Thành lập sàn giao dịch vàng: Đâu là giải pháp?
Được cho là bước đi cần thiết, tuy nhiên, để sàn giao dịch vàng thật sự đi vào cuộc sống, một số ý kiến cho rằng, cần thiết kế chính sách đồng bộ, từ pháp lý, hạ tầng kỹ thuật đến quản trị rủi ro...
Tại phiên khai mạc Kỳ họp thứ 10, Quốc hội khóa XV sáng 20/10 vừa, các báo cáo kinh tế - xã hội trình Quốc hội đã nêu rõ nhiệm vụ bảo đảm an toàn hệ thống tài chính, kiềm chế lạm phát và ổn định tiền tệ. Trong đó, Chính phủ và Ngân hàng Nhà nước đang được giao nghiên cứu cơ chế quản lý thị trường vàng, bao gồm cả đề án thành lập sàn giao dịch vàng.
Định hướng này không nhằm mở rộng tự do hóa vàng, nhưng tăng tính minh bạch và công khai, qua đó thu hẹp chênh lệch giá vàng trong nước và thế giới, ngăn đầu cơ, bảo vệ người tiêu dùng, hỗ trợ điều hành chính sách tiền tệ.
Chia sẻ về vấn đề này, Phó Thống đốc Ngân hàng Nhà nườ Việt Nam - Phạm Tiến Dũng cho biết, sàn giao dịch vàng không nhằm khuyến khích đầu cơ, mà là công cụ điều tiết thị trường minh bạch hơn - nơi mọi giao dịch đều được ghi nhận, giám sát, truy vết và báo cáo thời gian thực. Dữ liệu từ sàn sẽ trở thành “chỉ báo niềm tin” cho điều hành chính sách tiền tệ - ngoại hối, bổ sung kênh dự báo tâm lý nắm giữ vàng trong dân, thay vì dựa vào thống kê rời rạc như trước đây.
Theo ông Dũng, bối cảnh pháp lý cũng đã sẵn sàng. Nghị định 232/2025/NĐ-CP sửa đổi Nghị định 24/2012/NĐ-CP đã xóa bỏ cơ chế độc quyền Nhà nước trong sản xuất vàng miếng, mở đường cho các ngân hàng và doanh nghiệp đáp ứng điều kiện vốn (từ 1.000 tỷ đồng đối với doanh nghiệp và 50.000 tỷ đồng với ngân hàng) được tham gia thị trường - Đây chính là “cửa mở” thể chế cho việc hình thành sàn giao dịch vàng quốc gia - nơi thị trường vận hành theo luật chơi chung, Nhà nước giám sát thay vì bao cấp.
Nhìn nhận về vấn đề này, không ít chuyên gia cho rằng, đề xuất thành lập sàn giao dịch vàng vật chất quốc gia, nơi giao dịch được kiểm soát, giám sát và chuẩn hóa là một hướng đi cần thiết, phù hợp với xu thế quốc tế. Tuy nhiên, để sàn giao dịch vàng thật sự đi vào cuộc sống, cần thiết kế chính sách đồng bộ, từ pháp lý, hạ tầng kỹ thuật đến quản trị rủi ro và truyền thông.
Theo Phó Tổng Giám đốc Ngân hàng ACB - Nguyễn Đức Thái Hân, việc thành lập sàn giao dịch vàng vật chất hiện nay sẽ có nhiều thuận lợi, giúp minh bạch hoạt động mua bán vàng vật chất theo chuẩn Việt Nam; đồng thời tạo lập môi trường cung cấp thanh khoản thông qua hệ thống giao dịch điện tử.
Trong khi đó, kinh nghiệm quốc tế cũng cho thấy, các sàn vàng vật chất như Shanghai Gold Exchange (Trung Quốc), LBMA (Anh) hay CME (Mỹ) đều hoạt động trên nguyên tắc minh bạch, công khai, có sự tham gia của các tổ chức tài chính lớn, được quản lý chặt chẽ bởi cơ quan Nhà nước.
“Ở Trung Quốc, sàn vàng Thượng Hải do Ngân hàng Trung ương trực tiếp giám sát, không chỉ giúp kiểm soát dòng chảy vàng mà còn là công cụ hỗ trợ điều hành tỷ giá, chính sách tiền tệ. Tại Singapore, thị trường vàng phát triển mạnh nhưng luôn gắn với khung pháp lý rõ ràng về dự trữ, lưu ký, vận chuyển và thuế.
Từ đó có thể thấy, sàn giao dịch vàng vật chất không chỉ là nơi buôn bán vàng đơn thuần, mà còn là công cụ chính sách tài chính, tiền tệ của Nhà nước, đòi hỏi cơ chế vận hành hiện đại, công khai và có tính kiểm soát cao”, vị này chia sẻ.
Đồng thời cho hay, để hiện thực hóa chủ trương này, còn nhiều vấn đề cần được nhận diện rõ. Thứ nhất là cơ chế pháp lý. Hiện Nghị định số 24/2012/NĐ-CP được sửa đổi, bổ sung bởi Nghị định số 232/2025/NĐ-CP của Chính phủ chưa có quy định cụ thể về mô hình sàn giao dịch vàng vật chất. Việc xây dựng và vận hành sàn sẽ cần khung pháp lý mới, trong đó làm rõ cơ quan chủ quản, cơ chế quản lý, cấp phép, giám sát và xử lý rủi ro.
Thứ hai là hạ tầng kỹ thuật, năng lực vận hành. Một sàn vàng quốc gia cần hệ thống lưu ký, kho bãi, tiêu chuẩn hóa vàng miếng, cùng nền tảng công nghệ bảo đảm an toàn, minh bạch và bảo mật. Nếu thiếu chuẩn hóa, sàn có thể trở thành “điểm nóng” cho đầu cơ, thậm chí thao túng giá.
“Thách thức lớn nhất hiện nay nằm ở sự đa dạng các loại vàng trên thị trường chưa được chuẩn hóa. Việc thiếu hệ thống lưu ký và kho lưu trữ tập trung, cùng với cơ chế thanh toán và cơ sở pháp lý rõ ràng, là những yếu tố cần được đồng bộ hóa”, ông Nguyễn Đức Thái Hân chia sẻ.
Thứ ba là quản lý dòng vốn và kiểm soát đầu cơ. Vàng vốn là tài sản trú ẩn, cho nên khi tâm lý bất ổn, dòng tiền có thể chảy mạnh vào vàng, gây tác động tới chính sách tiền tệ. Do đó, cần cơ chế giám sát tài khoản, ngưỡng giao dịch, cũng như quy định rõ việc tham gia của nhà đầu tư tổ chức và cá nhân.
Đồng quan điểm, một số ý kiến cũng cho hay, để sàn vàng phát triển bền vững và minh bạch, điều kiện tiên quyết là bảo đảm khâu thanh toán và giao hàng vật chất, giúp người dân có thể nhận vàng thật khi cần. Trong đó, ở giai đoạn đầu, sàn vàng cần được vận hành bởi một doanh nghiệp Nhà nước hoặc đơn vị có vốn chi phối của Nhà nước, nhằm tạo niềm tin cho thị trường và tránh rủi ro thao túng giá.
Tại Kỳ họp thứ 10, góp ý về vấn đề này, một số đại biểu Quốc hội cho rằng, việc thành lập sàn vàng cần được thực hiện từng bước, thận trọng, có lộ trình, đồng thời phối hợp với các bộ, ngành liên quan như Tài chính, Công Thương, Công an để bảo đảm an toàn hệ thống.