Điện hóa phương tiện giao thông hướng tới tăng trưởng Xanh

Ô nhiễm không khí đang là một trong những thách thức môi trường lớn nhất mà nhân loại phải đối mặt và ngành giao thông vận tải đang dẫn đầu trong các nhóm, ngành có nhiều hành động thiết thực để góp phần cải thiện tình trạng này. Theo các chuyên gia, lượng khí thải CO₂, khói và bụi mịn từ động cơ đốt trong không chỉ ảnh hưởng đến sức khỏe con người mà còn làm trầm trọng thêm tình trạng nóng lên của trái đất hay biến đổi khí hậu toàn cầu.

Trong bối cảnh đó, việc chuyển đổi sang các phương tiện sử dụng năng lượng sạch, điển hình là xe điện hóa được xem là giải pháp thiết yếu, không chỉ góp phần làm giảm lượng khí thải nhà kính, mà còn mở ra một kỷ nguyên công nghệ mới trong ngành công nghiệp ô tô, phù hợp với xu thế tăng trưởng xanh mà Việt Nam đang nỗ lực thúc đẩy.

Theo PGS, TS Đàm Hoàng Phúc, Giám đốc chương trình đào tạo Kỹ thuật Ô tô, Đại học Bách khoa Hà Nội nhận định, việc chuyển đổi sang phương tiện sử dụng năng lượng sạch không chỉ giúp giảm thiểu lượng phát thải khí nhà kính mà còn thúc đẩy tiến bộ công nghệ trong ngành ô tô. Xe điện hóa, đặc biệt là xe hybrid và thuần điện, là tương lai tất yếu của giao thông toàn cầu và Việt Nam cần đẩy mạnh đầu tư vào nghiên cứu cũng như ứng dụng những giải pháp này.

Xu hướng điện hóa phương tiện đã bắt đầu hình thành rõ nét từ năm 2015 và tăng tốc mạnh mẽ kể từ 2020. Ở nhiều quốc gia phát triển như châu Âu, Mỹ, Nhật Bản và Trung Quốc, xe điện hóa đang được thúc đẩy mạnh mẽ thông qua các chính sách ưu đãi thuế, trợ cấp trực tiếp, bãi đỗ xe miễn phí, và thậm chí là hạn chế xe xăng dầu ở khu trung tâm. Ngay tại Đông Nam Á, Thái Lan và Indonesia cũng đã triển khai miễn thuế nhập khẩu và lệ phí trước bạ cho xe điện thuần.

Tại Việt Nam, làn sóng này thể hiện rõ nét trong các triển lãm và sản phẩm thương mại. Cụ thể như tại Triển lãm Vietnam Motor Show 2024, các dòng xe điện hóa chiếm tỷ lệ lớn với nhiều mẫu đáng chú ý như Toyota Camry HEV, Honda Civic e:HEV, Suzuki XL7 Hybrid, cùng loạt xe thuần điện từ BYD và các thương hiệu mới nổi. Nhà nước cũng đã có nhiều chính sách quan trọng để trợ lực và thúc đẩy xe điện và các doanh nghiệp sản xuất phát triển. Theo đó, thuế tiêu thụ đặc biệt với xe thuần điện (BEV) được ưu đãi 3%.

Ông Nguyễn Trung Thắng, Giám đốc Bộ phận Thuế, Công ty TNHH Thuế và Tư vấn KPMG cho rằng, việc khuyến khích tiêu dùng các dòng xe BEV là phù hợp với xu thế toàn cầu. Tuy nhiên, trong bối cảnh cơ sở hạ tầng cho xe điện tại Việt Nam chưa được phát triển rộng rãi, Chính phủ nên cân nhắc các giải pháp khuyến khích thay thế các dòng xe đốt trong (ICE) bằng các dòng xe thân thiện hơn với môi trường.

Nhiều lợi ích là vậy, tuy nhiên, thách thức lớn nhất đối với sự phát triển xe điện hóa tại Việt Nam là hệ thống hạ tầng trạm sạc còn yếu và thiếu đồng bộ. Hiện nay, số lượng trạm sạc công cộng chỉ mới đáp ứng một phần rất nhỏ so với nhu cầu đang tăng. Nhiều người tiêu dùng dù quan tâm đến xe điện nhưng vẫn ngần ngại do lo ngại “hết pin giữa đường” hoặc không có nơi sạc thuận tiện, đặc biệt là khi di chuyển đường dài hoặc về các tỉnh thành nhỏ. Điều này đang làm chậm lại đà phát triển của xe thuần điện – dòng xe có tiềm năng lớn nhất về mặt môi trường nhưng lại đòi hỏi cơ sở hạ tầng hỗ trợ nhiều nhất.

Ông Trần Quang Anh, Phụ trách Bộ phận phát triển kinh doanh, Công ty cổ phần Công nghệ Thiết bị Tân Phát (Tân phát ETEK) cho hay, để đẩy mạnh quá trình điện hóa phương tiện giao thông, đặc biệt trong bối cảnh cam kết đạt phát thải ròng bằng 0 vào năm 2050, Việt Nam cần triển khai đồng bộ nhiều nhóm giải pháp. Theo đó, vừa tập trung vào xe thuần điện (BEV), vừa mở rộng ưu đãi cho cả dòng xe lai điện kết hợp giữa động cơ điện và động cơ đốt trong như HEV, PHEV... Đây đều là các giải pháp chuyển tiếp phù hợp với điều kiện hạ tầng hiện tại ở Việt Nam.

Bên cạnh đó, với việc tạo thuận lợi bằng các cơ chế, chính sách, Nhà nước khích lệ sự tham gia của khu vực tư nhân để tăng cường đầu tư vào hạ tầng trạm sạc, đẩy mạnh xã hội hóa đầu tư, tạo điều kiện cho doanh nghiệp tham gia phát triển mạng lưới trạm sạc; đồng thời, khuyến khích kết hợp trạm sạc với các điểm dừng nghỉ, khu dân cư, trung tâm thương mại....

Tại Tân Phát ETEK, doanh nghiệp đặt mục tiêu xây dựng hệ sinh thái trạm sạc xe điện bền vững nên từ rất sớm đã đầu tư nghiên cứu, phát triển và cung cấp đa dạng các sản phẩm trụ sạc xe điện chất lượng cao (ETEK CHARGE), có dải công suất linh hoạt từ 20 - 600 KW, đảm bảo đạt tiêu chuẩn khắt khe về an toàn và hiệu quả. ETEK CHARGE đang là giải pháp toàn diện rất được nhiều nhà đầu tư lựa chọn bởi sự linh hoạt và ưu thế về vị trí, thiết kế, mô hình quản lý, vận hành và phương thức bảo trì. Đây còn có thể là mô hình chia sẻ, là cơ hội đầu tư sinh lời bền vững đang rất được ưu chuộng bởi các nhà phát triển hay chủ đầu tư dự án bất động sản.

Để tiến tới điện hóa hầu hết các phương tiện giao thông, nhiều chuyên gia khuyến nghị, Nhà nước cùng doanh nghiệp nên cùng nhau xây dựng và tạo lập quỹ nghiên cứu, hỗ trợ chuyển giao công nghệ để phát triển xe điện và hệ thống pin trong nước. Song song đó, tích cực tuyên truyền, phổ biến kiến thức và nâng cao nhận thức cộng đồng; thúc đẩy và phát động phong trào hay các chiến dịch truyền thông về lợi ích kinh tế – môi trường của xe điện hóa, khuyến khích người tiêu dùng mạnh dạn chuyển đổi.

Có thể thấy, xe điện hóa không còn là xu hướng trong tương lai – mà đang là hiện thực của hiện tại. Với tiềm năng lớn trong việc cải thiện chất lượng không khí, giảm phát thải và tiết kiệm năng lượng, xe hybrid và xe thuần điện đang là lựa chọn lý tưởng cho đô thị hiện đại và giao thông bền vững. Việt Nam đang có nhiều lợi thế để bắt kịp xu thế này, từ tiềm năng thị trường đến cam kết Net Zero vào năm 2050 mà Chính phủ đặt ra. Tuy nhiên, để quá trình chuyển đổi thực sự bền vững, cần một chiến lược toàn diện từ chính sách, hạ tầng đến công nghệ và hành vi người tiêu dùng. Khi đó, giao thông xanh sẽ không chỉ là khái niệm, mà sẽ trở thành hiện thực trong từng tuyến phố, từng hành trình của người Việt.