châu Phi không giao hàng theo hợp đồng hoặc tìm cách tăng giá bán 40-50%, đẩy nhiều doanh nghiệp nhập khẩu điều thô trong nước gặp khó, nguy cơ thua lỗ nặng.

>>Vụ nguy cơ xuất khẩu điều bị lừa: Hồi kết có hậu và bài học cho ngành điều

ihihih

Các doanh nghiệp trong nước hiện đang phải đối mặt với nguy cơ đứt gãy chuỗi cung cứng. Ảnh minh hoạ

Phân tích trên VTC news, ông Bạch Khánh Nhựt, Phó Chủ tịch Vinacas cho biết, nguồn cung cung điều trong nước chỉ đảm bảo 10 - 12% so với tổng sản lượng sản xuất, chế biến điều của doanh nghiệp. Vì vậy, các nhà máy chế biến điều ở Việt Nam cần nguồn cung nhập khẩu. Mỗi năm, các doanh nghiệp nhập khẩu hơn 2,5 triệu tấn điều thô, trong đó khoảng 1,7 triệu tấn từ châu Phi, chủ yếu là Tây Phi.

Ông Nhựt cho biết, hàng năm các doanh nghiệp ký kết hợp đồng nhập khẩu với các doanh nghiệp đối tác của nước Bờ Biển Ngà. Tuy nhiên, năm 2024, Chính phủ nước này đã ban hành chính sách ưu tiên cho các doanh nghiệp trong nước thu mua nguồn nguyên liệu trước để bình ổn thị trường, sau đó sản lượng điều thô còn lại mới mở cửa xuất khẩu tự do. Điều này đã làm giảm một nguồn cung cấp nguyên liệu cho Việt Nam.

"Năm nay, tại các nước châu Phi, trong đó có Bờ Biển Ngà đã xảy tình trạng Elnino cực kỳ tai hại, ảnh hưởng lớn đến sản lượng của cây điều, dẫn đến sản lượng thấp, hàng hóa khan hiếm và giá điều thô tăng cao”, ông Nhựt nói.

Tuy nhiên, điều đáng nói là nhiều hợp đồng trước đây ký kết với các doanh nghiệp Việt Nam ở mức giá thấp. Trong khi hiện nay nhiều doanh nghiệp xuất khẩu tại Tây Phi đã đẩy giá điều thô tăng hơn 40 - 50% so với tháng 2 và 3, lên 1.500 - 1.700 USD/tấn.

“Nếu họ đóng gói giao hàng cho doanh nghiệp Việt Nam tại thời điểm này theo hợp đồng đã ký kết thì mỗi tấn điều thô họ lỗ 200 - 500 USD, trong khi điều không chỉ bán theo tấn, mà bán theo hàng chục nghìn tấn.

Như vậy, với con số này, họ cho rằng sẽ bị thất thu lợi nhuận rất lớn nên nhiều doanh nghiệp đối tác đã không cần giữ thương hiệu, uy tín mà chỉ cần giữ lợi nhuận và họ đã “xù hàng” của doanh nghiệp Việt ”, ông Nhựt nói.

Cũng theo ông Nhựt, các doanh nghiệp này đã đưa ra nhiều điều kiện để giao hàng theo hợp đồng đã ký kết.

Trong đó, yêu cầu doanh nghiệp nhập khẩu của Việt Nam phải trợ giá bằng việc chia đôi phần giá tăng, tức là doanh nghiệp Việt phải chi trả thêm từ 200 - 300 USD/tấn.

Hoặc là họ sẽ đóng hàng kém chất lượng để cấn trừ chất lượng, nhằm không bị thiệt thòi về giá chênh lệch. "Chẳng hạn, chúng ta ký hợp đồng loại hàng 50 lbs (điểm chất lượng hạt điều) thì họ chỉ giao hàng 44 - 45 lbs", ông Nhựt giải thích.

Bên cạnh đó, một tình trạng "lật kèo" khác cũng đang diễn ra là những đơn hàng đang hành trình trên biển để giao đến cho các doanh nghiệp Việt Nam bị đổi chứng từ ngay trên tàu. Thay vì giao đến cho doanh nghiệp Việt Nam thì họ lại bán cho đối tác khác, nên doanh nghiệp Việt không nhận được hàng theo hợp đồng.

“Theo báo cáo của các thành viên Vinacas, đến thời điểm sáng 1/6 có đến hơn 50% số lượng và giá trị hợp đồng nhập khẩu điều đã ký của các doanh nghiệp Việt đều rơi vào các tình trạng này, từ đó sinh ra chuỗi khủng hoảng dây chuyền về sản xuất, chế biến, xuất khẩu điều trong nước", ông Nhựt nói.

Trước tình hình đó, ông Bạch Khánh Nhựt cho biết, Vinacas đã gửi công văn đến Hiệp hội các nhà xuất khẩu điều Bờ Biển Ngà, đề nghị Hiệp hội này hỗ trợ nhắc nhở các nhà xuất khẩu thực hiện đúng hợp đồng bán điều thô.

“Vinacas sẽ có văn bản kiến nghị lên Chính phủ, các bộ ngành liên quan để tháo gỡ khó khăn cho ngành điều, trong đó có tác động các nước châu Phi gỡ bỏ lệnh cấm xuất khẩu điều thô. Với Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn, Vinacas kiến nghị quan tâm phát triển vùng nguyên liệu điều, phát triển bộ giống điều chất lượng, năng suất cao. Điều này sẽ giúp các nhà chế biến điều bớt phụ thuộc nguồn nhập khẩu, để không bị chèn ép”, ông Bạch Khánh Nhựt chia sẻ.