Logistics Việt Nam trên hành trình chuyển đổi

Diễn đàn Doanh nghiệp đã có cuộc trò chuyện với ông Nguyễn Hoài Chung, Nhà sáng lập kiêm Giám đốc Phaata, về những rủi ro từ mô hình xuất khẩu tập trung, và tiềm năng từ chuyển đổi số, xanh hóa của Logistics Việt Nam trong bối cảnh hiện tại.

- Thưa ông, với vai trò là Nhà sáng lập kiêm Giám đốc Sàn giao dịch logistics quốc tế Phaata, ông có thể chia sẻ về bối cảnh hiện tại và những thách thức chính mà ngành logistics Việt Nam đang đối mặt?

Theo tôi, ngành logistics Việt Nam đang ở giai đoạn đầy tiềm năng nhưng cũng nhiều thử thách. Nền kinh tế Việt Nam hội nhập sâu rộng, với kim ngạch xuất nhập khẩu năm 2024 đạt 786,29 tỷ USD. Độ mở kinh tế đạt 165%, tăng 6% so với năm 2023, cho thấy sự phụ thuộc lớn vào kinh tế toàn cầu. Trong 6 tháng đầu năm 2025, tổng kim ngạch xuất nhập khẩu đạt 219,4 tỷ USD, tăng 14,2% so với cùng kỳ, xuất siêu 7,63 tỷ USD. Sản lượng container hàng hóa xuất khẩu cũng tăng lên 4,68 triệu TEU, cao hơn 5,6% so với cùng kỳ năm trước. Đặc biệt, khu vực Bắc Mỹ, dẫn đầu là Hoa Kỳ, ghi nhận sản lượng container cao nhất với 2,028 triệu TEU, tăng 15,2%.

Tuy nhiên, mô hình xuất khẩu của chúng ta cũng tiềm ẩn rủi ro lớn. Việt Nam phụ thuộc nhiều vào doanh nghiệp FDI, với các ngành hàng chủ lực như điện tử, dệt may, và giày dép chiếm tỷ trọng cao. Top 5 ngành hàng đóng góp 58% kim ngạch xuất khẩu, trong đó top 3 chiếm tới 43%. Thị trường xuất khẩu cũng tập trung mạnh, với Nội Á, Bắc Mỹ và Châu Âu chiếm 91%, riêng Hoa Kỳ chiếm 29,4%. Sự tập trung này tạo ra rủi ro hệ thống, dễ bị tổn thương nếu một trụ cột gặp vấn đề.

Ngoài ra, chi phí logistics tại Việt Nam vẫn cao, chiếm 16,5% đến 18% GDP, so với Thái Lan hay Malaysia là 12-15%. Hạ tầng chưa đồng bộ, đặc biệt là kết nối giao thông và cảng biển, gây khó khăn cho vận chuyển. Chúng ta cũng thiếu lao động tay nghề cao và phải đối mặt với các quy định xuất xứ phức tạp cùng rào cản phi thuế quan từ các thị trường lớn.

- Vậy, chính sách thuế quan của Hoa Kỳ gần đây ảnh hưởng thế nào đến ngành xuất khẩu và logistics Việt Nam, thưa ông?

Hoa Kỳ áp thuế 20% với hàng hóa Việt Nam và 40% với hàng trung chuyển - đây là kết quả của thỏa thuận thương mại giúp tránh mức thuế 46% mà Hoa Kỳ từng đe dọa. Dù vậy, tôi gọi đây là “kết quả hỗn hợp” vì vẫn gây tổn thất.

Trên thực tế, mức thuế 20% làm giảm khả năng cạnh tranh của hàng Việt Nam trên thị trường Mỹ, nơi xuất khẩu của chúng ta trong 6 tháng đầu năm 2025 đạt 70,97 tỷ USD, tăng 28,3%. Với hàng trung chuyển chịu thuế 40%, áp lực tuân thủ xuất xứ càng lớn, buộc doanh nghiệp phải đầu tư mạnh vào quản lý chuỗi cung ứng để tránh rủi ro.

- Trong bối cảnh nhiều thách thức như vậy, ông thấy đâu là cơ hội cho các doanh nghiệp logistics Việt Nam? Phaata đóng vai trò gì trong việc hỗ trợ ngành này?

Dù khó khăn, cơ hội cho logistics Việt Nam vẫn rất rộng mở. Các Hiệp định Thương mại Tự do như EVFTA, CPTPP, và RCEP giúp chúng ta tiếp cận thị trường lớn với ưu đãi thuế quan. Chuyển đổi số và xanh hóa là xu hướng tất yếu để nâng cao năng lực cạnh tranh và tạo ra nhiều cơ hội mới. Việt Nam cũng có thể tận dụng xu hướng dịch chuyển chuỗi cung ứng toàn cầu để thu hút đầu tư và mở rộng sản xuất. Ngoài ra, nếu các doanh nghiệp logistics Việt Nam có thể kết nối hiệu quả hơn và hợp tác sâu hơn với các doanh nghiệp xuất khẩu trong nước thì sẽ tạo ra được rất nhiều cơ hội để tăng thị phần và thúc đẩy phát triển bền vững cho thị trường logistics Việt Nam.

Chúng tôi, Phaata, với vai trò sàn giao dịch logistics quốc tế đầu tiên của Việt Nam đang giúp các doanh nghiệp xuất nhập khẩu tìm kiếm, so sánh và kết nối trực tiếp với các doanh nghiệp logistics một cách hiệu quả.. Cụ thể, chúng tôi hỗ trợ các doanh nghiệp xuất nhập khẩu so sánh và tìm kiếm giá cước tốt trên thị trường, kết nối với các đối tác logistics phù hợp để tối ưu chi phí và tăng năng lực cạnh tranh trên từng đơn hàng. Với các doanh nghiệp logistics, Phaata giúp mở ra nhiều cơ hội tiếp cận khách hàng mới hàng ngày, thúc đẩy phát triển kinh doanh và xây dựng, phát triển thương hiệu trên thị trường.

Bên cạnh đó, Phaata đang từng bước thúc đẩy thị trường logistics ngày càng minh bạch hơn, mang đến nhiều cơ hội phát triển cho các doanh nghiệp logistics theo xu hướng mới; cũng như giúp mang đến nhiều giải pháp logistics tối ưu hơn từ thị trường đến cho các doanh nghiệp xuất nhập khẩu, để từ đó họ có thể lựa chọn giải pháp logistics phù hợp nhất để tăng năng lực cạnh tranh trên trường quốc tế.

Ngoài ra, chúng tôi cũng đang nổ lực thúc đẩy sự kết nối và hợp tác hiệu quả hơn giữa hiệp hội logistics với các hiệp hội ngành hàng của Việt Nam để cùng nhau tạo nên sức mạnh cộng hưởng lớn hơn, giúp tăng cường sức cạnh tranh hơn và cùng phát triển trong bối cảnh mới.

- Ông có lời khuyên nào cho các doanh nghiệp logistics Việt Nam để phát triển bền vững trong tương lai?

Tôi cho rằng, trước tiên, để có thể phát triển bền vững và khẳng định được vị thế trên trường quốc tế, các doanh nghiệp logistics Việt Nam cần luôn chủ động với tinh thần thích ứng và đổi mới sáng tạo. Các doanh nghiệp logistics cần phải xác định được rõ tầm nhìn, chiến lược phù hợp và lợi thế cạnh tranh cốt lõi mang tính dài hạn trong phân khúc thị trường của mình.

Các doanh nghiệp logistics cần phải có chuyên môn sâu theo ngành hàng, tạo được sự uy tín, khác biệt, và có khả năng cạnh tranh từ chất lượng dịch vụ đến giá cả. Để tạo đòn bẩy cho sự phát triển, các doanh nghiệp logistics cần phải đầu tư vào hai xu hướng tất yếu: chuyển đổi số và chuyển đổi xanh. Việc ứng dụng công nghệ số không chỉ giúp hiện đại hóa và tối ưu chi phí vận hành mà còn nâng cao hiệu quả kinh doanh. Song song đó, chuyển đổi xanh không chỉ là yêu cầu để đáp ứng các tiêu chuẩn quốc tế mà còn là yếu tố then chốt để xây dựng lợi thế cạnh tranh bền vững.

Bên cạnh đó, việc tăng cường hợp tác và xây dựng mối quan hệ vững chắc với các đối tác là rất quan trọng. Cùng với đó là nâng cao chất lượng đội ngũ nhân sự và đầu tư vào xây dựng, phát triển thương hiệu sẽ là chìa khóa giúp các doanh nghiệp logistics Việt Nam phát triển bền vững và từng bước khẳng định vị thế trong “bản đồ logistics” thế giới.

Trân trọng cảm ơn ông!

Thu Duyên - Nguyễn Chuẩn