AI cứu Google khỏi án chia tách mang tính lịch sử

Ngày 3/9/2025, thẩm phán liên bang Mỹ đã ra phán quyết trong vụ kiện chống độc quyền lớn nhất nhằm vào Google trong hai thập kỷ qua. Trái với kỳ vọng của chính phủ và nhiều đối thủ, Google không bị chia tách hay áp đặt các biện pháp chế tài nặng nề. Lý do chính là trí tuệ nhân tạo (AI) đang nổi lên như một công cụ có thể đe dọa vị thế thống trị của gã khổng lồ tìm kiếm.

GenAI đã thay đổi cục diện vụ án

Trong phán quyết dài 223 trang, thẩm phán Amit Mehta viết: “Sự trỗi dậy của AI tạo sinh (GenAI) đã làm thay đổi hướng đi của vụ kiện.” Dù thừa nhận Google hiện đang độc quyền thị trường tìm kiếm, ông cho rằng các chatbot như ChatGPT, Claude hay Perplexity đang tạo ra cạnh tranh tiềm năng đủ mạnh để thị trường tự điều chỉnh, thay vì cần đến sự can thiệp cưỡng chế từ tòa án.

Phán quyết chỉ yêu cầu Google chia sẻ một “ảnh chụp” dữ liệu tìm kiếm duy nhất với một số đối thủ đủ điều kiện – một biện pháp được đánh giá là quá nhẹ tay so với mức độ vi phạm mà chính thẩm phán cũng thừa nhận.

Vì sao Google bị kiện?

Google, thuộc sở hữu của Alphabet Inc., kiểm soát gần 90% thị trường tìm kiếm trực tuyến toàn cầu và thu hàng trăm tỷ USD doanh thu quảng cáo mỗi năm. Bộ Tư pháp Mỹ (DOJ) cáo buộc Google sử dụng các hợp đồng độc quyền với các nhà sản xuất điện thoại, trình duyệt và nhà mạng để mặc định Google là công cụ tìm kiếm – từ đó “khóa chặt” người dùng, ngăn chặn cạnh tranh.

Vụ kiện bắt đầu từ năm 2020 và là một trong những nỗ lực lớn nhất của Mỹ nhằm kiềm chế sức mạnh của Big Tech kể từ vụ kiện Microsoft năm 1998.

Kết quả gây thất vọng

Chính phủ Mỹ đã kỳ vọng tòa án sẽ áp đặt các biện pháp sâu rộng hơn, bao gồm buộc Google chia sẻ dữ liệu thường xuyên, mở quyền truy cập vào hệ thống quảng cáo, hoặc thậm chí chia tách công ty. Nhưng kết quả cuối cùng chỉ là một lệnh chia sẻ dữ liệu một lần – một bản dữ liệu truy vấn và kết quả tìm kiếm.

Yory Wurmser, chuyên gia phân tích tại Emarketer, nhận định: “Ảnh chụp dữ liệu này có thể giúp một số đối thủ cải thiện kết quả tìm kiếm, nhưng không chạm đến cốt lõi hệ thống xếp hạng, cá nhân hóa hay quảng cáo – thứ làm nên lợi thế của Google.”

CEO DuckDuckGo Gabriel Weinberg gọi phán quyết là không đủ để buộc Google thay đổi hành vi phi pháp. Tổ chức News/Media Alliance cho biết họ thất vọng vì tòa án không xử lý triệt để sự mất cân bằng thị trường.

Điểm mấu chốt của phán quyết là lập luận rằng GenAI có thể là “người thay đổi cuộc chơi”. Các công cụ AI như ChatGPT, Perplexity hay Claude hiện nay có thể trả lời trực tiếp nhiều câu hỏi mà người dùng trước đây buộc phải tìm kiếm trên Google. Theo tòa án, chính điều đó đã mở ra hy vọng cạnh tranh tự nhiên mà không cần cưỡng chế pháp lý.

Tuy nhiên, nhiều chuyên gia cảnh báo rằng điều này có thể tạo ra tiền lệ nguy hiểm, cho phép các tập đoàn lớn né tránh chế tài chỉ bằng cách viện dẫn các công nghệ đang phát triển.

Về cơ bản, Google đã tránh được án chia tách và không bị buộc phải chia sẻ dữ liệu cốt lõi như Knowledge Graph, tín hiệu xếp hạng, dữ liệu cá nhân hay mô hình quảng cáo. Tuy nhiên, công ty vẫn phải đối mặt với một số nghĩa vụ nhất định.

So với vụ Microsoft năm 1998 – dù không chia tách công ty nhưng vẫn buộc Microsoft thay đổi hành vi – thì phán quyết với Google có thể ít tác động hơn. “Tôi không nghĩ nó sẽ thay đổi văn hóa doanh nghiệp của Google,” luật sư Mitch Stoltz từ Electronic Frontier Foundation nói.

Trong khi đó, Thượng nghị sĩ Mỹ Amy Klobuchar kêu gọi cải cách luật chống độc quyền để bắt kịp thực tế công nghệ. “Luật hiện hành không còn đủ mạnh để kiểm soát các gã khổng lồ công nghệ,” bà phát biểu sau phán quyết.

Nam Trần