Cần quy định rõ ràng về chủ sở hữu hưởng lợi của doanh nghiệp

Dự thảo Luật Doanh nghiệp sửa đổi (Dự thảo) đã bổ sung các quy định về “chủ sở hữu hưởng lợi của doanh nghiệp” nhằm thực hiện cam kết quốc tế về phòng, chống rửa tiền. Đây là điều cần thiết, để hoàn thiện khung khổ pháp lý, góp phần đưa Việt Nam ra khỏi Danh sách giám sát tăng cường (Danh sách xám) của FATF. Theo đó, chủ sở hữu hưởng lợi của doanh nghiệp có tư cách pháp nhân được định nghĩa là cá nhân đáp ứng một trong các tiêu chí gồm nắm giữ trực tiếp hoặc gián tiếp từ 25% vốn điều lệ trở lên của doanh nghiệp; trực tiếp hoặc gián tiếp được hưởng hơn 25% cổ tức hoặc lợi nhuận; hoặc là cá nhân cuối cùng có quyền chi phối doanh nghiệp.

Tuy nhiên, bên cạnh sự đồng thuận về mặt chủ trương, nhiều ý kiến cho rằng, cần có sự điều chỉnh, làm rõ khái niệm và cách áp dụng để tránh gánh nặng hành chính không cần thiết cho cộng đồng doanh nghiệp.

Theo ông Hà Sỹ Đồng, ĐBQH tỉnh Quảng Trị, tiêu chí xác định chủ sở hữu hưởng lợi tại Dự thảo là chưa rõ ràng, mặc dù Luật Phòng chống rửa tiền năm 2022 cũng có khái niệm chủ sở hữu hưởng lợi và cũng giao Chính phủ quy định chi tiết. Chính phủ cũng đã có Nghị định 19/2023/NĐ-CP về vấn đề này, áp dụng cho các giao dịch của phía tổ chức tín dụng.

“Ngay cả trong lĩnh vực ngân hàng, nơi có yêu cầu tuân thủ cao, các tổ chức tín dụng vẫn chủ yếu dựa vào thông tin tự khai của khách hàng, chứ không có biện pháp xác minh độc lập. Nếu mở rộng yêu cầu này sang toàn bộ cộng đồng doanh nghiệp, sẽ còn gặp nhiều khó khăn hơn”, ông Đồng bày tỏ.

Vì vậy, đại biểu đề nghị, trước mắt xác định những trường hợp đã rõ ràng (như quan hệ sở hữu trực tiếp hoặc gián tiếp từ 25% vốn trở lên) nhất định phải khai báo. Nếu không khai báo thì sẽ bị xử phạt.

“Các trường hợp mà tiêu chí là định tính (như “cá nhân có quyền chi phối”) thì cũng có quy định yêu cầu khai báo, nhưng trước mắt không xử phạt khi doanh nghiệp khai báo không đầy đủ. Sau này, khi cơ quan nhà nước có quy định hoàn thiện hơn về khái niệm chủ sở hữu hưởng lợi thì mới đưa ra quy định xử phạt khi khai báo chưa đầy đủ”, đại biểu nhấn mạnh.

Đưa ra góp ý liên quan đến khái niệm “chủ sở hữu hưởng lợi của doanh nghiệp”, Liên đoàn Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI) cho rằng, do đây là quy định mới trong Luật Doanh nghiệp, đồng thời ràng buộc trách nhiệm cung cấp thông tin từ phía doanh nghiệp và kèm theo chế tài nếu vi phạm, nên các điều khoản trong Dự thảo cần bảo đảm rõ ràng, hợp lý để có tính khả thi, giảm thiểu rủi ro và chi phí tuân thủ.

VCCI dẫn chiếu khoản 7 Điều 3 Luật Phòng, chống rửa tiền năm 2022, theo đó, chủ sở hữu hưởng lợi là cá nhân có quyền sở hữu thực tế một hoặc nhiều tài sản, hoặc có quyền chi phối khách hàng trong các giao dịch liên quan đến tài sản; đồng thời, có quyền chi phối pháp nhân hoặc thỏa thuận pháp lý. Quy định này xác định chủ sở hữu hưởng lợi dựa vào yếu tố cá nhân có quyền chi phối doanh nghiệp hay không (thực hiện giao dịch liên quan đến tài sản cho cá nhân này).

Từ đây, VCCI đề nghị cơ quan soạn thảo xem xét lại khái niệm chủ sở hữu hưởng lợi. Thứ nhất, theo Luật Doanh nghiệp, người sở hữu cổ phần ưu đãi cổ tức trong công ty cổ phần không có quyền biểu quyết, không được dự họp đại hội đồng cổ đông và không có quyền đề cử vào hội đồng quản trị hoặc ban kiểm soát (theo khoản 3 Điều 117). Vì vậy, những người này, dù được hưởng cổ tức, không có quyền chi phối doanh nghiệp. Do đó, cần loại trừ trường hợp cá nhân hưởng cổ tức từ cổ phần ưu đãi ra khỏi định nghĩa chủ sở hữu hưởng lợi.

Thứ hai, việc yêu cầu các thành viên góp vốn trong công ty hợp danh kê khai thông tin là chưa phù hợp. Bởi theo quy định tại Luật Doanh nghiệp, công ty hợp danh có tư cách pháp nhân. Trong công ty hợp danh, mọi quyết định của công ty đều do thành viên hợp danh. Thành viên góp vốn không được tham gia quản lý công ty, không được tiến hành công việc kinh doanh nhân danh công ty tức là không có quyền chi phối công ty.

Từ đó, VCCI đề nghị cơ quan soạn thảo cần làm rõ mục tiêu xác định chủ sở hữu hưởng lợi là gì, nếu nhằm xác định những cá nhân thực tế có quyền chi phối doanh nghiệp, thì cần loại trừ những người không có quyền biểu quyết, không có ảnh hưởng thực tế đến hoạt động doanh nghiệp dù sở hữu một phần vốn hoặc được hưởng lợi nhuận. Ngoài ra, cần có nội dung giải trình rõ ràng hơn để bảo đảm tính chính xác và đầy đủ trong việc nhận diện chủ sở hữu hưởng lợi, tránh áp dụng tràn lan, gây gánh nặng tuân thủ không cần thiết cho doanh nghiệp.