Vướng mắc và "tắc nghẽn" dự án điện rác
Nhà máy điện rác tại Hải Phòng sẽ được lùi thời gian khởi công cho đến khi hoàn thành việc đấu thầu, lựa chọn nhà đầu tư.
Do đó, Nhà máy xử lý chất thải rắn bằng công nghệ đốt rác phát điện trị giá hơn 110 triệu USD tại Đình Vũ, Hải Phòng chưa thể xây dựng để kịp vận hành chạy thử vào cuối năm 2025, hoà lưới điện vào năm 2027 như chủ trương đầu tư đề ra.
Khởi công nhà máy, hy vọng cuối năm 2025
Theo báo cáo từ UBND TP Hải Phòng, Ban Thường vụ Thành uỷ Hải Phòng đã vừa đồng ý chủ trương gia hạn thời gian khởi công xây dựng Nhà máy xử lý chất thải rắn bằng công nghệ đốt rác phát điện cho đến khi hoàn thành việc đấu thầu, lựa chọn nhà đầu tư. Theo đó, Dự án Nhà máy xử lý chất thải rắn sinh hoạt bằng công nghệ đốt rác phát điện tại khu Đình Vũ (phường Đông Hải) dự kiến sẽ khởi công vào tháng 12/2025. Thời gian vận hành chạy thử và hòa lưới điện lần đầu của dự án cũng được lùi tới tháng 10/2027.
Hiện tại, cơ quan chức năng đang tích cực chỉnh sửa, bổ sung và hoàn thiện hồ sơ mời thầu theo ý kiến của Sở Tài chính. TP Hải Phòng cũng đang chỉ đạo quyết liệt Ban Quản lý Khu kinh tế Hải Phòng cùng các sở, ngành, địa phương liên quan tập trung xử lý, tháo gỡ những khó khăn, vướng mắc để sớm hoàn thành thủ tục lựa chọn nhà đầu tư. Sau khi Nhà máy điện rác Đình Vũ được triển khai, Hải Phòng sẽ tiếp tục đẩy mạnh lựa chọn nhà đầu tư cho dự án tại Nguyễn Bỉnh Khiêm.
Trước đó, vào tháng 12/2022, UBND TP Hải Phòng đã ban hành kế hoạch triển khai đầu tư xây dựng 2 nhà máy xử lý chất thải rắn bằng công nghệ đốt rác phát điện giai đoạn 2022-2027. Kế hoạch này nhằm cụ thể hóa Nghị quyết số 27/NQ-HĐND của HĐND thành phố, hướng tới mục tiêu tổng thể về thu gom, vận chuyển và xử lý chất thải rắn trên địa bàn thành phố giai đoạn 2022-2025, tầm nhìn 2050.
Hai nhà máy này bao gồm Nhà máy xử lý chất thải rắn sinh hoạt bằng công nghệ đốt rác phát điện số 1 tại khu xử lý Đình Vũ, phường Đông Hải 2, quận Hải An (nay là phường Đông Hải, Hải Phòng) và Nhà máy xử lý chất thải rắn sinh hoạt bằng công nghệ đốt rác phát điện số 2 tại xã Trấn Dương, huyện Vĩnh Bảo (nay là xã Nguyễn Bỉnh Khiêm, Hải Phòng).
Trong đó, Nhà máy điện rác tại Đình Vũ được quy hoạch với công suất xử lý rác thải sinh hoạt khoảng 1.000 tấn/ngày và công suất phát điện khoảng 40MW (giai đoạn 1 là 20MW). Với tổng mức đầu tư dự kiến khoảng 2.498 tỷ đồng từ 100% vốn doanh nghiệp, dự án này được kỳ vọng sẽ hoạt động trong 20-30 năm, góp phần đáng kể vào việc giải quyết vấn đề rác thải đang ngày càng trở nên cấp bách tại Hải Phòng. Theo kế hoạch ban đầu, dự án này phải hoàn thành xây dựng và đưa vào vận hành trong tháng 12/2025.
Nhà máy số 2 tại xã Nguyễn Bỉnh Khiêm cũng được dự kiến đầu tư theo hình thức đấu thầu lựa chọn nhà đầu tư, với công suất xử lý rác thải sinh hoạt khoảng 1.000 tấn/ngày, công suất phát điện khoảng 20MW và tổng mức đầu tư tương đương 2.498 tỷ đồng từ 100% vốn doanh nghiệp. Theo kế hoạch, nhà máy số 2 sẽ hoàn thành và đưa vào vận hành vào năm 2027.
Cả hai nhà máy này đều sử dụng công nghệ đốt rác phát điện tiên tiến, xử lý chất thải rắn bằng phương pháp đốt và thu hồi năng lượng để phát điện. Công nghệ này hứa hẹn giảm thiểu tối đa lượng tro bay (không quá 5%) và tro xỉ (không quá 15%) sau xử lý, biến chất thải thành các vật liệu có ích như phụ gia, vật liệu xây dựng, góp phần vào nền kinh tế tuần hoàn.
Để đẩy nhanh tiến độ, tháng 3/2024, UBND TP Hải Phòng đã phê duyệt thông tin dự án và bảng theo dõi tiến độ thực hiện các hoạt động lựa chọn nhà đầu tư. Dự án có quy mô sử dụng khoảng 10,56 ha đất, bao gồm các công trình chính như cầu dẫn xe chở rác, bể chứa, lò đốt rác, hệ thống xử lý bụi, khí thải, ống khói, nhà tua bin máy phát điện, cùng các công trình phụ trợ và bãi chứa tạm thời tro bay.
Tháng 5/2024, Ban Quản lý Khu kinh tế Hải Phòng đã mời thầu lựa chọn nhà thầu lập hồ sơ thầu dự án Nhà máy điện rác Đình Vũ. Tuy nhiên, hiện nay vẫn chưa có nhà đầu tư nào “đánh tiếng” về dự án điện rác này.
Những vướng mắc kéo dài và thách thức về tiến độ
Mặc dù, thời gian qua Hải Phòng đã có những kế hoạch chi tiết và sự chỉ đạo quyết liệt nhưng tiến độ triển khai các dự án điện rác, đặc biệt là Nhà máy điện rác Đình Vũ, vẫn đang đối mặt với nhiều vướng mắc.
Lý giải về những khó khăn, vướng mắc trong quá trình triển khai dự án, UBND TP Hải Phòng cho biết, đó là do các quy định pháp luật về đấu thầu có sự thay đổi, gây ra sự chậm trễ trong việc hoàn thiện hồ sơ mời thầu. Bên cạnh đó, quy định hướng dẫn cụ thể về cách tính đơn giá dịch vụ xử lý rác thải sinh hoạt và quy định về giá mua bán điện đối với việc đốt rác thải sinh hoạt phát điện vẫn đang chờ hoàn thiện, ảnh hưởng đến việc định giá và tính toán chi phí cho dự án, cũng như tạo ra sự không chắc chắn cho các nhà đầu tư.
Ngoài ra, việc lựa chọn nhà đầu tư thực hiện dự án đang có các quan điểm khác nhau về việc áp dụng theo quy định của pháp luật bảo vệ môi trường hay pháp luật điện lực, dẫn đến việc cần xin ý kiến từ các bộ ngành liên quan như Tài chính, Công Thương, Xây dựng.
Điện rác là từ khóa thu hút rất nhiều sự quan tâm của các địa phương. Tuy nhiên, lĩnh vực này khá mới mẻ nên rất khó có những “bộ tiêu chí” để làm kim chỉ nam cho các địa phương lựa chọn đầu tư. Việc Nhà máy điện rác Đình Vũ tại Hải Phòng tiếp tục lùi thời gian khởi công, cùng với tình trạng chậm trễ chung của nhiều dự án điện rác trên cả nước, đang khiến các doanh nghiệp có kinh nghiệm và tiềm lực trong lĩnh vực này nản lòng.
Theo bà Nguyễn Thị Diệu Hồng, đại diện nhóm nghiên cứu báo cáo dòng chảy pháp luật kinh doanh Việt Nam 2024 thuộc Ban Pháp chế của Liên đoàn Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI) cho biết, theo quy định của pháp luật, dự án đầu tư vào điện rác là lĩnh vực ưu đãi đầu tư Nhà nước muốn khuyến khích đầu tư. Tuy nhiên, trên thực tế, đến năm 2023 mới có 15 dự án được triển khai, chỉ có 4 dự án đưa vào phát điện.
Giám đốc phát triển dự án của một công ty chuyên về công nghệ xử lý chất thải rắn cho biết, doanh nghiệp luôn sẵn sàng đầu tư vào các dự án điện rác vì đây là xu hướng tất yếu, mang lại lợi ích kép về môi trường và năng lượng. Tuy nhiên, rào cản lớn nhất hiện nay chính là các thủ tục pháp lý quá phức tạp và sự thiếu ổn định của chính sách. Như việc có các quan điểm khác nhau về áp dụng luật Bảo vệ môi trường hay luật Điện lực trong lựa chọn nhà đầu tư cũng là một trở ngại lớn.
“Việc này khiến các cơ quan quản lý phải xin ý kiến liên ngành, kéo dài thời gian phê duyệt và làm nản lòng các nhà đầu tư tiềm năng. Mỗi lần có sự thay đổi hay vướng mắc, chúng tôi lại phải điều chỉnh lại toàn bộ kế hoạch, gây lãng phí nguồn lực và thời gian. Hơn nữa, một dự án điện rác có vốn đầu tư lên đến hàng nghìn tỷ đồng, nhưng khi chúng tôi không thể định lượng được doanh thu và chi phí một cách rõ ràng do chính sách chưa hoàn thiện, thì việc ra quyết định đầu tư trở nên vô cùng rủi ro” – vị giám đốc công ty cho hay.