Nhà nước cần đảm nhận xét duyệt hồ sơ mua nhà ở xã hội
Cơ quan Nhà nước cần đảm nhận trách nhiệm xét duyệt thông tin và hồ sơ của người mua nhà ở xã hội thay vì đẩy gánh nặng này sang doanh nghiệp.
Chia sẻ ý kiến tại Hội nghị về phát triển nhà ở xã hội chiều 6/3, GSTS Hoàng Văn Cường - đại biểu Quốc hội cho biết, việc phát triển nhà ở xã hội mang ý nghĩa quan trọng trong bối cảnh hiện nay.
Theo GSTS Hoàng Văn Cường, với Quyết định số 444/QĐ-TTg ngày 27/2/2025, Thủ tướng Chính phủ đã giao nhiệm vụ phát triển nhà ở xã hội cho các địa phương. Điều này đánh dấu sự chuyển biến từ mô hình phát triển thụ động trước đây, vốn kém hấp dẫn so với bất động sản thương mại, sang một cơ chế chủ động hơn.
Chính sách này tạo điều kiện để các bên liên quan, bao gồm doanh nghiệp, ngân hàng và người dân, chủ động huy động nguồn vốn và lập kế hoạch đầu tư.
Ông Cường cho rằng, sự phối hợp "tam giác" giữa chính quyền, doanh nghiệp và ngân hàng sẽ mang lại hiệu quả cao hơn, đặc biệt trong năm 2025, thời điểm then chốt để đạt mục tiêu tăng trưởng kinh tế 8%.
Bất động sản, đặc biệt là nhà ở xã hội, sẽ là động lực thúc đẩy tăng trưởng. Việc phát triển nhà ở xã hội không chỉ giải quyết nhu cầu an cư mà còn đóng vai trò quan trọng trong việc nâng cao chất lượng sống và tạo xung lực kinh tế - xã hội bền vững.
Trên cơ sở thực trạng hiện nay, vị đại biểu bày tỏ hoàn toàn đồng tình rằng phát triển nhà ở xã hội đang đối mặt với hai thách thức lớn. Một là quỹ đất. Hiện nay, không gian và mặt bằng dành cho nhà ở xã hội còn hạn chế, khiến người dân và doanh nghiệp khó tiếp cận. Hai là nguồn vốn, nếu không giải quyết được vấn đề này, việc tăng trưởng nhà ở xã hội sẽ rất khó đạt được mục tiêu đề ra.
Vì vậy, ông đề nghị cần rà soát lại quy hoạch đất đai dành cho nhà ở xã hội tại các địa phương. Hiện nay, Chính phủ đã ban hành các tiêu chí cụ thể, tức là đã xác định được nhu cầu. Từ đó, chúng ta có thể tính toán chính xác diện tích đất cần thiết.
Tuy nhiên, điều quan trọng là phải kiểm tra xem các địa phương đã thực hiện đúng kế hoạch phân bổ quỹ đất này hay chưa. Nếu không có sự giám sát chặt chẽ, việc triển khai nhà ở xã hội sẽ tiếp tục gặp trở ngại, ảnh hưởng đến cả doanh nghiệp và người dân có nhu cầu thực sự.
GSTS Hoàng Văn Cường cho rằng, quy hoạch nhà ở xã hội cần được thực hiện tại các vị trí phù hợp với nơi sinh sống của người lao động, đặc biệt là các khu vực đông dân cư. Hiện nay, dù một số địa phương đã bố trí quỹ đất cho nhà ở xã hội, nhưng nhiều vị trí quá xa trung tâm, gây khó khăn trong việc tiếp cận các tiện ích và phương tiện giao thông.
"Tôi cho rằng, nhà ở xã hội cần được đặt gần những khu vực có điều kiện sống cơ bản để đảm bảo tính khả thi và hiệu quả sử dụng", ông Cường nói.
Bên cạnh đó, theo vị đại biểu quy hoạch các khu nhà ở xã hội cần tập trung hóa, thay vì phân tán. Nếu chỉ triển khai các dự án quy mô nhỏ với mức đầu tư hạn chế, sẽ rất khó hình thành các quần thể dân cư có đầy đủ tiện ích cần thiết như y tế, giáo dục và thương mại.
"Tôi đồng tình rằng, đối với nhà ở xã hội, cần tăng mật độ xây dựng và quy mô dự án để tạo ra các khu đô thị tập trung đủ lớn. Khi đó, các địa phương mới có thể thu hút đầu tư hạ tầng xã hội, đáp ứng nhu cầu của đối tượng thụ hưởng nhà ở xã hội. Điều này sẽ dẫn đến sự hình thành các mô hình đô thị đa chức năng, phù hợp với người lao động, chẳng hạn như các khu đô thị 3 phút (gần nơi làm việc, dịch vụ và giao thông)", ông nói thêm.
Để thực hiện quy hoạch hiệu quả, GSTS Hoàng Văn Cường đề nghị các địa phương phải chịu trách nhiệm đánh giá và đầu tư hạ tầng cơ bản bên ngoài dự án, như giao thông và tiện ích công cộng. Đây là nhiệm vụ bắt buộc, không thể né tránh. Nếu hạ tầng ngoại khu không được đảm bảo, doanh nghiệp dù có triển khai dự án cũng khó đạt được hiệu quả mong muốn.
Về các dự án lớn, GSTS Hoàng Văn Cường đề xuất cho phép doanh nghiệp đầu tư hạ tầng mềm bên trong, chẳng hạn như cơ sở y tế, giáo dục hoặc dịch vụ cộng đồng. Việc này không chỉ giảm gánh nặng cho chính quyền mà còn hỗ trợ doanh nghiệp tạo ra các khu dân cư chất lượng cao. Nếu chính sách này được chấp thuận, chúng ta sẽ tạo được mặt bằng thuận lợi để doanh nghiệp triển khai nhà ở xã hội một cách hiệu quả và bền vững.
Đồng thời, đề nghị xem xét và đơn giản hóa các thủ tục hành chính liên quan đến phát triển nhà ở xã hội. Từ thực tế, ông nhận thấy nhiều doanh nghiệp gặp phải không ít vướng mắc khiến quá trình triển khai dự án bị cản trở.
"Với nhà ở xã hội, chúng ta hoàn toàn có thể chuẩn hóa quy trình giải quyết thủ tục và ấn định thời gian xử lý cụ thể. Điều này sẽ giúp tránh tình trạng kéo dài không cần thiết, đồng thời giảm bớt gánh nặng hành chính cho doanh nghiệp", GS.TS Hoàng Văn Cường nói thêm.
Hiện tại, các dự án nhà ở xã hội chưa phải đối mặt với quá nhiều cạnh tranh. Tuy nhiên, trong trường hợp có nhiều doanh nghiệp cùng đăng ký thực hiện một dự án, ông Cường đề xuất cần xây dựng tiêu chí lựa chọn nhà thầu minh bạch và hiệu quả.
Do đó, tiêu chí quan trọng nhất nên là thời gian hoàn thành dự án, thay vì chỉ tập trung vào yếu tố chi phí. Doanh nghiệp nào cam kết và chứng minh được khả năng hoàn thành dự án sớm, đúng tiến độ nên được ưu tiên lựa chọn. Cách tiếp cận này không chỉ thúc đẩy tiến độ triển khai nhà ở xã hội mà còn đảm bảo hiệu quả thực hiện, mang lại lợi ích thiết thực cho người dân và xã hội.
Để thực thi hiệu quả, ông Cường kiến nghị thành lập một nhóm đầu mối chịu trách nhiệm giám sát và điều phối, đảm bảo tính minh bạch và công bằng trong quá trình lựa chọn. Cùng với đó, cơ quan Nhà nước cần đảm nhận trách nhiệm xét duyệt thông tin và hồ sơ của người mua nhà ở xã hội, thay vì đẩy gánh nặng này sang doanh nghiệp.
Với công nghệ hiện nay, chúng ta có thể xây dựng một cơ sở dữ liệu tập trung về những đối tượng đủ tiêu chuẩn mua nhà ở xã hội. Doanh nghiệp chỉ nên tập trung vào việc cung cấp sản phẩm và thực hiện giao dịch mua bán, chứ không phải chịu trách nhiệm xác minh tính hợp lệ của người mua. Điều này sẽ giảm thiểu rủi ro và tăng tính minh bạch trong quá trình triển khai dự án.
GSTS Hoàng Văn Cường cũng kiến nghị tăng cường các giải pháp huy động vốn trong nước để phát triển nhà ở xã hội. Theo nghị quyết của Quốc hội, việc nghiên cứu thành lập Quỹ Nhà ở Xã hội đã được đề cập. "Tôi đề xuất chính thức hình thành quỹ này, sử dụng nguồn tiền từ khoản đóng góp 2% tiền sử dụng đất của các dự án nhà ở xã hội mà doanh nghiệp nộp. Nguồn quỹ này sẽ được dùng để đầu tư phát triển nhà ở xã hội trong tương lai", vị đại biểu chia sẻ thêm.
Bên cạnh đó, áp dụng cơ chế người dân có thể đóng góp trước vào quỹ khi đăng ký mua nhà. Tiêu chí ưu tiên có thể dựa trên mức đóng góp và thời gian tham gia, ai đóng nhiều tiền và tham gia lâu hơn sẽ được ưu tiên lựa chọn. Cách làm này không chỉ huy động vốn hiệu quả mà còn giúp phân loại rõ ràng giữa đối tượng có khả năng mua, thuê mua hoặc thuê nhà, thay vì phải đánh giá thủ công từng trường hợp.
Ngoài ra, cần giao chỉ tiêu cụ thể cho các ngân hàng về phát triển nhà ở xã hội, kèm theo kế hoạch thực hiện chi tiết và hợp lý. Hiện nay, gói tín dụng 120.000 tỷ đồng đã được triển khai, nhưng tiến độ giải ngân cần được điều chỉnh phù hợp với kế hoạch phát triển mà các địa phương đề ra. Điều này đòi hỏi sự phối hợp chặt chẽ giữa ngân hàng và chính quyền địa phương để đảm bảo nguồn vốn được phân bổ kịp thời và hiệu quả.