Châu Phi là thị trường tiềm năng mới cho Việt Nam
Đó không chỉ là một thị trường đầy tiềm năng với quy mô lớn và nhu cầu đa dạng mà còn là một khu vực mà Việt Nam có mối quan hệ ngoại giao tốt đẹp.
Mối quan hệ thương mại giữa Việt Nam và Châu Phi đang chứng kiến những bước phát triển đáng chú ý. Theo thông tin chia sẻ trên truyền thông Nigeria, Đại sứ Việt Nam tại Nigeria, ông Bùi Quốc Hùng cho biết kim ngạch thương mại giữa Việt Nam và Nigeria đã đạt mức kỷ lục 1 tỷ USD vào năm 2024, đây là lần đầu tiên con số này vượt mốc 600 triệu USD. Ông Hùng bày tỏ sự phấn khởi trước mức tăng trưởng lịch sử này, nhấn mạnh rằng trước đây kim ngạch thường chỉ dao động từ 500 đến 600 triệu USD.
Việt Nam xuất khẩu các sản phẩm điện tử, hàng may mặc và dệt may sang Nigeria, đồng thời nhập khẩu nguyên liệu thô, đặc biệt là hạt điều. Nigeria đang có nhu cầu về lương thực trong khi Việt Nam có thế mạnh trong phát triển nông nghiệp, mang lại lợi ích chung cho cả hai bên.
Mở rộng sang bức tranh toàn cảnh, châu Phi là một lục địa rộng lớn với 55 quốc gia và vùng lãnh thổ, dân số lên đến 1,5 tỷ người và tổng GDP khoảng 2.800 tỷ USD. Tổng kim ngạch xuất nhập khẩu của toàn châu lục này với thế giới đạt gần 2.000 tỷ USD. Ông Cao Minh Tú – Vụ Phát triển thị trường nước ngoài, Bộ Công thương - cho biết, châu Phi là một châu lục giàu tài nguyên thiên nhiên, đồng thời có sự đa dạng về văn hóa và tôn giáo, điều này ảnh hưởng đến thói quen tiêu dùng của người dân.
Theo thống kê của Hải quan Việt Nam, tổng kim ngạch thương mại giữa Việt Nam và châu Phi trong năm 2024 đạt khoảng gần 26 tỷ USD, với mức cao nhất từng đạt được là 29 tỷ USD vào năm 2023. Trong năm 2024, xuất khẩu của Việt Nam sang châu Phi đạt 11,7 tỷ USD, trong khi nhập khẩu đạt 14,3 tỷ USD, cho thấy Việt Nam hiện đang nhập siêu từ khu vực này. Ông Tú lưu ý rằng Việt Nam xuất khẩu sang châu Phi chủ yếu là máy móc, thiết bị (bao gồm điện thoại, máy tính điện tử), dệt may và đặc biệt là nông sản Việt Nam với nhiều mặt hàng chủ lực như gạo, hạt tiêu, cà phê, chè, hạt điều, rau quả. Ngược lại, Việt Nam nhập khẩu chủ yếu các nguyên liệu thô để phục vụ sản xuất trong nước từ châu Phi.
Tiềm năng của thị trường châu Phi rất lớn, với quy mô dân số đông đảo tạo ra nhu cầu nhập khẩu hàng hóa khổng lồ. Mặc dù châu Phi thường bị nghĩ là xa xôi và khó khăn, nhưng thu nhập bình quân đầu người ở nhiều quốc gia châu Phi đang có sự cải thiện và tăng trưởng, thậm chí một số nơi có mức chi tiêu cao hơn Việt Nam. Khả năng hội nhập kinh tế quốc tế của các quốc gia châu Phi cũng đang được đẩy mạnh thông qua việc ký kết nhiều Hiệp định Thương mại tự do (FTA) và đặc biệt là Hiệp định Khu vực thương mại tự do châu lục (AfCFTA) của 55 quốc gia trong châu lục.
Một lợi thế mạnh của Việt Nam so với các đối thủ cạnh tranh khác là quan hệ chính trị tốt đẹp và đang được củng cố giữa Việt Nam và các nước châu Phi, với sự quan tâm của lãnh đạo Đảng và Chính phủ, tạo nền tảng vững chắc cho hoạt động thương mại, ông Tú cho biết.
Về cơ cấu hàng hóa, nông sản Việt Nam chiếm khoảng 20% tổng kim ngạch xuất khẩu sang châu Phi, tương đương 5 đến 6 tỷ USD. Các mặt hàng nông sản có kim ngạch xuất khẩu lớn nhất vào khu vực này có gạo, hạt điều hay cà phê, rau quả. Ông Tú gợi ý các thị trường tiềm năng: gạo có thể đẩy mạnh sang các nước vùng Vịnh và dùng UAE làm trung tâm tái xuất; hạt điều có lợi thế xuất khẩu sang EU và Nam Phi; cà phê sang Bắc Phi (Algeria, Ai Cập); hạt tiêu sang UAE, Iran, Thổ Nhĩ Kỳ, Ai Cập và Nam Phi; và rau quả Việt Nam đang được ưa chuộng tại UAE, Ai Cập, Ả Rập Xê Út và Israel.
Tuy nhiên, bên cạnh cơ hội, ông Tú cũng chỉ ra một số thách thức và lưu ý quan trọng. An ninh xã hội và khác biệt văn hóa, tôn giáo là những rào cản lớn. Về khung pháp lý, vẫn đang có nỗ lực từ phía Việt Nam để phối hợp với các cơ quan nước sở tại nhằm tạo thuận lợi tối đa cho hoạt động thương mại và đầu tư. Tiếp vận xa xôi và việc trao đổi trực tiếp giữa doanh nghiệp hai bên còn gặp khó khăn. Thói quen thanh toán của một số nước châu Phi, đặc biệt là ở khu vực Tây Phi, vẫn còn hạn chế trong việc sử dụng các phương thức thanh toán điện tử, thích tiền mặt hoặc thanh toán chậm, mặc dù vẫn có thể đàm phán để sử dụng các phương thức chuyển khoản ngân hàng.
Văn hóa kinh doanh tại Trung Đông và châu Phi thường yêu cầu gặp gỡ trực tiếp đối tác và xem tận mắt sản phẩm. Ngoài ra, ngôn ngữ cũng là một thách thức (tiếng Ả Rập ở Trung Đông, tiếng Pháp ở Bắc Phi, tiếng Bồ Đào Nha ở Tây Phi), dù tiếng Anh đang ngày càng phổ biến.
Một trong những rủi ro đáng chú ý là tình trạng lừa đảo, mạo danh thông qua đấu thầu giả mạo hoặc yêu cầu trả các khoản phí liên quan đến nhập khẩu. Ông Tú khuyên các doanh nghiệp Việt Nam cần hết sức lưu ý khi được yêu cầu trả phí mà chưa có giao dịch thực tế, vì tiền có thể sẽ mất mà không thu được gì. Để hỗ trợ doanh nghiệp, các kênh thông tin về thị trường, các FTA, cơ hội giao thương và hội chợ triển lãm được đăng tải thường xuyên trên các website của cơ quan chức năng Việt Nam.
Châu Phi không chỉ là một thị trường đầy tiềm năng với quy mô lớn và nhu cầu đa dạng mà còn là một khu vực mà Việt Nam có mối quan hệ chính trị tốt đẹp. Mặc dù còn tồn tại những thách thức về tiếp vận, văn hóa và an ninh, nhưng với sự chủ động từ phía Việt Nam và sự quan tâm của chính phủ, cơ hội để đẩy mạnh thương mại, đặc biệt là xuất khẩu nông sản, sang thị trường này là rất lớn và cần được khai thác hiệu quả.