Bổ sung quy định chủ sở hữu hưởng lợi: Đảm bảo thực thi cam kết quốc tế
Không chỉ giúp minh bạch cấu trúc sở hữu, ngăn chặn rửa tiền, trốn thuế, việc bổ sung quy định chủ sở hữu hưởng lợi tại Luật Doanh nghiệp (sửa đổi) còn được cho sẽ đảm bảo thực thi cam kết quốc tế.
Theo đó, tại phiên họp sáng 17/6/2025, với 455/457 đại biểu tham gia biểu quyết tán thành, Quốc hội đã chính thức thông qua Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Doanh nghiệp. Luật sẽ có hiệu lực từ ngày 01/7 tới đây, trong đó, một trong những nội dung quan trọng lần đầu tiên được bổ sung là quy định về “chủ sở hữu hưởng lợi của doanh nghiệp”.
Cụ thể, Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Doanh nghiệp quy định, chủ sở hữu hưởng lợi của doanh nghiệp có tư cách pháp nhân là cá nhân có quyền sở hữu trên thực tế vốn điều lệ hoặc có quyền chi phối đối với doanh nghiệp đó, trừ trường hợp đại diện chủ sở hữu trực tiếp tại doanh nghiệp do Nhà nước nắm giữ 100% vốn điều lệ và người đại diện phần vốn Nhà nước đầu tư tại công ty cổ phần, công ty trách nhiệm hữu hạn hai thành viên trở lên theo quy định của pháp luật về quản lý và đầu tư vốn Nhà nước tại doanh nghiệp.
Doanh nghiệp có nghĩa vụ thu thập, cập nhật, lưu giữ thông tin về chủ sở hữu hưởng lợi, cung cấp thông tin cho cơ quan nhà nước có thẩm quyền để xác định chủ sở hữu hưởng lợi khi được yêu cầu.
Thông tin về chủ sở hữu hưởng lợi của doanh nghiệp bao gồm họ, tên; ngày, tháng, năm sinh; quốc tịch; dân tộc; giới tính; địa chỉ liên lạc; tỷ lệ sở hữu hoặc quyền chi phối; thông tin về giấy tờ pháp lý của các nhân chủ sở hữu hưởng lợi của doanh nghiệp.
Bên cạnh đó, doanh nghiệp phải thông báo với Cơ quan đăng ký kinh doanh khi có thay đổi thông tin về chủ sở hữu hưởng lợi. Cơ quan đăng ký kinh doanh sẽ lưu giữ thông tin về chủ sở hữu hưởng lợi của doanh nghiệp ít nhất 5 năm kể từ ngày doanh nghiệp giải thể, phá sản.
Nhìn nhận về nội dung này, không ít ý kiến cho hay, việc bổ sung quy định chủ sở hữu hưởng lợi không chỉ giúp minh bạch hóa cấu trúc sở hữu, ngăn chặn rửa tiền, trốn thuế, mà còn giúp đảm bảo thực thi cam kết quốc tế.
Theo bà Trần Thị Xuyến - Cục Phát triển doanh nghiệp tư nhân và kinh tế tập thể, việc đưa chủ sở hữu hưởng lợi vào Luật sẽ giúp cho các cơ quan quản lý Nhà nước nâng cao hiệu quả quản lý Nhà nước đối với doanh nghiệp thuộc mọi thành phần kinh tế. Đồng thời, giảm rủi ro cho nhà đầu tư và doanh nghiệp nhờ minh bạch hóa thông tin về sở hữu doanh nghiệp; giảm nguy cơ gây hậu quả từ việc “núp bóng” sở hữu để chi phối doanh nghiệp theo các cách thức tiêu cực và thiếu minh bạch.
Nhìn nhận về quy định chủ sở hữu hưởng lợi, bà Nguyễn Nguyệt Minh - Phụ trách Cơ quan Phòng, chống Ma túy và Tội phạm của Liên Hợp Quốc (UNODC) tại Việt Nam nhấn mạnh, đây không chỉ là một bước tiến pháp lý mà còn là công cụ phòng, chống tham nhũng, rửa tiền và các hoạt động tài chính bất hợp pháp, góp phần xây dựng một môi trường kinh doanh minh bạch, công bằng và bền vững.
Theo vị này, trong bối cảnh hội nhập sâu rộng, Việt Nam cần có hệ thống pháp luật rõ ràng, hiệu quả để tăng năng lực cạnh tranh, thu hút đầu tư và bảo đảm tuân thủ các cam kết quốc tế. Trên thế giới, nhiều quốc gia đã có tiến bộ trong xây dựng quy định về chủ sở hữu hưởng lợi, coi đây là yếu tố cốt lõi để tăng cường trách nhiệm giải trình và phát triển bền vững.
“Việc thực hiện quy định này có thể dẫn đến một số thách thức chính như: công khai thông tin chủ sở hữu hưởng lợi nhưng vẫn đảm bảo quyền riêng tư; doanh nghiệp cần hướng dẫn rõ ràng để tuân thủ; và khung pháp lý phải phù hợp với thực tiễn Việt Nam. Mặc dù vậy, việc hoàn thiện quy định về chủ sở hữu hưởng lợi mang lại nhiều cơ hội giúp Việt Nam nâng cao uy tín quốc tế và cải thiện môi trường đầu tư kinh doanh”, vị chuyên gia này chia sẻ.
Xoay quanh nội dung quy định về chủ sở hữu hưởng lợi, trước đó, tại các phiên thảo luận tại hội trường trong quá trình góp ý xây dựng và hoàn thiện Luật Doanh nghiệp (sửa đổi), nhiều đại biểu Quốc hội cũng bày tỏ, việc bổ sung quy định về chủ sở hữu hưởng lợi tại doanh nghiệp là cấp bách, để đáp ứng yêu cầu thực hiện cam kết quốc tế về phòng chống rửa tiền, trong bối cảnh Việt Nam đã bị đưa vào “danh sách xám” của FATF (Nhóm châu Á- Thái Bình Dương về chống rửa tiền) từ tháng 6/2023.
Theo các đại biểu, Luật Doanh nghiệp hiện nay chưa có quy định riêng về chủ sở hữu hưởng lợi. Tuy nhiên, cam kết quốc tế và các quy định phòng, chống rửa tiền đã yêu cầu xác định chủ sở hữu thực sự; Luật Phòng, chống rửa tiền 2022 và Nghị định hướng dẫn đã bổ sung định nghĩa và quy định nhận diện chủ sở hữu hưởng lợi khi giao dịch (theo chuẩn FATF).
Vì vậy, khi không có quy định rõ ràng về chủ sở hữu hưởng lợi sẽ dẫn đến rủi ro thiếu cơ chế xác định và công khai chủ sở hữu hưởng lợi tạo nhiều kẽ hở pháp lý cho các hành vi bất hợp pháp. Doanh nghiệp có thể được lập ra chỉ với danh nghĩa pháp lý mà chủ thực sự ẩn sau giấu tên, khiến cơ quan chức năng khó truy nguồn gốc vốn và trách nhiệm…