Lối đi nào cho ngành gỗ trong bối cảnh mới?
Trong bối cảnh yêu cầu từ thị trường ngày càng khắt khe, ngành gỗ Việt Nam cần nhanh chóng thích ứng với xu hướng sản xuất xanh để nâng cao năng lực cạnh tranh.
Theo báo cáo của Bộ Nông nghiệp và Môi trường, giá trị xuất khẩu gỗ và các sản phẩm gỗ tháng 2/2025 ước đạt 1,1 tỷ USD, lũy kế tổng giá trị xuất khẩu gỗ và sản phẩm gỗ 2 tháng đầu năm đạt 2,52 tỷ USD, tăng 12,4% so với cùng kỳ năm 2024. Mỹ là thị trường tiêu thụ gỗ và sản phẩm gỗ lớn nhất của Việt Nam, chiếm thị phần 55%. Nhật Bản và Trung Quốc là hai thị trường lớn tiếp theo với thị phần tương ứng là 11,7% và 9,8%.
So với cùng kỳ năm trước, giá trị xuất khẩu gỗ và sản phẩm gỗ tháng 1 sang thị trường Mỹ giảm 4,8%, thị trường Trung Quốc giảm 17,5%, trong khi thị trường Nhật Bản tăng 2,8%. Trong nhóm 15 thị trường xuất khẩu lớn nhất, giá trị xuất khẩu gỗ và sản phẩm gỗ tăng mạnh nhất ở thị trường Ấn Độ với mức tăng 81,6% và giảm mạnh nhất ở thị trường Hà lan với mức giảm 56,6%.
Việt Nam hiện có quan hệ chính thức với 189/193 quốc gia và vùng lãnh thổ (trong đó có 20 đối tác chiến lược bao gồm cả 11 đối tác chiến lược toàn diện và có 12 đối tác toàn diện) phủ rộng khắp các châu lục trong đó có các thị trường xuất khẩu chủ lực ngành hàng gỗ và sản phẩm gỗ của Việt Nam như Mỹ, EU, Nhật Bản… Điều này sẽ mang lại lợi thế thuế quan, mở rộng cơ hội cho gỗ và sản phẩm gỗ của Việt Nam.
Tuy nhiên, bên cạnh triển vọng, ngành gỗ vẫn đối mặt với nhiều thách thức lớn. Thực tế, ngay từ đầu năm 2025, ngành gỗ Việt Nam liên tục đón nhận những thông tin đan xen thách thức và cơ hội liên quan các sắc lệnh về thuế nhập khẩu của Chính phủ Mỹ áp lên một số nhóm hàng gỗ và sản phẩm gỗ được nhập khẩu vào Mỹ. Các chính sách mới này tác động sâu rộng đến các quốc gia cung cấp gỗ và các sản phẩm gỗ vào Mỹ cũng như những biến động lớn tại các thị trường xuất khẩu khác của ngành gỗ Việt Nam. Bên cạnh đó, doanh nghiệp Việt Nam cũng đối diện không ít áp lực cạnh tranh, gay gắt từ những quốc gia có sự tương đồng về vị trí địa lý như Trung Quốc, Malaysia, Indonesia...
Trong bối cảnh đó, để nâng cao khả năng cạnh tranh, nhiều ý kiến cho rằng, doanh nghiệp ngành gỗ Việt Nam cần tập trung vào chuỗi cung ứng bền vững, đẩy mạnh sản xuất xanh, tăng cường liên kết để nâng cao giá trị sản phẩm. Việc chú trọng đến nguồn gốc nguyên liệu và bảo vệ môi trường cũng là yếu tố quan trọng để phát triển bền vững, đáp ứng những yêu cầu nghiêm ngặt của quốc tế.
Ông Nguyễn Tuấn Hưng, đại diện Cục Lâm nghiệp (Bộ Nông nghiệp và Môi trường) đánh giá, năm 2024, ngành gỗ Việt Nam đã duy trì tăng trưởng ổn định, đóng góp rất lớn vào kim ngạch xuất khẩu chung của cả nước. Dù vẫn duy trì được nhịp được tăng trưởng, tuy nhiên với những biến động như hiện nay, năm 2025 dự báo ngành gỗ vẫn còn nhiều thách thức, trong đó phải kể đến các hàng rào thương mại; yêu cầu truy xuất nguồn ngày càng khắt khe từ thị trường EU, Mỹ.
"Mục tiêu năm 2025, ngành gỗ Việt Nam phấn đấu đạt kim ngạch xuất khẩu 16 tỷ USD. Để làm được điều này, cần sự chung tay của cả doanh nghiệp, chính quyền địa phương và các bộ, ngành trong việc thúc đẩy phát triển rừng trồng bền vững, đảm bảo nguồn nguyên liệu hợp pháp, đáp ứng yêu cầu thị trường quốc tế”, đại diện này nhấn mạnh.
Nhấn mạnh tầm quan trọng của việc xanh hóa sản xuất, ông Vũ Bá Phú, Cục trưởng Cục trưởng Cục Xúc tiến thương mại (Bộ Công Thương) nhận định, xu hướng sản xuất xanh và phát triển bền vững đang trở thành yêu cầu tất yếu đối với ngành gỗ nội thất. Các thị trường xuất khẩu lớn như EU, Hoa Kỳ liên tục có những thay đổi trong chính sách, siết chặt hơn đối với các yêu cầu, quy định về chứng nhận gỗ hợp pháp, phát thải carbon thấp và trách nhiệm xã hội.
“Việc chuyển đổi xanh, đáp ứng các tiêu chuẩn này không chỉ giúp doanh nghiệp nâng cao vị thế mà còn gia tăng giá trị thương hiệu và sức cạnh tranh trên thị trường quốc tế. Công nghệ, chuyển đổi số cũng là động lực mới cho sự tăng trưởng, với thương mại điện tử đóng vai trò trung tâm. Các công ty đầu tư vào thương mại điện tử, các nền tảng thân thiện với người dùng và các công nghệ thực tế ảo tăng cường trải nghiệm cho người tiêu dùng có khả năng đạt được lợi thế cạnh tranh cao hơn”, ông Vũ Bá Phú chia sẻ.
Bên cạnh đó, Chủ tịch UBND tỉnh Bình Định, ông Phạm Anh Tuấn nhấn mạnh rằng, ngành gỗ đang chịu tác động lớn từ sự thay đổi chính sách toàn cầu. Doanh nghiệp cần tập trung vào chất lượng sản phẩm, sản xuất xanh, ứng dụng công nghệ và tự động hóa. Ông cũng lưu ý về vấn đề trong chuỗi cung ứng, yêu cầu có các doanh nghiệp lớn tham gia để tối ưu chi phí và nâng cao tính cạnh tranh.
Theo Chủ tịch tỉnh Bình Định, việc trồng rừng gỗ lớn là bắt buộc là xu thế; xu hướng trồng rừng gỗ lớn của thế giới hiện nay là phải trên 10 năm mới khai thác. Do đó, hiệp hội gỗ, doanh nghiệp gỗ phải chung tay với Bộ Nông nghiệp và Môi trường xây dựng chính sách hỗ trợ về trồng rừng gỗ lớn. Đáng nói, một trong những chính sách cần quan tâm là Quy định chống phá rừng của châu Âu (EUDR) cùng với chống biến đổi khí hậu. Doanh nghiệp cần có chính sách làm sao vừa kết hợp khai thác được bên cạnh sản phẩm gỗ còn thu được tín chỉ carbon.