Metro số 1 - Hành trình 17 năm và bài học cho tương lai
Bên cạnh niềm vui metro số 1 lăn bánh, cần rút ra được những bài học từ quá khứ, để các công trình tương lai được triển khai nhanh chóng, hiệu quả và công bằng hơn.
Ngày 22/12/2024, tuyến metro số 1 Bến Thành - Suối Tiên sẽ chính thức vận hành sau hơn một thập kỷ chờ đợi. Đây không chỉ là sự kiện đánh dấu bước tiến mới trong hệ thống giao thông công cộng của TP.HCM, mà còn là biểu tượng cho những kỳ vọng lớn lao về sự đổi thay của đô thị năng động nhất cả nước.
Metro số 1 không đơn thuần là một dự án giao thông, mà là chất xúc tác cho sự phát triển đô thị dọc tuyến. Với hơn 30.000 căn hộ mọc lên và giá bất động sản tăng cao, dự án đã tạo nên những biến động lớn trong thị trường nhà đất. Tuy nhiên, lợi ích kinh tế từ giá trị gia tăng bất động sản phần lớn rơi vào tay các chủ đầu tư và người kinh doanh, trong khi ngân sách Nhà nước phải gánh hơn 40.000 tỷ đồng.
Đây là bài toán cần lời giải thỏa đáng khi triển khai các tuyến metro tiếp theo: Làm thế nào để quỹ đất công xung quanh metro trở thành nguồn lực hiệu quả, đảm bảo lợi ích cho cả Nhà nước và cộng đồng.
Một trong những điểm đáng tiếc của metro số 1 là việc chưa đồng bộ giữa hệ thống giao thông và các dịch vụ thương mại. Trong khi các ga metro quốc tế thường gắn liền với trung tâm mua sắm sầm uất, nhà ga trung tâm Bến Thành và hạng mục thương mại ngầm vẫn còn dang dở. Nếu tuyến metro và các dịch vụ đi kèm được đưa vào hoạt động cùng lúc, TPHCM chắc chắn sẽ hưởng lợi không nhỏ từ du lịch và thương mại. Đây là bài học cần rút kinh nghiệm cho các dự án sau.
Nhìn về tương lai, câu hỏi đặt ra là: Liệu tuyến metro số 2, số 3 có tránh được tình trạng kéo dài như metro số 1? Thành phố cần những cơ chế đặc biệt để đẩy nhanh tiến độ và tối ưu hóa nguồn vốn. Việc khai thác quỹ đất xung quanh metro theo mô hình phát triển đô thị theo định hướng giao thông công cộng (TOD) chính là chìa khóa. Và với 9 vị trí thí điểm đã được lựa chọn, TPHCM cần nhanh chóng triển khai quy hoạch và mời gọi đầu tư, tạo nguồn lực bền vững cho các dự án giao thông trọng điểm.
Một hướng đi đáng chú ý là huy động nguồn kiều hối – nguồn lực đặc biệt lớn mà thành phố đang có lợi thế. Thay vì vay ODA với lãi suất và điều kiện ràng buộc, việc khai thác kiều hối không chỉ mang tính kinh tế mà còn thể hiện sự gắn bó của kiều bào với quê hương.
Metro số 1 lăn bánh, mang theo niềm vui và hy vọng của hàng triệu người dân. Nhưng niềm vui này sẽ trọn vẹn hơn nếu chúng ta rút ra được những bài học từ quá khứ, để các công trình tương lai được triển khai nhanh chóng, hiệu quả và công bằng hơn.
Tin rằng TPHCM với tinh thần tiên phong, hoàn toàn có thể tháo gỡ điểm nghẽn hạ tầng, tạo đà phát triển vượt bậc, và khẳng định vị thế của một đô thị hiện đại, đáng sống.