Khu thương mại tự do Đà Nẵng: Biến “chính sách trên giấy” thành vàng

TP Đà Nẵng vừa công bố triển khai Nghị quyết 136/2024/QH15 của Quốc hội về tổ chức chính quyền đô thị và thí điểm một số cơ chế, chính sách đặc thù phát triển thành phố Đà Nẵng, trong đó có khu thương mại tự do Đà Nẵng gắn với Cảng biển Liên Chiểu.

Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính nhấn mạnh, việc thí điểm xây dựng khu thương mại tự do là rất quan trọng và vì đây là mô hình mới, phù hợp với xu thế phát triển nên phải mạnh dạn thực hiện.

Dù khẳng định Nghị quyết 136 mở ra cơ hội lớn, khơi thông nguồn lực cho thành phố Đà Nẵng, nhưng Người đứng đầu Chính phủ cho rằng “tất cả đang nằm trên giấy”, có thực hiện được hay không còn cần nỗ lực, quyết liệt, có trọng tâm, trọng điểm.

Quả thực là như vậy. Dù cho rằng Đà Nẵng có cơ hội bứt phá tăng trưởng thông qua thu hút đầu tư phát triển khu thương mại tự do, tuy nhiên nhiều chuyên gia cũng bày tỏ băn khoăn với những thách thức cả về nguồn lực, ưu đãi, công tác bảo đảm an ninh trật tự, an ninh kinh tế, an ninh quốc gia…mà thành phố có thể gặp phải khi là địa phương đầu tiên thí điểm phát triển mô hình này.

Theo ông Trần Thanh Hải, Chuyên gia Thương mại quốc tế và Logistics, khu thương mại tự do Đã Nẵng được xác định gắn với cảng biển Liên Chiểu, tuy nhiên cảng này hiện đang ở giai đoạn khởi động, chưa có nhà đầu tư chính thức nên hiệu quả thu hút cũng chưa thật sự rõ ràng. Chuyên gia kỳ vọng, có thể khi công bố về khu thương mại tự do này thì các nhà đầu tư vào cảng biển Liên Chiểu sẽ quan tâm, mạnh dạn hơn.

Bên cạnh đó, tìm kiếm nhà đầu tư khu thương mại tự do có đủ năng lực triển khai cũng là một thách thức. “Ở đây không chỉ là vấn đề vốn để đầu tư hạ tầng ban đầu, giống như đầu tư một khu công nghiệp, mà còn là quan hệ, uy tín để có thể mời gọi, thu hút nhiều doanh nghiệp trong và ngoài nước đến đặt cơ sở kinh doanh ở đây”, ông Trần Thanh Hải nêu rõ.

Ngoài ra, quy mô hạn chế cũng là một thách thức. Theo vị chuyên gia, có thể hình dung diện tích khu thương mại tự do của Đà Nẵng không quá lớn. Vì diện tích đất gắn với khu vực cảng Liên Chiểu không nhiều, bị chia cắt bởi các tuyến đường Quốc lộ 1A, cao tốc Bắc Nam, đường sắt và hạn chế do gần núi, đã có nhiều công trình dân sinh.

Trong khi đó, TS Trần Đình Thiên, nguyên Viện trưởng Viện Kinh tế Việt Nam khuyến nghị, khu thương mại tự do Đà Nẵng nên hướng tới thu hút các "đại bàng", những tập đoàn kinh tế có vai trò dẫn dắt, như vậy giá trị mở đường trong quá trình thí điểm mới cao được.

Bởi theo ông Thiên, nếu lập khu thương mại tự do ở “đẳng cấp thấp” chỉ có một phần nhỏ là bán hàng, miễn thuế sẽ không hoặc khó tạo ra động lực phát triển như mong đợi.

Cũng có chuyên gia từng kiến nghị kết hợp giữa “thương mại tự do” và “tài chính tự do” trong mô hình này để tạo một môi trường giao dịch linh hoạt và thuận lợi hơn cho các nhà đầu tư, doanh nghiệp. Điều này giúp giảm chi phí giao dịch và thời gian xử lý, từ đó thúc đẩy luồng vốn đầu tư chảy vào Đà Nẵng. Đồng thời, khu vực tài chính tự do có thể cung cấp các dịch vụ tài chính tiên tiến, như dịch vụ ngân hàng, bảo hiểm, quỹ đầu tư, từ đó thu hút các tập đoàn tài chính lớn và các nhà đầu tư quốc tế đến với Đà Nẵng.

Song song đó cũng có ý kiến đề xuất áp dụng chính sách “thị thực vàng”, chính sách nhập cư thuận lợi cho chuyên gia, người lao động nước ngoài để thu hút các nhà đầu tư chiến lược nước ngoài.

Bên cạnh đó, trong quá trình triển khai thực hiện khu thương mại tự do Đà Nẵng cũng cần lưu ý đến một số nguy cơ, rủi ro tiềm ẩn như nguy cơ trở thành kho lưu trữ, phân phối hàng nhái, hàng giả, hàng không rõ nguồn gốc xuất xứ. Việc thiết lập kiểm tra hải quan ở mức tối thiểu đối với hàng hóa dịch vụ lưu thông trong hiện khu thương mại tự do có thể tạo ra cơ hội để những doanh nghiệp kinh doanh hàng nhái, hàng giả, hàng không rõ nguồn gốc xuất xứ lợi dụng.

Ngoài ra, còn có nguy cơ trở thành điểm trung gian cho các doanh nghiệp lẩn tránh chính sách, pháp luật về thuế. Các doanh nghiệp buôn lậu có thể thao túng giá trị hàng hóa và tỷ lệ chuyển đổi trong quá trình gia công để được hưởng những ưu đãi về thuế quan và phi thuế quan.

Do vậy, chuyên gia cho rằng, các bộ, ngành và địa phương cần phối hợp chặt chẽ với nhau trong việc đưa ra các quy định, tiêu chuẩn liên quan đến việc xử lý tem mác, nguồn gốc xuất xứ, đảm bảo quy cách hàng hóa dịch vụ khi hàng hóa, dịch vụ từ hiện khu thương mại tự do được đưa vào thị trường nội địa, cũng như cách can thiệp phù hợp đối với việc kiểm soát hàng hóa dịch vụ nhập khẩu vào hiện khu thương mại tự do.

Theo Nghị quyết 136/2024/QH15 có nhiều quy định cụ thể chính sách ưu đãi đầu tư trong Khu thương mại tự do Đà Nẵng. Theo đó, thời hạn hoạt động của dự án đầu tư xây dựng và kinh doanh kết cấu hạ tầng các khu chức năng thuộc Khu thương mại tự do Đà Nẵng, dự án của nhà đầu tư thuê lại đất tại Khu thương mại tự do Đà Nẵng được áp dụng như dự án đầu tư trong khu kinh tế theo quy định của pháp luật về đầu tư;

Nhà đầu tư nước ngoài thành lập tổ chức kinh tế tại Khu thương mại tự do Đà Nẵng không phải có dự án đầu tư và không phải thực hiện thủ tục cấp, điều chỉnh Giấy chứng nhận đăng ký đầu tư trước khi thành lập tổ chức kinh tế.

Nhà đầu tư nước ngoài thực hiện trình tự, thủ tục thành lập tổ chức kinh tế áp dụng đối với nhà đầu tư trong nước theo quy định của pháp luật về doanh nghiệp, pháp luật khác tương ứng với từng loại hình tổ chức kinh tế. Cơ quan đăng ký kinh doanh hoặc cơ quan có thẩm quyền khác theo quy định của pháp luật tương ứng với từng loại hình tổ chức kinh tế tiến hành kiểm tra việc đáp ứng điều kiện tiếp cận thị trường của ngành, nghề hạn chế tiếp cận thị trường đối với nhà đầu tư nước ngoài theo quy định của pháp luật về đầu tư (nếu có).

Sau khi được thành lập, tổ chức kinh tế thực hiện dự án đầu tư thực hiện thủ tục đầu tư theo quy định của pháp luật về đầu tư;

Mức ưu đãi, thời gian miễn, giảm tiền thuê đất đối với dự án đầu tư xây dựng, kinh doanh kết cấu hạ tầng các khu chức năng thuộc Khu thương mại tự do Đà Nẵng được áp dụng như dự án đầu tư xây dựng, kinh doanh kết cấu hạ tầng các khu chức năng trong khu kinh tế;

Mức ưu đãi, thời hạn áp dụng ưu đãi về thuế thu nhập doanh nghiệp đối với dự án đầu tư trong Khu thương mại tự do Đà Nẵng được áp dụng như ưu đãi đối với dự án đầu tư trong khu kinh tế theo quy định của pháp luật;

Việc áp dụng thuế đối với hàng hóa, dịch vụ được mua bán, cung ứng trong các khu chức năng thuộc Khu thương mại tự do Đà Nẵng; giữa nội địa và nước ngoài với các khu chức năng thuộc Khu thương mại tự do Đà Nẵng được áp dụng theo quy định của pháp luật về thuế xuất khẩu, thuế nhập khẩu, thuế giá trị gia tăng, thuế tiêu thụ đặc biệt như khu phi thuế quan trong khu kinh tế;

Ngoài các ưu đãi đầu tư quy định tại khoản này, dự án đầu tư tại các khu chức năng thuộc Khu thương mại tự do Đà Nẵng được hưởng ưu đãi như ưu đãi đầu tư đối với dự án đầu tư tại khu kinh tế theo quy định của pháp luật về thuế, pháp luật về đất đai, pháp luật về tín dụng, pháp luật về kế toán và quy định khác của pháp luật có liên quan;

Đối với dự án đầu tư đáp ứng điều kiện hưởng các mức ưu đãi đầu tư khác nhau trong cùng một thời gian thì nhà đầu tư được lựa chọn áp dụng mức ưu đãi cao nhất.

Cũng theo Nghị quyết, doanh nghiệp có dự án đầu tư trong các khu chức năng thuộc Khu thương mại tự do Đà Nẵng được hưởng chế độ ưu tiên theo quy định của pháp luật về hải quan đối với hoạt động xuất khẩu, nhập khẩu tại địa bàn khi đáp ứng các điều kiện áp dụng chế độ ưu tiên theo quy định của pháp luật hải quan, thuế, tài chính và pháp luật có liên quan, trừ điều kiện về kim ngạch xuất khẩu, nhập khẩu.

Thy Hằng