Nuôi dưỡng các tập đoàn kinh tế tư nhân
Gần 3 tháng sau Nghị quyết 68, các quyết sách nâng tầm khu vực tư nhân thành động lực kinh tế, thúc đẩy đầu tư trong nước, đang dần hiện thực hóa.
Tuy nhiên, việc nuôi dưỡng các doanh nghiệp tư nhân trở thành các “nhà vô địch”, vẫn cần thời gian nhất định trong môi trường thuận lợi “hàng thẳng, lối thông, đồng lòng cùng tiến”.
Nuôi dưỡng “nhà vô địch quốc gia”
Ông Brian Lee Shun Rong, Chuyên gia Kinh tế MIBG phân tích, theo Nghị quyết 68, khu vực tư nhân được kỳ vọng tăng trưởng 10–12%/năm vào 2030, so với mức trung bình 8,2% giai đoạn 2019–2023. Đến năm 2045, doanh nghiệp Việt Nam phải trở thành lực lượng dẫn đầu trong “lực lượng sản xuất hiện đại” – gắn với khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số.
Đâu đó, đã có những “e ngại” về khái niệm xây dựng phát triển 20 doanh nghiệp lớn lấy cảm hứng từ mô hình “chaebol” Hàn Quốc, do lo ngại về việc kiểm soát lợi ích và đặc quyền của các tập đoàn lớn. Song, việc định hướng nâng cao năng lực cạnh tranh quốc gia để đạt được các mục tiêu với động lực chính tư nhân, cũng không thể thiếu chính sách nuôi dưỡng “nhà vô địch quốc gia” - trước đây được xem là các “sếu đầu đàn” của các ngành kinh tế.
Trước đây, doanh nghiệp nhà nước (DNNN) thường được ưu tiên tiếp cận dự án công và nguồn lực đặc quyền. Nghị quyết 68 đánh dấu sự thay đổi chiến lược: nuôi dưỡng các doanh nghiệp tư nhân có năng lực cạnh tranh toàn cầu thông qua: cơ hội mua sắm công; tín dụng ưu đãi và ưu đãi tài chính mạnh; đẩy nhanh cổ phần hóa DNNN.
Chính phủ mở rộng quyền tiếp cận cho tư nhân vào các dự án hạ tầng chiến lược theo hình thức PPP, vốn từng là “sân chơi độc quyền” của DNNN. Những cơ hội này giúp doanh nghiệp tư nhân nâng tầm quy mô và uy tín. Một số ví dụ cho thấy cơ hội từ sân chơi mở rộng này như: Vingroup và THACO đấu thầu dự án đường sắt cao tốc trị giá 67 tỷ USD (cùng một số tập đoàn, doanh nghiệp có tham vọng, vị thế thương hiệu và năng lực tài chính khác); Tập đoàn Đèo Cả tham gia mở rộng đoạn phía Đông cao tốc Bắc – Nam với hàng loạt dự án. Chính phủ tập trung lĩnh vực được khuyến khích bao gồm năng lượng, hạ tầng số, cao tốc, đường sắt đô thị, mở ra triển vọng tăng trưởng từ bệ phóng hạ tầng của nền kinh tế, chuyên gia phân tích.
Động lực cải cách
Đầu 2025, Luật PPP sửa đổi đã bãi bỏ yêu cầu vốn tối thiểu, giảm rào cản gia nhập và mở rộng sự tham gia tư nhân. Thủ tục hành chính được đơn giản hóa, trao quyền chủ động nhiều hơn cho bộ, ngành, địa phương. Ngày 1/7/2025, Nghị định 180 có hiệu lực, đặt nền tảng pháp lý cho PPP trong lĩnh vực khoa học– công nghệ, cho phép doanh nghiệp hưởng tài trợ, đất đai, ưu đãi thuế và quyền sở hữu kết quả nghiên cứu.
Mô hình PPP này áp dụng cho các ngành công nghệ cao, chiến lược; đi cùng chương trình tín dụng 500 tỷ đồng (19 tỷ USD) của NHNN từ 21 ngân hàng thương mại, thời hạn vay tối thiểu 2 năm, lãi suất thấp hơn thị trường ít nhất 1% và các chính sách tài khó ưu đãi thuế, phí, đặc biệt ưu đãi cho các dự án lớn có hàm lượng công nghệ cao… đều cho thấy nỗ lực cải thiện chính sách theo hướng hỗ trợ với quyết tâm cao, để đạt mục tiêu nuôi dưỡng doanh nghiệp.
Song song đó, theo dõi cho thấy Chính phủ đang thúc đẩy bán cổ phần tại DNNN cho nhà đầu tư tư nhân, chuyển đổi thành công ty cổ phần niêm yết. Tuy nhiên, tiến độ chậm do một số nguyên do nên kết quả của giai đoạn đặt ra chưa đạt, song các giải pháp như quy định trách nhiệm rõ ràng và xử phạt lãnh đạo chậm triển khai; bổ sung quy định bảo vệ nhà đầu tư và tăng minh bạch theo đó đang được thực thi. Đáng chú ý, đầu 2025, 18 tập đoàn nhà nước lớn đã được chuyển từ Ủy ban Quản lý vốn nhà nước sang Bộ Tài chính là bước tiến tích cực nhằm nâng cao hiệu quả quản lý và trao quyền tự chủ hơn, hướng tới chiến lược đầu tư tinh gọn, linh hoạt. Cùng kỳ vọng nâng hạng TTCK, sẽ tăng cơ hội thực thi cổ phần hóa và thoái vốn DNNN giai đoạn tới; qua đó tăng thêm không gian và nền tảng để nuôi các DNNN không thuộc lĩnh vực cần Nhà nước kiểm soát đặc biệt, thành doanh nghiệp tư nhân lớn.
Triển vọng lớn
Với thông điệp chính sách mạnh mẽ của Tổng Bí thư Tô Lâm, các quyết sách phát triển kinh tế tư nhân từ Chính phủ khi thực thi Nghị quyết, các chuyên gia kỳ vọng tác động từ việc hình thành 20 tập kinh tế đoàn tư nhân lớn hội nhập chuỗi giá trị toàn cầu vẫn sẽ là yếu tố then chốt.
Các tập đoàn này, nếu thành công, sẽ đóng vai trò tương tự chaebol Hàn Quốc – kéo theo sự phát triển của cả hệ sinh thái doanh nghiệp vệ tinh, tăng năng lực công nghiệp nội địa và giảm phụ thuộc vào lắp ráp FDI giá trị gia tăng thấp. Tác động lan tỏa không dừng ở việc tăng tỷ lệ nội địa hóa sản xuất, gia tăng xuất khẩu sản phẩm công nghệ cao, thúc đẩy nghiên cứu và đổi mới sáng tạo còn tạo tạo cú hích cho thị trường vốn và đầu tư tư nhân thông qua việc mở cửa PPP và cổ phần hóa DNNN sẽ giúp gia tăng nguồn cung cổ phiếu chất lượng, thu hút nhà đầu tư trong và ngoài nước, và thúc đẩy công nghệ mới, chuyển đổi số, nâng cao khả năng phát triển năng lực lõi của doanh nghiệp trong nước.
Tác động tích cực của Nghị quyết 68 sẽ phụ thuộc vào khả năng giải quyết một số nút thắt còn hiện hữu, nhưng nếu các cải cách này được thực hiện quyết liệt và đồng bộ, doanh nghiệp tư nhân, dẫn dắt bởi doanh nghiệp lớn, sẽ là những nhà “thi công” bản thiết kế tái cấu trúc năng lực cạnh tranh quốc gia, cho mục tiêu trở thành nước có thu nhập cao vào 2045.