Giải pháp thích ứng với biến động thương mại
Đó là tiết giảm chi phí, thương lượng với khách hàng và tập trung vào thị trường tuy nhỏ nhưng có tăng trưởng.
Thương mại quốc tế đang chứng kiến những thay đổi cốt lõi và diễn ra với tốc độ chóng mặt. Những biến động này, từ các cuộc xung đột đến chiến tranh thuế quan, đang ảnh hưởng sâu rộng đến mọi ngành nghề, và các doanh nghiệp Việt Nam hiện đang đối mặt với nhiều hàng rào thuế quan và phi thuế quan ngày càng khốc liệt.
Ông Nguyễn Xuân Linh – Giám đốc vận hành Tập đoàn B’Lao-Scavi – cho biết, ngành dệt may xuất sang Mỹ đang có nhiều mức thuế khác nhau, cộng lại bình quân có thể lên đến gần 40%, và thậm chí có thể lên tới 60% nếu áp các quy định về chuyển tải hàng hóa. Bên cạnh đó, các rào cản phi thuế quan như yêu cầu quản lý an toàn sản phẩm, hóa chất và nhiều điều kiện bổ sung khác đang gây bối rối cho các doanh nghiệp Việt Nam vốn chưa có nền tảng thích nghi với những tiêu chuẩn đó.
Thêm vào nữa, tiêu chuẩn về Môi trường, Xã hội và Quản trị (ESG) đang dần trở thành yêu cầu bắt buộc, không còn là tùy chọn hay xu hướng. Ông Linh chia sẻ rằng, chứng chỉ phát thải các bon (CBAM) đã được áp dụng cho một số ngành, và ngành dệt may thời trang cũng có xu hướng bị áp dụng trong giai đoạn 2026-2030. Điều này đồng nghĩa với việc mỗi sản phẩm xuất khẩu vào châu Âu sẽ đều phải có một chứng chỉ phát thải carbon.
Ông Nguyễn Xuân Linh cũng nhấn mạnh sự phụ thuộc của ngành dệt may vào nguồn nguyên phụ liệu nhập khẩu từ bên ngoài. Theo ông, khoảng 60% giá trị của một sản phẩm may mặc xuất khẩu của Việt Nam là nguyên phụ liệu nhập khẩu, chủ yếu từ Trung Quốc, khiến giá trị hàm lượng nội địa Việt Nam chỉ khoảng 40%. Điều này tạo ra một thách thức lớn khi các quy định về xuất xứ hàng hóa ngày càng chặt chẽ.
Ông Nguyễn Trung Dũng – Tổng Giám đốc DH Food - cũng đồng tình. Ông cho biết thị trường các nước lớn đang ngày càng có thêm nhiều rào cản. Họ yêu cầu các tiêu chí và chứng chỉ cao hơn, đồng thời đòi hỏi sản phẩm có xuất xứ và nguồn gốc rõ ràng.
Ngắn hạn: Tối ưu hóa chi phí và chủ động phản ứng
Trong ngắn hạn, các doanh nghiệp cần hành động quyết liệt để duy trì hoạt động và thích nghi. Ông Nguyễn Xuân Linh chia sẻ kinh nghiệm thực tế của chính công ty mình. Để đối phó với thuế quan phát sinh, giải pháp ngắn hạn đầu tiên phải là tiết giảm chi phí. Thứ hai, doanh nghiệp cần thương lượng với các khách hàng, thương hiệu để có mức chia sẻ hợp lý về chi phí thuế quan phát sinh.
Ông Linh cho biết, các thương hiệu thường đề nghị chia sẻ 50/50, nhưng thực tế, biên lợi nhuận giữa nhà cung ứng và thương hiệu bán lẻ khác xa nhau, đòi hỏi doanh nghiệp phải có luận chứng rõ ràng để thương lượng một cách hợp lý.
Đối với các doanh nghiệp nhỏ và vừa, ông Nguyễn Trung Dũng coi đây là vấn đề "sống còn". Ông Dũng khuyến nghị phải ưu tiên đầu tư vào các thị trường tiềm năng, có tăng trưởng, ngay cả khi đó chỉ là thị trường nhỏ. Doanh nghiệp nên mạnh dạn tạm gác lại những thị trường lớn nhưng đầy bất ổn. Thay vì dàn trải nguồn lực, doanh nghiệp nên tập trung nhân sự và tiền bạc cho các thị trường gần, an toàn hơn và có khả năng phát triển, đồng thời phát triển sản phẩm hướng tới những thị trường đó.
Ông lấy ví dụ DH Food đã phát triển thị trường ở Đông Nam Á như Philippines, Malaysia, Campuchia và thúc đẩy mạnh ở thị trường Nhật Bản để bù đắp cho sự sụt giảm ở thị trường Mỹ.
Sự chủ động trong vận động chính sách cũng là yếu tố then chốt. Ông Nguyễn Xuân Linh chia sẻ rằng khi xảy ra sự kiện thuế quan, tập đoàn B’Lao Scavi đã lập tức liên hệ với các thương hiệu khách hàng tại Mỹ và đề nghị có một bức thư kiến nghị chung gửi tới đoàn đàm phán của Việt Nam và Mỹ. Ông Linh nhấn mạnh, nếu các doanh nghiệp cùng ngành nghề, cả bên bán và bên mua, liên kết lại để tạo tiếng nói chung, nó có thể có những tác động nhất định, bởi “nếu như chúng ta không làm gì thì cơ hội thành công của chúng ta sẽ ít hơn”, ông Linh nói.
Trung hạn: Đầu tư sâu rộng vào công nghệ và bền vững
Về dài hơi hơn, các doanh nghiệp phải đầu tư mạnh mẽ vào chuyển đổi. Ông Nguyễn Xuân Linh khẳng định, những khó khăn hiện tại là động lực để doanh nghiệp phải thay đổi, đầu tư vào công nghệ xanh, thân thiện với môi trường, chuyển đổi công nghệ, tăng năng suất, giảm phát thải carbon. Đặc biệt, cần đầu tư vào hệ thống số hóa để minh bạch được chuỗi cung ứng.
Ông Linh cho biết, tập đoàn B’Lao Scavi đã đi trước trong việc nội địa hóa nguyên phụ liệu và xúc tiến nhanh chính sách này khi có động lực thuế quan. Tập đoàn cũng đang xây dựng mô hình "câu lạc bộ thời trang dệt may trách nhiệm" tại Việt Nam để tạo ra sự khác biệt so với các quốc gia cạnh tranh khác, tập trung vào yếu tố trách nhiệm xã hội. Ông Linh nhấn mạnh rằng các doanh nghiệp cần có tầm nhìn, nguồn lực và chiến lược đầu tư để đáp ứng yêu cầu ngày càng cao của các thương hiệu về ESG.
Đối với DH Food, ông Nguyễn Trung Dũng khẳng định phải đầu tư cho bản thân, nâng cao chất lượng sản phẩm, đầu tư cho nhà máy, công nghệ cao hơn để truy xuất nguồn gốc. Ông Dũng cho biết công ty phải triển khai cả phần mềm quản trị và AI để truy xuất thông tin nhanh nhất có thể, điều này là thách thức lớn đối với doanh nghiệp nhỏ và vừa. Ông Nguyễn Trung Dũng cũng chia sẻ mong muốn lớn nhất của công ty là sự ổn định về nguyên liệu và tiếp vận để công ty có thể phát triển bền vững.
Tuy nhiên, như các chuyên gia đồng tình, không có một câu trả lời nào phù hợp với tất cả các doanh nghiệp. Mỗi doanh nghiệp cần phải hiểu rõ mình làm gì, sản phẩm gì, quy mô như thế nào, công nghệ ra làm sao để có bước đi thích hợp. Trong bối cảnh bất định này, sự chủ động, tầm nhìn dài hạn, đầu tư vào công nghệ, bền vững và sự nhanh nhạy trong đa dạng hóa thị trường là chìa khóa để doanh nghiệp Việt Nam không chỉ tồn tại mà còn nâng cao vị thế trên bản đồ thương mại quốc tế.