Chống hàng giả, hàng nhái: Doanh nghiệp cần nâng cao trách nhiệm
Trước tình trạng kinh doanh hàng giả, hàng nhái, hàng vi phạm quyền sở hữu trí tuệ… ngày càng tinh vi, nhiều ý kiến cho rằng, doanh nghiệp cần nâng cao trách nhiệm và sự chủ động.
Theo báo cáo của Ban Chỉ đạo 389 Bộ Công Thương, 9 tháng đầu năm 2025, tình hình buôn lậu, gian lận thương mại và hàng giả tiếp tục diễn biến phức tạp trên cả nước. Các đối tượng lợi dụng đường biên giới đất liền, cửa khẩu, đường biển, đường hàng không để vận chuyển hàng cấm, hàng lậu. Các mặt hàng vi phạm chủ yếu gồm xăng dầu, vàng, rượu, bia, thuốc lá, đường cát, mỹ phẩm, thực phẩm chức năng, hàng may mặc, đồ điện, điện tử, đồ gia dụng…
Đáng chú ý, sự bùng nổ của thương mại điện tử đã kéo theo tình trạng kinh doanh hàng giả, hàng nhái, hàng vi phạm quyền sở hữu trí tuệ trên môi trường số với quy mô lớn, phương thức tinh vi, gây thiệt hại cho doanh nghiệp và tiềm ẩn nhiều rủi ro cho người tiêu dùng.
Thực tế cho thấy, trong 9 tháng đầu năm, lực lượng Quản lý thị trường và các đơn vị chức năng thuộc Bộ Công Thương đã phát hiện và xử lý 15.544 vụ vi phạm, thu nộp ngân sách gần 216 tỷ đồng, trong đó số tiền xử phạt vi phạm hành chính hơn 191 tỷ đồng, trị giá hàng hóa vi phạm gần 211 tỷ đồng. Đặc biệt, có 133 vụ việc có dấu hiệu tội phạm được chuyển cơ quan điều tra xử lý theo quy định.
Và trên môi trường thương mại điện tử, lực lượng chức năng đã xử lý 4.052 vụ vi phạm, xử phạt gần 63 tỷ đồng, gỡ bỏ 44.446 sản phẩm và chặn 12.414 gian hàng có dấu hiệu vi phạm.
Trước hiện trạng đã nêu, nhiều ý kiến cho rằng, bên cạnh sự vào cuộc của lực lượng chức năng, để ngăn chặn hàng giả, hàng nhái, hàng vi phạm sở hữu trí tuệ, doanh nghiệp cần nâng cao trách nhiệm và sự chủ động.
Theo ông Nguyễn Đăng Sinh - Chủ tịch Hiệp hội Chống hàng giả và Bảo vệ thương hiệu Việt Nam (VATAP), để hoạt động chống hàng giả, hàng nhái hiệu quả hơn, ngoài việc tăng cường kiểm tra, cơ quan chức năng cần tăng cường kiểm soát khâu in ấn bao bì vì nhiều cơ sở in tiếp tay cho "hàng giả".
“Ngoài ra, vấn đề tem chống giả khi một số công ty sản xuất công nghệ chống giả nhưng sản phẩm không đạt chuẩn, thậm chí lại trở thành công cụ giả mạo”, Chủ tịch VATAP chia sẻ.
Đồng thời đề xuất, cần ban hành quy chuẩn đối với tem và mã truy xuất nguồn gốc.
Bên cạnh đó, đối với thương mại điện tử, Chủ tịch VATAP đề nghị, kiểm soát chặt chẽ, bắt buộc giao dịch phải có hóa đơn, chứng từ, kể cả hoạt động livestream bán hàng.
Còn theo ông Nguyễn Thành Nam - Phó Cục trưởng Cục Quản lý và Phát triển thị trường trong nước (Bộ Công Thương), trong bối cảnh hội nhập sâu rộng, sở hữu trí tuệ không chỉ là công cụ bảo vệ sáng tạo, mà còn là nền tảng để doanh nghiệp tham gia sâu hơn vào chuỗi giá trị toàn cầu. Tuy nhiên, nhiều doanh nghiệp Việt vẫn chưa coi trọng việc đăng ký, bảo hộ tài sản trí tuệ, dẫn tới tình trạng vi phạm ngày càng gia tăng cả về quy mô lẫn mức độ.
“Chống đâu cũng không bằng tự bảo vệ. Doanh nghiệp cần chủ động xác lập quyền, nhận diện nguy cơ và nâng cao ý thức bảo vệ tài sản trí tuệ”, ông Nam nhấn mạnh.
Đồng thời đề xuất, cần tăng cường xử lý vi phạm trên nền tảng thương mại điện tử, áp dụng Luật Chất lượng sản phẩm, hàng hóa 2025, xây dựng cơ sở dữ liệu quốc gia về truy xuất nguồn gốc, ứng dụng công nghệ số và trí tuệ nhân tạo (AI) để giám sát, cùng với đó là hợp tác quốc tế và hỗ trợ doanh nghiệp nhỏ và vừa trong bảo hộ sở hữu trí tuệ.
Liên quan đến vấn đề này, một số ý kiến cũng cho hay, để hiệu quả trong cuộc chiến chống hàng giả, hàng nhái, hàng vi phạm sở hữu trí tuệ cần tăng cường sự phối hợp giữa doanh nghiệp - Cơ quan quản lý - người dân, do đó, cần xây dựng khái niệm về hàng giả một cách khái quát, thống nhất để tránh gây nhầm lẫn trong áp dụng pháp luật.
Bên cạnh đó, cần xây dựng một Nghị định riêng về phối hợp liên ngành, trong đó quy định cơ chế phối hợp giữa các cơ quan: Bộ Công an, Bộ Công Thương, Bộ Y tế, Bộ Tài chính… trong đấu tranh chống hàng giả, với quy trình làm việc cụ thể và thời gian xử lý rõ ràng; cần tận dụng và ứng dụng công nghệ trong cơ chế phối hợp thông qua việc xây dựng hệ thống AI có thể phân tích, so sánh thông tin từ nhiều nguồn (doanh nghiệp báo cáo, người dân tố giác, cơ quan phát hiện) để đưa ra cảnh báo sớm và hỗ trợ quyết định.
Đồng thời, áp dụng công nghệ blockchain trong một số ngành hàng nhạy cảm như dược phẩm, thực phẩm chức năng, tạo nguồn dữ liệu minh bạch mà cả ba bên đều có thể truy cập để truy xuất nguồn gốc sản phẩm; xây dựng một cơ chế giải quyết tranh chấp với một Hội đồng tư vấn chống hàng giả liên ngành, có sự tham gia của đại diện cơ quan Nhà nước, Quỹ Chống hàng giả, Hiệp hội doanh nghiệp và tổ chức xã hội, để giải quyết các tranh chấp phức tạp về nhận định hàng giả, điều phối các hoạt động trong công tác chống hàng giả, hàng nhái.