Doanh nghiệp xuất khẩu gỗ đối phó những lo ngại thuế quan

Chỉ trong 2 tháng đầu năm, xuất khẩu gỗ và các sản phẩm từ gỗ đã thu về hơn 2,5 tỷ USD, tăng 12,4% so với cùng kỳ năm ngoái. Báo cáo của Bộ Nông nghiệp và Môi trường cho thấy, đây là tiền đề đầy triển vọng, để Việt Nam duy trì vị thế là một trong những quốc gia xuất khẩu gỗ hàng đầu thế giới.

Trong đó, Mỹ là thị trường tiêu thụ gỗ và sản phẩm gỗ lớn nhất của Việt Nam, chiếm thị phần 55%. Tiếp sau là Nhật Bản và Trung Quốc. Trong nhóm 15 thị trường xuất khẩu lớn nhất, giá trị xuất khẩu gỗ và sản phẩm gỗ tăng mạnh nhất ở thị trường Ấn Độ với mức tăng trên 81%.

Năm ngoái, vượt qua nhiều khó khăn, thách thức, Việt Nam tiếp tục duy trì là một trong những quốc gia xuất khẩu gỗ lớn nhất thế giới, ước đạt 17,35 tỷ USD, tăng gần 20% so với năm trước đó

Hai tháng đầu năm có nhiều thuận lợi, tuy nhiên, trong bối cảnh kinh tế vĩ mô có nhiều thay đổi, làm sâu sắc thêm các thách thức, khó khăn từ năm 2024 như cuộc xung đột Nga – Ukraine chưa chấm dứt, biến động chuỗi cung ứng với cước phí đường biển giữ ở mức cao, ngành gỗ dự kiến đối mặt nhiều thách thức. Trong khi đó, chính sách thuế phòng vệ thương mại của Hoa Kỳ có nhiều thay đổi khó lường.

Theo đó, thông tin Tổng thống Mỹ Donald Trump quyết định áp thuế 25% cho gỗ xẻ và các sản phẩm lâm nghiệp từ ngày 2/4 đã trở thành chủ đề nóng trong cộng đồng doanh nghiệp, khi thị trường Mỹ đang chiếm hơn một nửa tổng kim ngạch xuất khẩu đồ gỗ Việt Nam.

Cùng với đó, ngành gỗ Việt cũng đối mặt thách thức tại thị trường EU với Quy chế sản phẩm không phá rừng EUDR, áp dụng chính thức vào ngày 31/12/2025. Bên cạnh đó là Cơ chế điều chỉnh biên giới carbon (CBAM), Chỉ thị về báo cáo phát triển bền vững của doanh nghiệp (CSRD) liên quan giảm phát thải khí nhà kính, thiết kế sinh thái… sẽ tác động đến xuất khẩu sản phẩm gỗ của Việt Nam.

Trong bối cảnh thị trường đang thay đổi, Hiệp hội Gỗ và Lâm sản Việt Nam (VIFOREST) khuyến nghị các doanh nghiệp chế biến và xuất khẩu gỗ cần đổi mới mô hình sản xuất, tiêu thụ để đáp ứng những thách thức. Trong đó, đổi mới công nghệ, sáng tạo sản phẩm và mẫu mã có vai trò then chốt, giúp tiết kiệm chi phí, hạ giá thành sản phẩm.

Để ứng phó với căng thẳng địa chính trị, chủ nghĩa bảo hộ gia tăng, các doanh nghiệp ngành gỗ nên lựa chọn di dời chiến lược dựa trên liên minh địa chính trị (bạn bè-housing), hoặc vị trí địa lý gần (near-shoring), nhằm bỏ qua các rào cản thương mại, rút ngắn thời gian giao hàng, kiểm soát chi phí vận chuyển. Các doanh nghiệp cần ứng dụng kỹ thuật số để làm thay đổi trải nghiệm của khách hàng, giúp tăng cường sự gắn kết của khách hàng, đơn giản hóa các quyết định mua hàng của đối tác.

Song song đó, Việt Nam cũng nên nhập thêm nguyên liệu gỗ từ Mỹ. Theo ông Ngô Sỹ Hoài, Phó chủ tịch kiêm Tổng thư ký Hiệp hội Gỗ và lâm sản Việt Nam (Viforest), nguồn gỗ nước này giúp nhà sản xuất đảm bảo tính hợp pháp, vừa phục vụ nhu cầu nội địa vừa gia công xuất khẩu lại Mỹ. "Các hiệp hội, doanh nghiệp nên tăng tiêu thụ thêm gỗ tròn, gỗ xẻ từ Mỹ", ông nói.

Về lâu dài, các chuyên gia trong ngành nhấn mạnh, doanh nghiệp gỗ Việt Nam sẽ vẫn có cơ hội, nếu có những điều chỉnh và tuân thủ nghiêm các nguyên tắc thị trường, đồng thời chủ động với nguồn cung gỗ nguyên liệu dồi dào và cạnh tranh hơn.

Hiệp hội Mỹ nghệ và Chế biến gỗ TP Hồ Chí Minh khuyến cáo, Mỹ có xu hướng chú ý đến gian lận xuất xứ. Do đó, doanh nghiệp cần lưu ý, không để hàng hóa từ Trung Quốc hoặc các nước khác, mượn mác Việt Nam khi xuất khẩu sang Mỹ. Các lô hàng phải được xác thực là hoàn toàn đến từ Việt Nam.

Các chuyên gia cũng nhấn mạnh, việc đa dạng hóa thị trường cũng là một chiến lược quan trọng, giúp các doanh nghiệp không bị phụ thuộc quá lớn vào một thị trường duy nhất. Tuy nhiên, hiện nay nguyên liệu gỗ phục vụ ngành chế biến trong nước có nguồn gốc nhập khẩu còn chiếm tỷ lệ cao. Điều này đặt ra yêu cầu cấp thiết về việc phát triển nguồn nguyên liệu bền vững trong nước, để giảm phụ thuộc vào thị trường bên ngoài. Các doanh nghiệp và địa phương đang chú trọng câu chuyện này.

Dự báo, năm nay và những năm tới, ngành gỗ tiếp tục chịu áp lực từ các hàng rào thương mại và yêu cầu truy xuất nguồn gốc khắt khe từ EU, Mỹ và nhiều thị trường khác. Việc chủ động nguồn nguyên liệu gỗ trong nước sẽ là cơ sở để gỗ Việt Nam vượt qua những rào cản kĩ thuật của các thị trường nhập khẩu.

Ông Đỗ Ngọc Hưng, Tham tán Thương mại, Trưởng Cơ quan Thương vụ Việt Nam tại Mỹ cho biết, Cục Lâm nghiệp hôm 4/3 đã cập nhật chính sách thuế quan của Mỹ và khuyến nghị chuẩn bị phương án ứng phó với các chi cục địa phương và bộ ngành liên quan. Cơ quan này cũng định tham mưu nhân rộng cấp mã số vùng trồng sau thời gian thí điểm.

Đây được xem là một giải pháp giúp củng cố khả năng tuân thủ xuất xứ cho nguyên liệu gỗ, hạn chế nguy cơ dính phải các cuộc điều tra gian lận. "Cấp mã số vùng trồng góp phần quản lý rừng bền vững, tạo thuận lợi cho doanh nghiệp đáp ứng các yêu cầu xuất xứ của Mỹ, Nhật Bản", ông Hưng nói.

Thy Hằng