Cạnh tranh Mỹ - Trung tái định hình chuỗi cung ứng toàn cầu

Cạnh tranh chuỗi cung ứng giữa Trung Quốc và Hoa Kỳ dự kiến sẽ gia tăng trong 5 năm tới, với 8 quốc gia đang phát triển, trong đó có 4 nước ASEAN, được cho là sẽ hưởng lợi từ làn sóng dịch chuyển sản xuất ra khỏi Trung Quốc.

Nhận định này được đưa ra trong nghiên cứu mới công bố trên tạp chí Economist. Nghiên cứu này đã xác định Malaysia, Mexico, Thổ Nhĩ Kỳ, Thái Lan, Indonesia, Ấn Độ, Brazil... là những quốc gia có khả năng hưởng lợi từ sự dịch chuyển chuỗi sản xuất toàn cầu.

Nhóm chuyên gia của Economist cho biết tất cả 8 nền kinh tế này đều có chi phí lao động thấp hơn Trung Quốc và duy trì mối quan hệ thương mại chặt chẽ với các thị trường phương Tây.

Được thúc đẩy bởi làn sóng đầu tư ra nước ngoài ngày càng tăng của Trung Quốc và nhu cầu xuất khẩu ổn định từ Mỹ, 8 nền kinh tế này có thể nổi lên như những mắt xích quan trọng trong các chuỗi cung ứng toàn cầu đang thay đổi.

Ông Zhang Ming, chuyên gia kinh tế tại Viện Khoa học Xã hội Trung Quốc, nhận định: “Sự phân mảnh chuỗi cung ứng toàn cầu là một xu thế không thể đảo ngược. Các nước đang phát triển có chi phí thấp hơn và vị trí địa lý thuận lợi đang trở thành điểm đến chiến lược để các tập đoàn đa quốc gia phân bổ lại rủi ro, đặc biệt là khi căng thẳng địa chính trị ngày càng leo thang.”

Các chuyên gia chỉ ra hai xu hướng song song đang thúc đẩy sự dịch chuyển: một là chính sách “friendshoring” (ưu tiên các quốc gia thân thiện) và chiến lược “Trung Quốc+1” của Washington khiến các tập đoàn đa quốc gia đa dạng hóa sản xuất để giảm thiểu rủi ro từ thuế quan; hai là các doanh nghiệp Trung Quốc cũng đang tìm kiếm những khu vực có chi phí thấp hơn, đặc biệt trong số các quốc gia tham gia Sáng kiến Vành đai và Con đường và châu Phi.

Nghiên cứu này được công bố vào tháng trước, trong bối cảnh cuộc chiến thương mại thứ hai giữa hai nền kinh tế lớn nhất thế giới đang làm gián đoạn nghiêm trọng chuỗi cung ứng toàn cầu, đẩy chi phí tăng cao và dẫn đến những điều chỉnh chiến lược quan trọng.

Dù nhiều ý kiến dự đoán vị thế và ảnh hưởng của Trung Quốc trong chuỗi cung ứng toàn cầu sẽ tiếp tục gia tăng, nhưng giới quan sát cũng cảnh báo rằng một giai đoạn cạnh tranh quyết liệt đang tới gần, trong đó Mỹ sẽ đưa ra các thách thức gay gắt và đa dạng hơn. Điều này có thể thúc đẩy tốc độ tái phân bổ công nghiệp của Trung Quốc.

“Hợp tác kinh tế Ấn Độ Dương – Thái Bình Dương (IPEF) đã phát triển đáng kể và có thể trở thành nền tảng tuyến đầu cho cạnh tranh Mỹ-Trung,” ông Surya Dutta, chuyên gia chiến lược khu vực châu Á tại Trung tâm Nghiên cứu Brookings Ấn Độ nhận định.

So sánh trước và sau cuộc chiến thương mại đầu tiên giữa hai siêu cường, ông Dutta chỉ ra, các nền kinh tế Malaysia, Mexico, Thổ Nhĩ Kỳ, Thái Lan, Indonesia, Ấn Độ, Brazil.... đã thể hiện năng lực ngày càng cao trong việc tiếp nhận sản xuất từ Trung Quốc, cũng như tăng mạnh nhập khẩu hàng trung gian từ Trung Quốc và xuất khẩu thành phẩm sang Mỹ.

Mặc dù chi phí lao động tại các quốc gia nói trên vẫn thấp hơn Trung Quốc, nhưng gánh nặng thuế lại tương đương nhau. Tuy nhiên, cơ sở hạ tầng công nghiệp và logistics ở các quốc gia này vẫn còn tụt hậu so với Trung Quốc, dù khoảng cách đang dần được thu hẹp nhờ các nỗ lực phát triển nền tảng sản xuất.

Về mặt địa lý, các quốc gia này có những lợi thế chiến lược: Mexico và Brazil gần thị trường Mỹ, trong khi Malaysia, Thái Lan, Ấn Độ và Indonesia,... nằm gần Trung Quốc. Riêng Thổ Nhĩ Kỳ đóng vai trò là cửa ngõ kết nối Trung Đông, châu Âu và châu Á.