Nhật Bản sẽ quay lại năng lượng hạt nhân và công nghiệp nặng?
Chiến thắng của bà Sanae Takaichi mở ra khả năng Nhật Bản quay lại với năng lượng hạt nhân, đồng thời thúc đẩy công nghiệp quốc phòng và công nghệ nặng phục vụ an ninh kinh tế.
Khi bà Sanae Takaichi – chính trị gia bảo thủ và người ủng hộ mạnh mẽ chính sách kích thích kinh tế – được bầu làm lãnh đạo Đảng Dân chủ Tự do (LDP), Nhật Bản dường như chuẩn bị bước vào một giai đoạn tái định hình chính sách năng lượng và công nghiệp nặng.
Hạt nhân trở lại trung tâm chiến lược
Bà Takaichi, người nhiều khả năng sẽ trở thành nữ Thủ tướng đầu tiên của Nhật Bản, tuyên bố sẽ giữ năng lượng hạt nhân ở vị trí trung tâm trong chiến lược năng lượng quốc gia.
Trái với xu hướng mở rộng năng lượng tái tạo ở nhiều nền kinh tế phát triển, bà muốn giảm sự phụ thuộc vào điện mặt trời – loại năng lượng mà Nhật Bản phải nhập phần lớn thiết bị từ nước ngoài.
Trong chiến dịch tranh cử, bà Takaichi nhấn mạnh tham vọng đưa Nhật Bản đạt 100% tự chủ năng lượng bằng cách thúc đẩy các lò phản ứng hạt nhân thế hệ mới và đầu tư vào công nghệ nhiệt hạch – lĩnh vực mà Tokyo vừa cập nhật chiến lược quốc gia vào tháng 6/2025, hướng đến các dự án thực tế trong thập kỷ tới.
Bà cũng ủng hộ pin năng lượng mặt trời perovskite, loại vật liệu được cho là hiệu quả hơn và linh hoạt hơn so với tấm pin silicon truyền thống, thể hiện định hướng chuyển từ công nghệ nhập khẩu sang phát triển nội địa.
Các chuyên gia cho rằng chiến thắng của bà là “một thắng lợi cho năng lượng hạt nhân và công nghệ mới, nhưng là một thất bại cho năng lượng tái tạo truyền thống phụ thuộc vào thiết bị nước ngoài,” theo Umer Sadiq, chuyên gia phân tích tại BloombergNEF.
Sự thay đổi trong lập trường năng lượng này đã nhanh chóng tác động tới thị trường chứng khoán. Cổ phiếu của các công ty năng lượng hạt nhân Kansai Electric Power và Tokyo Electric Power tăng mạnh đầu tuần này, trong bối cảnh nhà đầu tư kỳ vọng chính quyền mới sẽ mở đường cho việc khởi động lại các lò phản ứng bị đình chỉ từ sau thảm họa Fukushima 2011.
Hiện Nhật Bản có 33 lò phản ứng thương mại, nhưng chỉ 14 trong số đó được phép vận hành trở lại. Việc tái khởi động đòi hỏi phê duyệt từ các cơ quan quản lý độc lập và chính quyền địa phương, vốn vẫn thận trọng sau ký ức đau thương từ Fukushima.
Tuy nhiên, giới quan sát cho rằng bà Takaichi khó có thể thay đổi ngay thực tế đó. Thay vào đó, bà có thể ưu tiên các chính sách tạo thuận lợi cho đầu tư hạt nhân trong dài hạn, đồng thời duy trì khai thác nhiên liệu hóa thạch trong và ngoài nước để đảm bảo an ninh năng lượng.
Bước ngoặt công nghiệp
Song song với chính sách năng lượng, chiến thắng của bà Takaichi cũng thúc đẩy kỳ vọng hồi sinh các ngành công nghiệp nặng và quốc phòng.
Sau thông tin bà chiến thắng trong đảng, cổ phiếu quốc phòng và công nghệ Nhật Bản tăng vọt, với các hãng như Kawasaki Heavy Industries, Japan Steel Works và IHI Corp. đồng loạt tăng hơn 10%, đưa chỉ số ngành chế tạo máy của Topix lên mức cao kỷ lục.
Theo Pelham Smithers, Giám đốc công ty nghiên cứu Pelham Smithers Associates tại Anh, an ninh kinh tế gần như là khẩu hiệu của bà Takaichi. Bà được dự đoán sẽ nới lỏng các quy định về sản xuất và xuất khẩu thiết bị quốc phòng nhằm thúc đẩy năng lực tự vệ và tăng doanh thu cho các tập đoàn công nghiệp trong nước.
Các doanh nghiệp công nghệ cũng hưởng lợi từ kỳ vọng chính phủ mới đẩy mạnh chi tiêu cho nghiên cứu và đổi mới, đặc biệt trong lĩnh vực bán dẫn – nơi Nhật Bản đang tìm cách khôi phục vị thế trước các đối thủ Hàn Quốc, Đài Loan và Trung Quốc.
Tokyo Electron và Advantest, hai công ty then chốt trong chuỗi cung ứng chip toàn cầu, đã tăng giá mạnh trong phiên giao dịch đầu tuần này.
Chính sách “an ninh kinh tế kết hợp với kích thích tài khóa và tiền tệ nới lỏng” mà bà Takaichi ủng hộ có thể định hình một giai đoạn mới cho nền công nghiệp Nhật Bản – nơi các ngành truyền thống như điện, thép, và quốc phòng được xem là nền tảng cho đổi mới công nghệ và sức mạnh quốc gia.
Dù hướng đi của bà Takaichi được xem là bảo thủ về năng lượng, nhưng nó phản ánh một thực tế mới: Nhật Bản đang đối diện ba thách thức lớn – khủng hoảng năng lượng toàn cầu, cạnh tranh địa chính trị trong chuỗi cung ứng, và nhu cầu phục hồi tăng trưởng nội địa.
Bằng việc kết hợp công nghệ hạt nhân, đầu tư công nghiệp nặng, và chính sách tài khóa mở rộng, bà Takaichi có thể đang theo đuổi chiến lược “quay lại để tiến lên” – tận dụng sức mạnh truyền thống của Nhật Bản để tái thiết nền kinh tế trong kỷ nguyên công nghệ mới.
Tuy nhiên, rủi ro cũng không nhỏ. Nhiệt hạch vẫn chỉ là công nghệ ở giai đoạn thử nghiệm, và khởi động lại lò phản ứng hạt nhân gặp nhiều phản đối xã hội. Trong khi đó, sự ưu tiên dành cho năng lượng hạt nhân có thể làm chậm lại tiến trình chuyển đổi xanh, khiến Nhật Bản lệch khỏi các mục tiêu khí hậu dài hạn mà nước này đã cam kết với quốc tế.
Dẫu vậy, giới phân tích cho rằng sự trở lại của hạt nhân và công nghiệp nặng có thể được nhìn nhận như một lựa chọn thực dụng hơn là hoài cổ nhằm đảm bảo năng lượng ổn định, củng cố năng lực công nghệ và giảm phụ thuộc vào nhập khẩu trong một thế giới ngày càng bất ổn.