Xuất khẩu thuỷ sản "vượt sóng"
Dù ghi nhận mức tăng trưởng ấn tượng 2 tháng đầu năm, song nhiều mặt hàng chủ lực của xuất khẩu thuỷ sản đối diện nhiều thách thức về thị trường năm 2025.
Theo Hiệp hội Chế biến và Xuất khẩu thủy sản Việt Nam (VASEP), xuất khẩu thủy sản tháng Hai và hai tháng đầu năm tăng trưởng vô cùng ấn tượng.
Luỹ kế 2 tháng đầu năm 2025, kim ngạch xuất khẩu thủy sản đạt 1,423 tỷ USD, tăng trưởng 18,2% so với cùng kỳ năm 2024. Trung Quốc, Nhật Bản và Hoa Kỳ là 3 thị trường tiêu thụ hàng thủy sản lớn nhất của Việt Nam, chiếm thị phần lần lượt là 23,3%, 15,5% và 13,8%. So với cùng kỳ năm trước, giá trị xuất khẩu hàng thủy sản sang thị trường Trung Quốc tăng tới 80,8%.
VASEP cho hay tôm tiếp tục là điểm sáng lớn nhất, đóng góp 542,387 triệu USD trong 2 tháng đầu năm, tăng trưởng 30,8% so với cùng kỳ năm trước. Riêng tháng 2/2025, kim ngạch xuất khẩu tôm đạt 231,406 triệu USD, tăng 33,9% so với tháng 2/2024. Sự phục hồi này cho thấy ngành tôm đang lấy lại đà tăng trưởng sau giai đoạn giá thấp kéo dài trong năm 2023-2024.
Theo nhận định của VASEP, dù nhập khẩu từ Trung Quốc và Hoa Kỳ giảm trong năm 2024, các thị trường khác như EU và một số khu vực mới nổi đã bù đắp khoảng trống, giúp sản xuất tôm toàn cầu duy trì ổn định trong khi giá cả cải thiện. Đây là dấu hiệu của sự cân bằng lành mạnh hơn giữa cung và cầu.
EU hiện là thị trường đáng chú ý với lượng nhập khẩu tôm chân trắng tươi đông lạnh và chế biến giá trị gia tăng đạt 376.875 tấn trong năm 2024, tăng 4% so với năm 2023. Xu hướng tăng trưởng dài hạn rõ ràng khi lượng nhập khẩu năm 2024 cao hơn 26% so với năm 2019, chủ yếu nhờ sự đóng góp từ Ecuador (tăng 78%) và Ấn Độ (tăng 47%).
Việt Nam cũng ghi nhận sự phục hồi một phần trong nguồn cung sang EU, củng cố vị thế trong nhóm các nhà cung cấp hàng đầu. Tuy nhiên, cạnh tranh ngày càng gay gắt từ Ecuador và Ấn Độ đòi hỏi Việt Nam phải tập trung vào các sản phẩm giá trị gia tăng và đa dạng hóa thị trường để duy trì lợi thế.
Bà Lê Hằng, Giám đốc Truyền thông VASEP nhấn mạnh: "Triển vọng năm 2025 cho ngành tôm khá lạc quan, miễn là các yếu tố bất ổn như chiến tranh thương mại dưới thời chính quyền Trump không gây thêm gián đoạn. Giá nhập khẩu trung bình tăng từ tháng 10/2024 và dự kiến duy trì ở mức cao trong suốt năm 2025 nhờ tồn kho ổn định, mang lại niềm tin cho cả nhà xuất khẩu và nhập khẩu".
Bên cạnh tôm, mặt hàng chủ lực khác là cá tra ghi nhận kim ngạch xuất khẩu 253,241 triệu USD trong 2 tháng đầu năm 2025, song vẫn suy giảm 0,8% so với cùng kỳ năm 2024. Riêng trong tháng 2/2025, xuất khẩu cá tra đạt 120,057 triệu USD, tăng mạnh 32,8%, cho thấy dấu hiệu phục hồi trong ngắn hạn.
Giá cá tra thương phẩm hiện ở mức cao nhất trong 3 năm qua, với 32.000-33.000 đồng/kg cho cá trên 1kg/con. Mức giá này đang đem lại lợi nhuận đáng kể cho người nuôi, lợi nhuận trung bình 2.000-3.500 đồng/kg. Đây là kết quả của nhu cầu xuất khẩu tăng, đặc biệt từ cuối năm 2024, khi các doanh nghiệp ghi nhận nhiều đơn hàng ổn định đến ít nhất tháng 6/2025.
Tuy nhiên, theo chuyên gia của VASEP, thị trường cá tra đối mặt với không ít thách thức. Giá nguyên liệu tăng do chi phí đầu vào như thức ăn, nhân công “leo thang” và sự bất ổn từ chính sách thuế quan của Mỹ.
“Với mức thuế bổ sung 10% áp lên thủy sản chế biến từ Trung Quốc, gián tiếp ảnh hưởng đến dòng chảy thương mại toàn cầu. Nhu cầu tại Mỹ vẫn ảm đạm, trong khi tồn kho lớn có thể kìm hãm đà tăng giá. Người nuôi cá tra cần thận trọng tránh mở rộng sản xuất tự phát, bởi giá cả hiện tại có thể mang tính “ảo” và dễ lao dốc nếu cung vượt cầu. Việc liên kết với doanh nghiệp, áp dụng công nghệ nuôi hiện đại và tập trung vào sản phẩm giá trị gia tăng sẽ là chìa khóa để duy trì lợi thế cạnh tranh”, chuyên gia lưu ý.
Trong khi đó, xuất khẩu cá ngừ đạt 126,481 triệu USD trong 2 tháng đầu năm, giảm nhẹ 3,5%, với tháng 2/2025 đạt 59,986 triệu USD, tăng trưởng 15,9%. Thị trường Nhật Bản – một trong những điểm đến chính của cá ngừ Việt Nam cho thấy sự ổn định về giá, dù ở mức thấp.
Tuy nhiên cũng tiềm ẩn những thách thức về thị trường năm 2025, xuất khẩu cá ngừ Việt Nam đang đối mặt với những thách thức lớn từ các thị trường nhập khẩu chủ lực như EU và Mỹ. Quy định về chống đánh bắt bất hợp pháp (IUU) tiếp tục là rào cản lớn đối với thủy sản khai thác, bao gồm cá ngừ, trong đó, quy định kích thước tối thiểu cá ngừ vằn 0,5m tại Nghị định 37/2024 đang gây khiến cho ngư dân và doanh nghiệp không giải quyết bài toán nguyên liệu.
Tương tự, Mỹ áp dụng Đạo luật Bảo vệ Động vật có vú ở Biển (MMPA), yêu cầu các quốc gia xuất khẩu hải sản phải chứng minh quy trình đánh bắt không gây hại đến động vật biển và chứng minh những quy định quản lý tương đồng với Hoa Kỳ. Phía Mỹ vừa có thông báo không công nhận Việt Nam tương đương, và có nguy cơ cấm nhập khẩu nhiều loài hải sản Việt Nam từ 1/1/2026 nếu Việt Nam không có động thái kịp thời.
Để vượt qua, chuyên gia cho rằng, cần sự đồng hành quyết liệt từ các cơ quan thẩm quyền và nhà quản lý ngành trong việc hoàn thiện khung pháp lý, nâng cao năng lực giám sát và hỗ trợ ngư dân tuân thủ tiêu chuẩn quốc tế.