Thái Nguyên: Khoa học và Công nghệ tiên phong trong thời kỳ mới

Thực hiện chỉ đạo của Thủ tướng Chính phủ về việc “tranh thủ từng ngày, từng giờ để đưa Khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số (KHCN, ĐMST&CĐS) vào mọi hoạt động của đời sống xã hội”, tỉnh Thái Nguyên đã và đang thể hiện quyết tâm đưa KHCN góp phần đột phá trong phát triển kinh tế - xã hội. Thông qua cách làm bài bản, linh hoạt và sát thực tiễn, tỉnh từng bước xây dựng hệ sinh thái ĐMST, góp phần thúc đẩy kinh tế số, nâng cao năng suất, chất lượng và sức cạnh tranh của địa phương.

Đổi mới tư duy và nâng cao vai trò của KH&CN

Tỉnh Thái Nguyên đã xác định rõ vai trò của KH&CN trong chiến lược phát triển địa phương. Thái Nguyên đã chuyển hướng sang đẩy mạnh ứng dụng, chuyển giao công nghệ vào sản xuất và đời sống. Các chương trình, đề án KH&CN ngày càng gắn với thực tiễn, phục vụ trực tiếp cho phát triển kinh tế, đặc biệt là trong các lĩnh vực nông nghiệp công nghệ cao, công nghiệp chế biến, bảo vệ môi trường, chăm sóc sức khỏe và giáo dục.

Một trong những điểm nhấn quan trọng là Thái Nguyên đã tăng cường hỗ trợ doanh nghiệp trong việc đổi mới công nghệ, cải tiến quy trình sản xuất. Các doanh nghiệp vừa và nhỏ được khuyến khích tiếp cận các quỹ phát triển KH&CN, hợp tác với các viện nghiên cứu và trường đại học trên địa bàn như Đại học Thái Nguyên để ứng dụng kết quả nghiên cứu vào thực tiễn. Nhiều doanh nghiệp đã bước đầu xây dựng được thương hiệu sản phẩm OCOP, sản phẩm công nghiệp nông thôn tiêu biểu dựa trên nền tảng KH&CN.

Có thể nói, KHCN&ĐMST được xác định là động lực then chốt cho tăng trưởng bền vững. Tại Thái Nguyên, trung tâm công nghiệp, giáo dục và khoa học của vùng trung du miền núi phía Bắc, điều này được cụ thể hóa qua nhiều chính sách và chương trình hành động mạnh mẽ.

Việc triển khai Nghị quyết 57-NQ/TW của Bộ Chính trị về phát triển (KHCN, ĐMST &CĐS) đã tạo bước chuyển mang tính chiến lược, khai thác tối đa tiềm năng sáng tạo của địa phương.

Tỉnh đã tổ chức số hóa 3D di tích cấp tỉnh; đang triển khai Cuộc thi “ĐMST– vì Thái Nguyên thân yêu” lần thứ nhất; ứng dụng AI trong y tế, xây dựng mô hình giáo dục STEM/STEAM, nghiên cứu sản phẩm từ chè Thái Nguyên, chatbot tư vấn kỹ thuật chè, phát thanh viên ảo tiếng Tày;...

Theo Sở KHCN tỉnh Thái Nguyên, KHCN đang trở thành nền tảng, yếu tố then chốt trong phát triển kinh tế - xã hội của tỉnh. Các đề tài, dự án ứng dụng đã góp phần quan trọng nâng cao năng suất, chất lượng sản phẩm, giảm chi phí sản xuất và thúc đẩy chuyển dịch cơ cấu kinh tế theo hướng hiện đại.

Tỉnh Thái Nguyên đã và đang tập trung đầu tư phát triển tiềm lực KHCN, từ cơ sở vật chất, trang thiết bị nghiên cứu đến đào tạo, thu hút đội ngũ nhân lực chất lượng cao. Các nhiệm vụ KHCN ngày càng được triển khai theo hướng thiết thực, có khả năng ứng dụng và nhân rộng trong thực tiễn. Hiện toàn tỉnh đang thực hiện 131 nhiệm vụ KHCN cấp tỉnh và 8 nhiệm vụ cấp quốc gia, tập trung vào các lĩnh vực có tiềm năng phát triển.

Thời gian qua, Sở KHCN phối hợp với các địa phương thúc đẩy ứng dụng công nghệ vào sản xuất chè, trồng nấm công nghệ cao, áp dụng IoT trong nuôi trồng thủy sản… Những mô hình này không chỉ mang lại giá trị kinh tế cao mà còn góp phần thay đổi tư duy sản xuất của người dân.

Kết quả đạt được cho thấy sự chuyển biến mạnh mẽ, toàn diện trên nhiều lĩnh vực, trong đó kinh tế số phát triển ấn tượng. Trong 6 tháng đầu năm 2025, kinh tế số của tỉnh đạt trên 14 tỷ USD. Đây là con số phản ánh rõ tiềm lực cũng như khả năng thích ứng nhanh của nền kinh tế địa phương với xu thế toàn cầu.

Cùng với đó, hệ sinh thái ĐMST tiếp tục được mở rộng, với nhiều mô hình có tính ứng dụng thực tiễn cao như trường học số, bệnh viện số, nông nghiệp thông minh và danh nghiệp số. Những mô hình này góp phần nâng cao hiệu quả quoản lý, sản xuất, đồng thời tạo điều kiện để người dân trực tiếp hưởng lợi từ thành quả của KHCN.

Phát triển nguồn nhân lực KH&CN

Thái Nguyên là một trong những trung tâm đào tạo lớn của cả nước, với lợi thế từ Đại học Thái Nguyên và nhiều cơ sở đào tạo chuyên ngành. Tỉnh đã chủ động liên kết giữa các cơ sở đào tạo với doanh nghiệp để đào tạo nguồn nhân lực KH&CN có chất lượng cao, đáp ứng yêu cầu của thị trường lao động trong thời đại số. Các chương trình đào tạo, bồi dưỡng cán bộ KH&CN cũng được chú trọng nhằm nâng cao năng lực nghiên cứu và triển khai ứng dụng công nghệ mới.

Xuất phát từ định hướng “KHCN vì cuộc sống”, Sở KHCN tỉnh Thái Nguyên đã phối hợp với các sở, ngành, địa phương đưa công nghệ vào mọi lĩnh vực của đời sống, từ nông nghiệp, công nghiệp, dịch vụ đến quản lý nhà nước.

Nhiều mô hình ứng dụng KHCN cho thấy hiệu quả rõ nét, như hệ thống tưới tự động trong sản xuất chè tại các xã Đại Từ, Phú Lương; mô hình nấm công nghệ cao ở Phú Bình; ứng dụng IoT trong nuôi trồng thủy sản tại Võ Nhai…

Những mô hình này không chỉ nâng cao giá trị kinh tế mà còn góp phần thay đổi tư duy sản xuất, giúp người dân tiếp cận công nghệ hiện đại.

Thái Nguyên đặc biệt chú trọng gắn kết giữa nghiên cứu, ứng dụng và thương mại hóa, đồng thời hình thành cơ chế kết nối cung - cầu công nghệ. Năm 2025, tỉnh bố trí hơn 233 tỷ đồng cho lĩnh vực KHCN, phấn đấu nâng tỷ lệ chi cho nghiên cứu và phát triển đạt 1% GRDP trở lên, trong đó kinh phí xã hội hóa chiếm trên 60%.

Các lĩnh vực mới như công nghiệp bán dẫn, trí tuệ nhân tạo (AI), dữ liệu lớn (Big Data) đang được ưu tiên phát triển. Tỉnh đang triển khai Khu công nghệ thông tin tập trung Yên Bình, hợp tác với đối tác Hàn Quốc xây dựng Trung tâm dữ liệu hiện đại, đồng thời mở rộng bảo hộ thương hiệu “Chè Thái Nguyên” tại các thị trường Hoa Kỳ, Nhật Bản và Liên minh châu Âu.

Chỉ số đổi mới sáng tạo cấp địa phương (PII) của Thái Nguyên hiện đứng thứ 9/63 tỉnh, thành phố và dẫn đầu vùng trung du và miền núi phía Bắc, khẳng định hiệu quả định hướng phát triển dựa trên KHCN.

Trong lĩnh vực nông nghiệp, công nghệ đã làm thay đổi phương thức sản xuất. Tỉnh hiện có hơn 250 sản phẩm được bảo hộ sở hữu trí tuệ, tiêu biểu như chè Tân Cương, gạo Bao Thai, nấm Phú Lương, miến Việt Cường… góp phần nâng tầm thương hiệu nông sản Thái Nguyên trên thị trường trong và ngoài nước.

Trong công nghiệp, các doanh nghiệp lớn như: Samsung, TISCO, Masan, Phú Bình Group đầu tư mạnh vào tự động hóa, quản trị số và công nghệ xanh, giúp tăng năng suất, giảm tiêu hao năng lượng. Trong lĩnh vực y tế, hồ sơ bệnh án điện tử và mô hình bệnh viện thông minh được triển khai tại Bệnh viện Trung ương Thái Nguyên và Bệnh viện C. Ngành giáo dục cũng đã bước đầu ứng dụng trí tuệ nhân tạo trong giảng dạy và quản lý học tập.

Ở lĩnh vực hành chính, 100% cơ quan nhà nước sử dụng chữ ký số. Sở KH&CN phối hợp với các đơn vị liên quan kết nối, liên thông dữ liệu với các cơ sở dữ liệu quốc gia và hệ thống giải quyết thủ tục hành chính của các bộ, ngành; đồng thời chuẩn hóa quy trình điện tử trên hệ thống.

Đến nay, hệ thống thông tin giải quyết thủ tục hành chính của các địa phương đã được tích hợp với Cổng dịch vụ công quốc gia, cho phép tiếp nhận và xử lý hồ sơ trực tuyến. Tỉnh đã công khai toàn bộ thủ tục hành chính trên Cổng dịch vụ công quốc gia; 7 cơ sở dữ liệu quốc gia đã được đưa vào vận hành và cho phép truy xuất thông tin có cấu trúc, phục vụ hiệu quả công tác tra cứu, giải quyết thủ tục hành chính.

Đặc biệt, Thái Nguyên là một trong những địa phương đi đầu trong triển khai nền tảng số phục vụ người dân và doanh nghiệp.

Bước vào giai đoạn phát triển mới, Thái Nguyên xác định KHCN &ĐMST là một trong những trụ cột của chiến lược phát triển kinh tế - xã hội. Tỉnh tập trung triển khai các nhiệm vụ trọng tâm như: phát triển tiềm lực KHCN, đầu tư hạ tầng nghiên cứu hiện đại, thúc đẩy hợp tác giữa Nhà nước, nhà khoa học và doanh nghiệp; đẩy mạnh CĐS toàn diện, đưa công nghệ vào mọi lĩnh vực sản xuất, dịch vụ và quản lý; phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao, đặc biệt là đội ngũ kỹ sư, chuyên gia dữ liệu và trí thức trẻ.

Tỉnh đã thành lập Trung tâm ĐMST &CĐS Thái Nguyên nhằm hỗ trợ doanh nghiệp, kết nối ý tưởng khởi nghiệp và tổ chức các sự kiện như: “Ngày hội khởi nghiệp ĐMST”, “TechFest vùng trung du và miền núi phía Bắc”.

Hàng trăm dự án khởi nghiệp trong các lĩnh vực trí tuệ nhân tạo (AI), Internet vạn vật (IoT), nông nghiệp số và vật liệu mới đã được hỗ trợ thử nghiệm, phát triển sản phẩm, từng bước hình thành cộng đồng khởi nghiệp sáng tạo năng động.

Từ những đồi chè xanh ở Tân Cương đến các khu công nghiệp sôi động ở Sông Công, Vạn Xuân, Phú Bình, hơi thở của KHCN đang lan tỏa mạnh mẽ. KHCN trở thành “đòn bẩy” giúp người dân nâng cao thu nhập, doanh nghiệp tăng sức cạnh tranh và địa phương hội nhập sâu hơn vào chuỗi giá trị toàn cầu.

Trong thời kỳ mới – thời kỳ của trí tuệ nhân tạo, dữ liệu lớn và tự động hóa – tỉnh Thái Nguyên đã và đang khẳng định vai trò tiên phong của mình trong lĩnh vực khoa học và công nghệ. Với sự đầu tư đúng hướng, tư duy ĐMST và sự vào cuộc đồng bộ của cả hệ thống chính trị, KH&CN sẽ tiếp tục là động lực mạnh mẽ đưa Thái Nguyên phát triển nhanh, bền vững và hiện đại.

Kim Dung