Doanh nghiệp xe điện Việt Nam trước cơ hội lớn từ thị trường carbon
Xe điện Việt Nam đứng trước cơ hội tạo nguồn thu mới từ thị trường carbon nhờ tiềm năng giảm phát thải rõ ràng và xu hướng chuyển đổi xanh toàn cầu.
Từ giải pháp môi trường đến giá trị kinh tế
Thị trường carbon đang dần hình thành tại Việt Nam, mở ra hướng đi mới cho những ngành có tiềm năng giảm phát thải cao. Trong đó, xe điện được đánh giá là một trong những lĩnh vực tiên phong có điều kiện thuận lợi để tham gia thị trường này.
Phát biểu tại tọa đàm “Từ CBAM (cơ chế điều chỉnh biên giới carbon) đến thị trường carbon” ngày 23/6, TS Nguyễn Thành Công - Phó trưởng phòng Thị trường carbon, Cục Biến đổi Khí hậu (Bộ Nông nghiệp và Môi trường) nhận định: các doanh nghiệp sản xuất xe điện tại Việt Nam “có cơ sở tốt để tham gia thị trường carbon trong tương lai”. Việc tham gia không chỉ giúp họ gia tăng nội lực tài chính cho hoạt động giảm phát thải, mà còn chuẩn bị trước cho các công cụ tài chính carbon có thể được các thị trường nhập khẩu lớn áp dụng trong thời gian tới.
Thị trường carbon hoạt động dựa trên việc doanh nghiệp có thể bán tín chỉ carbon - một loại chứng chỉ đại diện cho mỗi tấn khí CO₂ được giảm hoặc loại bỏ cho các bên có nghĩa vụ giảm phát thải nhưng không thể tự thực hiện đầy đủ. Điều này tạo ra một cơ chế tài chính khuyến khích hành động vì khí hậu.
Trên thế giới, đã có những ví dụ rõ ràng cho thấy việc đầu tư vào công nghệ giảm phát thải có thể chuyển hóa thành nguồn thu. Tesla, hãng xe điện của Mỹ, ghi nhận gần 3 tỷ USD từ bán tín chỉ carbon trong năm qua , một con số lớn hơn nhiều so với các năm trước. Đây là nguồn lực đáng kể để hãng bù đắp chi phí ban đầu của sản xuất xe điện.
Không khó để lý giải vì sao lĩnh vực xe điện lại có vị thế đặc biệt trong thị trường carbon. Bản chất của xe điện là giảm phát thải so với xe động cơ đốt trong, đặc biệt nếu đi kèm với các nguồn điện sạch như năng lượng mặt trời. Điều này giúp các doanh nghiệp hoạt động trong lĩnh vực này có khả năng chứng minh mức độ giảm phát thải rõ ràng, một điều kiện cần để đăng ký và giao dịch tín chỉ.
Thực tế tại Việt Nam cho thấy giao thông là một trong sáu lĩnh vực bắt buộc phải kiểm kê khí nhà kính, theo quy định được ban hành trong năm 2024. Riêng ngành này đang phát thải khoảng 32,9 triệu tấn CO₂ tương đương mỗi năm, một con số đáng kể trong tổng phát thải quốc gia. Việc thúc đẩy chuyển đổi sang xe điện không chỉ phục vụ mục tiêu môi trường, mà còn đặt nền tảng cho thị trường tín chỉ carbon phát triển.
TP HCM hiện là một trong những địa phương đầu tiên nghiên cứu khả năng tạo tín chỉ carbon từ việc giảm phát thải trong giao thông. Theo kế hoạch, thành phố sẽ ưu tiên chuyển đổi xe buýt và xe giao hàng (shipper) sang điện. Đồng thời, việc vận hành hệ thống metro cũng được tính đến như một giải pháp gián tiếp giúp giảm sử dụng phương tiện cá nhân từ đó giảm phát thải. TP HCM đặt mục tiêu có thể chuyển đổi tới 80% tài xế xe máy công nghệ sang xe điện vào năm 2027, nếu có cơ chế hỗ trợ phù hợp như miễn lệ phí trước bạ hay giảm thuế VAT.
Dù mới ở giai đoạn đầu, một số doanh nghiệp nội địa đã bắt đầu hành động. Selex Motors là đơn vị đầu tiên tại Việt Nam đăng ký thành công một dự án tín chỉ carbon trong lĩnh vực giao thông. Dự án này dự kiến bán tín chỉ trong 5 năm, với tổng mức giảm phát thải ước tính hơn 197.000 tấn CO2. Đây được xem là bước đi cụ thể chứng minh tính khả thi của hướng tiếp cận mới này trong lĩnh vực giao thông – vận tải.
Cơ hội có thật, nhưng không dễ
Dù tiềm năng là rõ ràng, không phải doanh nghiệp nào cũng có thể ngay lập tức tham gia thị trường carbon. Để phát hành và giao dịch tín chỉ, doanh nghiệp cần xây dựng hệ thống đo lường, báo cáo và thẩm định phát thải (MRV) đạt chuẩn. Quy trình này yêu cầu sự đầu tư đáng kể về kỹ thuật, nhân lực và hiểu biết chính sách, đặc biệt trong giai đoạn hành lang pháp lý trong nước còn đang được hoàn thiện.
Tuy nhiên, chính sự sớm vào cuộc sẽ mang lại lợi thế. Việc các doanh nghiệp chủ động tham gia sẽ giúp họ đón đầu khi thị trường chính thức vận hành. Đây không chỉ là cách để bổ sung nguồn lực tài chính, mà còn là bước đi chiến lược để giữ vững khả năng cạnh tranh khi các rào cản xanh như CBAM được triển khai rộng khắp.
Trong dài hạn, thị trường carbon sẽ là nơi thể hiện rõ giá trị kinh tế của các giải pháp công nghệ xanh. Với đặc thù sản phẩm và xu thế phát triển toàn cầu, xe điện có tiềm năng trở thành một trong những lĩnh vực đi đầu tại Việt Nam trong hành trình này.