Điều gì thổi bùng "cơn sốt" giá vàng kỷ lục?
Giá vàng thế giới vượt kỷ lục 4.200 USD/ounce, tăng hơn 55% từ đầu năm nay, kéo theo đà tăng giá vàng tại Việt Nam.
Đằng sau đà tăng cao nhất kể từ năm 1979 của giá vàng thế giới là nỗi bất an toàn cầu, chính sách tiền tệ đảo chiều, và niềm tin suy giảm vào đồng USD, theo các lãnh đạo tài chính hàng đầu thế giới.
Giá vàng – thước đo cho bức tranh toàn cầu
Trong suốt nhiều thập kỷ, vàng luôn được coi là nơi trú ẩn an toàn trong thời kỳ bất ổn, nhưng tốc độ và quy mô của đợt tăng giá vàng lần này phản ánh điều sâu xa hơn: niềm tin của nhà đầu tư vào hệ thống tài chính toàn cầu đang lung lay.
Theo Ken Griffin, CEO của Citadel, cơn sốt vàng lần này là một tín hiệu nguy hiểm. “Khi nhà đầu tư xem vàng là nơi trú ẩn an toàn như cách họ từng nhìn đồng USD, đó là điều đáng lo ngại,” ông nói trong một cuộc phỏng vấn với Bloomberg ngày 16/10.
Vàng hoạt động như một thước đo cho căng thẳng địa chính trị. Từ cú sụp đổ của Bear Stearns năm 2008 đến đại dịch COVID-19 năm 2020, mỗi khi niềm tin thị trường lung lay, vàng lại bứt phá. Năm nay, giá vàng tiếp tục thăng hoa giữa làn sóng chiến tranh thương mại, bất ổn chính trị và tín hiệu nới lỏng từ Cục Dự trữ Liên bang Mỹ (Fed).
Theo các nhà kinh tế, tuyên bố gần đây của Chủ tịch Fed Jerome Powell về khả năng cắt giảm thêm lãi suất đã khiến USD và trái phiếu Mỹ kém hấp dẫn hơn, khiến vàng trở nên hấp dẫn bất ngờ. Cùng lúc đó, căng thẳng Mỹ–Trung leo thang và những tranh cãi quanh việc Tổng thống Trump can thiệp vào Fed cũng làm tăng thêm lo ngại.
Những ai đi mua vàng?
Theo Bloomberg, cơn sốt vàng lần này không chỉ đến từ nhà đầu tư cá nhân, mà còn được dẫn dắt bởi các ngân hàng trung ương.
Kể từ năm 2022, khi G7 đóng băng tài sản dự trữ của Nga, nhiều quốc gia bắt đầu lo ngại rằng tài sản của họ ở nước ngoài có thể bị tịch thu trong tương lai. Tâm lý này khiến lượng vàng mua vào của các ngân hàng trung ương đã tăng gấp đôi, lên khoảng 1.000 tấn mỗi năm.
“Vàng không thể bị đóng băng hay tịch thu nếu nằm trong biên giới quốc gia,” nhà báo Jack Ryan của Bloomberg giải thích.
Nhận thức này đã thúc đẩy làn sóng tích trữ vàng mạnh mẽ ở châu Á và Đông Âu. Trung Quốc và Ấn Độ liên tục tăng dự trữ, trong khi Ba Lan và Serbia cũng nhanh chóng mở rộng kho vàng.
Bên cạnh yếu tố chính trị, vàng còn mang ý nghĩa tâm lý. Trong thế giới nợ công phình to và tiền tệ mất giá, việc sở hữu tài sản hữu hình mang lại cảm giác an toàn. Nhà đầu tư ngày càng lo sợ “phá giá tiền tệ” – việc các chính phủ phương Tây in thêm tiền để xử lý nợ – và tìm đến các tài sản thay thế như kim loại quý, tiền mã hóa hay bất động sản.
“Hiếm khi trong đời tôi thấy thời điểm nào hợp lý để nắm giữ vàng như bây giờ,” CEO JPMorgan Chase Jamie Dimon nói trong cuộc phỏng vấn.
Thực tế đang chứng minh rằng, không chỉ vàng, các kim loại quý khác cũng bứt phá. Giá bạch kim tăng 80%, trong khi bạc tăng 75% trong năm 2025.
Nhu cầu mạnh đến mức tạo ra các hoạt động vận chuyển vàng xuyên lục địa để khai thác chênh lệch giá giữa London và New York. “Nếu bạn bay tuyến New York – London, có thể ngay dưới ghế của bạn là cả tấn vàng,” Ryan nói. Trong khi đó, thị trường bạc tại London đang khan hiếm đến mức các chuyến bay chở bạc phải quay đầu ngược lại để tận dụng chênh lệch giá.
Tương lai cho giá vàng
Dù vậy, các bài học lịch sử cho thấy vàng không thể tăng mãi. Đợt bùng nổ tương tự gần nhất xảy ra vào thập niên 1970, sau khi Tổng thống Richard Nixon chấm dứt chế độ bản vị vàng, cho phép đồng USD thả nổi.
Giữa thời kỳ khủng hoảng dầu mỏ, lạm phát cao những năm 80, giá vàng đã tăng từ 35 USD lên 800 USD/ounce vào năm 1980 – tương đương 3.600 USD hiện nay. Nhưng khi Fed nâng lãi suất hai chữ số để kiềm chế lạm phát, giá vàng lao dốc và mất giá trong suốt hai thập kỷ.
Kịch bản đó có thể lặp lại nếu lạm phát hạ nhiệt, căng thẳng địa chính trị dịu xuống và niềm tin toàn cầu hồi phục. “Nhiều hòa bình hơn, ít sợ hãi hơn – vàng sẽ mất giá,” Ryan nói.
Nhưng thời điểm đó là khi nào vẫn là câu hỏi bị bỏ ngỏ. “Vấn đề là hiện giờ, rất ít người dám đặt cược vào điều đó,” Ryan chia sẻ.
Các dự báo vẫn nghiêng về hướng tăng. Bank of America dự đoán giá vàng có thể đạt 5.000 USD/ounce vào cuối năm sau, và hầu hết các ngân hàng lớn đều tin rằng xu hướng tăng sẽ tiếp tục.
Tỷ phú Mỹ Warren Buffett từ lâu vẫn hoài nghi giá trị của vàng, gọi đây là “một cách đầu tư vào nỗi sợ,” vì nó không tạo ra giá trị hay lợi nhuận. Nhưng trong bối cảnh lãi suất tiền gửi giảm và rủi ro toàn cầu tăng, thì nỗi sợ lại chính là một chiến lược đầu tư sinh lời.