Điều chỉnh lương tối thiểu vùng: Cân nhắc tác động thuế quan Mỹ tới "sức khoẻ" doanh nghiệp
Biến động kinh tế, hàng rào thuế đối ứng của thị trường dẫn dắt là Mỹ khiến doanh nghiệp khó chồng khó, mức điều chỉnh lương tối thiểu vùng cần phù hợp với sức chịu đựng của doanh nghiệp.
Hội đồng Tiền lương quốc gia vừa có phiên thứ nhất khởi động những phiên họp bàn về điều chỉnh lương tối thiểu vùng năm 2026. Mặc dù thống nhất có thể bắt đầu điều chỉnh từ 1/1/2026, tuy nhiên có sự chênh lệch rõ rệt giữa phương án đề xuất của 3 bên gồm đại diện người lao động, đại diện người sử dụng lao động và bộ phận kỹ thuật của Hội đồng.
Chi phí leo thang, "khó chồng khó"
Theo khảo sát của Liên đoàn Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI) về tình hình doanh nghiệp trong nước ghi nhận, những tháng đầu năm, lượng đơn hàng tại một số ngành như da giày, chế biến nông lâm thuỷ sản, linh kiện điện tử có gia tăng, thể hiện tình hình sản xuất, xuất nhập khẩu hàng hóa của các doanh nghiệp được cải thiện, tuy nhiên mặt khác có thể nhận định rằng các thị trường nhập khẩu đang gia tăng tích trữ hàng hóa để chuẩn bị cho cuộc chiến thuế quan và những bất ổn địa chính trị toàn cầu có thể leo thang.
Bên cạnh những lo ngại về biến động của kinh tế thế giới, chi phí đầu vào, giá nguyên vật liệu và vận hành, vận chuyển của doanh nghiệp cũng tăng cao thời gian gần đây. Nhiều doanh nghiệp, đặc biệt là doanh nghiệp vừa và nhỏ, vẫn đang phục hồi chậm sau các tác động của đại dịch Covid và suy thoái kinh tế toàn cầu. Lượng tồn kho lớn, chi phí lưu kho cao, tỷ lệ nợ ngân hàng tăng khiến các doanh nghiệp khó có dư địa tài chính để đáp ứng mức tăng lương vượt quá khả năng chi trả.
“Theo đó, giá điện tăng, giá xăng dầu leo thang do căng thẳng địa chính trị tại chiến sự Nga - Ukraina và mới đây là chiến sự Israel - Iran và chi phí logistics tiếp tục ở mức cao đang tạo áp lực lớn lên các chuỗi cung ứng, đặc biệt là các doanh nghiệp chế biến xuất khẩu sử dụng kho lạnh, container đông lạnh để bảo quản dài ngày như doanh nghiệp thủy sản”, doanh nghiệp thuỷ sản chia sẻ.
Trong khi đó, theo quy định mới về địa bàn áp dụng lương tối thiểu Nghị định số 128/2025/NĐ-CP của Chính phủ Quy định về phân quyền, phân cấp trong quản lý nhà nước lĩnh vực nội vụ (Phụ lục I Danh mục địa bàn cấp xã áp dụng mức lương tối thiểu). Chuyên gia nhận định, một bộ phận doanh nghiệp có thể bị ảnh hưởng khi thực hiện theo danh mục địa bàn mới do tình hình kinh tế, xã hội, cơ sở hạ tầng, quy mô và nguồn lao động khác nhau.
Cân nhắc tác động từ thuế đối ứng cao của Mỹ
Đặc biệt các chuyên gia, đại diện doanh nghiệp nhấn mạnh, rủi ro từ đàm phán thương mại Việt - Mỹ cần được xem là yếu tố cân nhắc thêm khi cân nhắc điều chỉnh lương tối thiểu vùng. TS Nguyễn Việt Cường, chuyên gia độc lập của Hội đồng tiền lương quốc gia cũng lưu ý, đàm phán tiền lương tối thiểu có nhiều yếu tố khó dự đoán, liên quan tới đàm phán thương mại Việt - Mỹ.
"Kết quả đàm phán thương mại Việt - Mỹ có thể tác động khả năng cạnh tranh cũng như chi trả của doanh nghiệp. Các bên cần xem kết quả đàm phán để tính toán mức tăng phù hợp", ông Cường lưu ý.
Cụ thể, doanh nghiệp Việt Nam đang đối mặt với mức thuế đối ứng từ Mỹ lên tới 46% dự kiến áp dụng từ ngày 9/7/2026, cao hơn hẳn các đối thủ cạnh tranh như Ấn Độ (26%), Thái Lan (36%), Indonesia (32%),… Điều này ảnh hưởng nghiêm trọng đến khả năng cạnh tranh, đơn hàng xuất khẩu, và kế hoạch sản xuất kinh doanh của doanh nghiệp, đặc biệt trong các ngành như thuỷ sản.
Việc mất khả năng cạnh tranh tại thị trường dẫn dắt là Mỹ còn kéo theo “hiệu ứng domino” do doanh nghiệp phải mất chi phí, thời gian tìm phương án sang các thị trường khác như EU, CPTPP và Trung Quốc. Thậm chí khi chuyển hướng được sang các thị trường này cũng dẫn đến cạnh tranh gay gắt hơn, giá bán giảm, lợi nhuận của doanh nghiệp sụt giảm.
Bên cạnh đó xung đột Uraina-Nga, Isreal - Iran… tiềm ẩn nhiều rủi ro tiếp tục làm gia tăng chi phí vận hành, vận chuyển và logistics, lưu hàng, thiếu hụt nguồn cung, đứt gãy chuỗi cung ứng. Bên cạnh đó, xu hướng bảo hộ thương mại, chú trọng đến phát triển bền vững sẽ tác động đến một số mặt hàng xuất khẩu chủ lực.
Do đó, Lãnh đạo Liên đoàn Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI), việc điều chỉnh lương tối thiểu vùng cần hài hoà, cân nhắc tới những khó khăn mà doanh nghiệp đang gặp phải, khoan sức và hỗ trợ cộng đồng doanh nghiệp vượt khó. Phương án phù hợp với sức chịu đựng hiện nay của doanh nghiệp sẽ giúp doanh nghiệp tồn tại, duy trì việc làm cho người lao động và đặc biệt là triển khai hiệu quả nghị quyết 57 về tăng năng suất lao động và đổi mới sáng tạo.
Phiên họp tiếp theo của Hội đồng Tiền lương quốc gia dự kiến sẽ diễn ra vào đầu tháng 8 tới.
Lương tối thiểu vùng đã được điều chỉnh 16 lần từ năm 2009. Gần đây nhất, từ ngày 1/7/2024, Nghị định 74/2024/NĐ-CP Chính phủ đã điều chỉnh tăng lương tối thiểu theo tháng 6%, với các mức: vùng I là 4,96 triệu đồng, vùng II là 4,41 triệu đồng, vùng III là 3,86 triệu đồng, vùng IV là 3,45 triệu đồng.