Làn sóng sa thải lao động ở Mỹ cảnh báo điều gì?
Sau giai đoạn “giữ người” bằng mọi giá, làn sóng sa thải lao động mới ở các doanh nghiệp Mỹ đang lan rộng, được thúc đẩy bởi tự động hóa và AI giúp tăng lợi nhuận.
Trong suốt hai năm qua, “tâm lý giữ người”– hiện tượng các doanh nghiệp cố gắng duy trì nhân sự dù tăng trưởng chậm lại – đã giúp thị trường lao động Mỹ trụ vững trước làn sóng suy thoái. Nhưng xu hướng đó dường như đang đến hồi kết.
Sa thải tăng mạnh nhất kể từ đại dịch
Tháng 9 vừa qua, Starbucks sa thải 900 nhân viên khối văn phòng, tiếp nối đợt cắt giảm hồi tháng 2. Tháng 10, hãng siêu thị Target loại bỏ 1.800 lao động nhằm tăng tốc vận hành. Amazon cắt 14.000 việc làm do ảnh hưởng của AI; Paramount sa thải 1.000 nhân viên sau sáp nhập; còn Molson Coors giảm 400 lao động khi doanh số bia sụt giảm.
Các động thái này có thể được xem là điều chỉnh nội bộ. Nhưng khi gộp lại, bức tranh trở nên đáng lo hơn. “Nhiều tập đoàn lớn, đã ổn định từ lâu, đang cắt giảm nhân sự quy mô lớn. Có lẽ chúng ta không thể coi đây là ngẫu nhiên,” Dan North, kinh tế trưởng tại Allianz Trade Americas, nhận định.
Theo công ty tư vấn Challenger, Gray & Christmas, tính đến hết tháng 9/2025, các doanh nghiệp Mỹ đã công bố gần 950.000 vụ sa thải – mức cao nhất kể từ năm 2020. Nếu loại trừ năm đầu của đại dịch, con số này đã vượt tổng số người mất việc của bất kỳ năm nào kể từ cuộc khủng hoảng tài chính 2009.
Đáng chú ý, khu vực chính phủ dẫn đầu về số lượng cắt giảm với khoảng 300.000 người, kế đến là công nghệ và bán lẻ. Southwest Airlines – hãng vốn tự hào chưa từng sa thải lao động nào trong lịch sử – cũng đã thực hiện đợt cắt giảm lao động đầu tiên.
Các chuyên gia cho rằng, sau giai đoạn “ít tuyển, ít sa thải”, doanh nghiệp Mỹ giờ đã mất dần tâm lý e dè. “Không còn chuyện giữ người bằng mọi giá. Giờ đây, họ sẵn sàng sa thải khi cần thiết,” Veronica Clark, kinh tế gia của Citigroup nói.
Nguyên nhân do AI và chi phí
Một khảo sát trên LinkedIn cho thấy hơn 60% lãnh đạo doanh nghiệp tin rằng AI sẽ thay thế một phần công việc của nhân viên cấp thấp. Điều này khiến các nhà quản lý bớt lo ngại khi cắt giảm nhân lực.
Đồng thời, thay vì đẩy chi phí thuế quan mới (dưới thời chính quyền Trump) lên người tiêu dùng, nhiều doanh nghiệp chọn cách giảm chi phí lao động để bảo toàn lợi nhuận. Sự kết hợp giữa AI, tự động hóa và chính sách bảo hộ đang tạo ra áp lực kép lên thị trường việc làm.
Dù vậy, Cục Dự trữ Liên bang (Fed) vẫn giữ thái độ thận trọng. Chủ tịch Jerome Powell cho biết, ông chỉ thấy sự hạ nhiệt rất từ tốn của thị trường lao động.
Theo dữ liệu của Bộ Lao động Mỹ, số đơn xin trợ cấp thất nghiệp ban đầu vẫn dao động quanh 220.000–240.000 mỗi tuần – dưới ngưỡng 260.000 mà các chuyên gia coi là tín hiệu suy yếu nghiêm trọng. “Nếu con số này vượt 260.000 đơn trong nhiều tuần liên tiếp, đó mới là điều đáng báo động,” Clark nhận xét.
Cory Stahle, kinh tế trưởng tại trang tuyển dụng Indeed, cho rằng mối lo lớn hơn nằm ở các lĩnh vực phi công nghệ như vận tải và bán lẻ. “Khi những ngành đó bắt đầu cắt giảm mạnh, thị trường lao động thực sự gặp vấn đề,” ông nói.
Việc tạm thời tăng, việc dài hạn giảm
Dữ liệu từ Hiệp hội Nhân sự Mỹ cho thấy, nhu cầu tuyển lao động thời vụ đã tăng trở lại sau gần ba năm suy giảm. Một phần phản ánh nhu cầu mùa lễ hội, nhưng cũng cho thấy doanh nghiệp thay người dài hạn bằng nhân công tạm thời, trong bối cảnh bất định về chi phí và nhu cầu.
Noah Yosif, kinh tế trưởng của Hiệp hội này, nhận định: “Họ không muốn tuyển cố định trong khi vẫn phải sa thải lao động ở nơi khác. Lao động thời vụ trở thành giải pháp trung gian.”
Song với người lao động, đó là sự an ủi ít ỏi. John Stigler, 65 tuổi, kỹ thuật viên lắp đặt thiết bị âm thanh ở Chicago, bị sa thải ngay sau ca làm 10 tiếng. “Sếp chỉ nói: Không còn việc nữa,” ông kể. May mắn thay, Stigler sắp nghỉ hưu, nhưng ông lo cho những đồng nghiệp trẻ đang không biết công việc tiếp theo của mình ở đâu.
Thị trường lao động Mỹ, vốn là điểm sáng của nền kinh tế suốt ba năm qua, đang bước vào giai đoạn điều chỉnh. Việc sa thải đồng loạt từ các tập đoàn lớn không chỉ phản ánh khó khăn ngắn hạn, mà còn cho thấy chu kỳ tuyển dụng “dễ vào – dễ ra” đang trở lại, sau thời kỳ doanh nghiệp thừa mứa tiền và thiếu người thời hậu Covid.
Nếu xu hướng này tiếp diễn, nước Mỹ có thể phải đối mặt với một thực tế mới: tăng trưởng năng suất nhờ AI, nhưng tăng trưởng việc làm chậm lại. Đó mới là bài toán khiến Fed phải đau đầu trong những tháng tới.