Khơi thông lực đẩy thể chế cho doanh nghiệp chuyển đổi kép
Theo chuyên gia, để chuyển đổi kép thực sự đi vào chiều sâu, đặc biệt trong khối doanh nghiệp nhỏ và vừa, cần những chính sách mang tính đột phá từ phía Nhà nước.
Trong bối cảnh biến đổi khí hậu ngày càng nghiêm trọng, chuyển đổi kép, bao gồm chuyển đổi số và chuyển đổi xanh, không chỉ là xu thế tất yếu mà còn là cơ hội để đổi mới mô hình tăng trưởng, nâng cao năng lực cạnh tranh, thích ứng với biến đổi khí hậu và phát triển bền vững. Tuy vậy, hiện nay, chuyển đổi kép trong cộng đồng doanh nghiệp, nhất là doanh nghiệp nhỏ và vừa vẫn gặp nhiều thách thức.
Theo TS Trần Quý, Viện trưởng Viện Phát triển Kinh tế số Việt Nam, chuyển đổi số mang lại hiệu quả thấy rõ cho doanh nghiệp như tối ưu vận hành, nâng cao năng suất. Trong khi đó, chuyển đổi xanh hướng tới mục tiêu dài hạn hơn, phục vụ xã hội, môi trường và phát triển bền vững. Tuy nhiên, không phải doanh nghiệp nào cũng sẵn sàng cho cả hai cùng lúc. Chuyển đổi số thì doanh nghiệp thấy ngay lợi ích. Còn chuyển đổi xanh nhiều nơi lo sợ vì nó làm tăng chi phí, tăng áp lực đầu tư ban đầu. Thực tế là nhiều doanh nghiệp sau khi theo đuổi mô hình xanh một cách dồn dập, đã rơi vào tình trạng kiệt quệ.
Ông cảnh báo, không thể nhìn nhận chuyển đổi xanh như một mệnh lệnh tức thời, đặc biệt khi thị trường chưa thực sự tạo áp lực. Tư duy bền vững là cần thiết, nhưng nếu không tính toán kỹ, doanh nghiệp có thể “chết” trước khi đạt được điều gọi là xanh. Theo đó, cả chuyển đổi số và chuyển đổi xanh đều cần được đặt trong một chiến lược có cân nhắc, tính toán, tùy theo ngành nghề và thị trường mục tiêu.
“Khi một doanh nghiệp có thể thực hiện song song hai quá trình này, đó là chuyển đổi kép, vừa số hóa, vừa đảm bảo yếu tố bền vững. Nhưng để làm được, cần một lộ trình cụ thể và sự tỉnh táo trong lựa chọn ưu tiên”, TS Trần Quý lưu ý.
Chia sẻ về chính sách, TS Bùi Thanh Minh, Phó Giám đốc Văn phòng Ban IV nhận định, ở cấp độ quốc gia, Việt Nam vẫn chưa xây dựng được một khung chính sách tích hợp đầy đủ giữa chuyển đổi số và chuyển đổi xanh. Sự thiếu vắng này dẫn đến tình trạng triển khai rời rạc, thiếu định hướng rõ ràng, đặc biệt với khu vực doanh nghiệp nhỏ và vừa. Hiện các chính sách vẫn tách biệt theo ngành hoặc loại hình doanh nghiệp, khiến cộng đồng doanh nghiệp nhỏ và vừa chưa có nền tảng vững chắc để thực hiện chuyển đổi kép một cách hiệu quả.
Từ kinh nghiệm quốc tế, ông Minh chỉ ra, nhiều quốc gia đã xây dựng cơ chế hỗ trợ toàn diện từ chính sách, tài chính, hạ tầng đến kỹ thuật, đồng thời phát triển mạng lưới trung gian công - tư đồng hành với doanh nghiệp nhỏ và vừa trong hành trình chuyển đổi kép. Theo thông lệ quốc tế, nhìn chung, chuyển đổi số thường đi trước, tạo nền tảng cho chuyển đổi xanh diễn ra sau, nhưng xu hướng mới là tích hợp hai quá trình này thành một chiến lược thống nhất để tối ưu nguồn lực và hiệu quả.
Từ đó, TS Bùi Thanh Minh kiến nghị, trước mắt cần rà soát, tích hợp các chính sách hiện có về chuyển đổi số, tăng trưởng xanh, thương mại điện tử, thích ứng khí hậu… theo hướng tổng thể; đẩy mạnh truyền thông, đào tạo, tư vấn kỹ thuật cho doanh nghiệp nhỏ và vừa; thí điểm xây dựng các trung tâm hỗ trợ số - xanh tại một số địa phương. Về dài hạn, cần xây dựng khung chiến lược quốc gia chuyển đổi kép cho doanh nghiệp nhỏ và vừa, phân chia theo nhóm quy mô, ngành nghề, với lộ trình và tiêu chí cụ thể; phát triển các công cụ tài chính đặc thù gồm quỹ xanh - số, tín dụng hỗ trợ đầu tư xanh, bảo lãnh cho nghiên cứu và phát triển (R&D) và đổi mới sáng tạo; hình thành hệ sinh thái hỗ trợ toàn diện bao gồm trung tâm tư vấn, kết nối trường - viện - doanh nghiệp. Đồng thời thúc đẩy doanh nghiệp tham gia mạng lưới hợp tác quốc tế để tiếp cận kỹ thuật, vốn và thị trường…
Đồng quan điểm, các chuyên gia cho rằng, để chuyển đổi kép thực sự thấm sâu vào khu vực doanh nghiệp, đặc biệt là khối doanh nghiệp nhỏ và vừa, cần những chính sách mang tính đột phá từ phía Nhà nước. Trọng tâm là xây dựng một hệ sinh thái hỗ trợ toàn diện, từ chính sách đến hạ tầng, kỹ thuật và tài chính. Hiện nay, nhiều doanh nghiệp vẫn hiểu sai bản chất của chuyển đổi kép, coi chuyển đổi số chỉ là vấn đề công nghệ thông tin, còn chuyển đổi xanh là một khoản chi phí gia tăng. Do đó, Chính phủ cần đẩy mạnh các chương trình đào tạo miễn phí hoặc đồng tài trợ các khóa học về chuyển đổi số, quản trị bền vững và cấp chứng chỉ phát triển bền vững nhằm giúp doanh nghiệp nhỏ và vừa tiếp cận kiến thức và thay đổi tư duy một cách bài bản.