Gỡ “thẻ vàng EC”: Cần đồng bộ các giải pháp để phát huy hiệu quả
Gỡ thẻ vàng EC đang ở thời điểm “nước rút”, do đó, cần đồng bộ giải pháp để giải quyết dứt điểm tình trạng khai thác thủy sản vi phạm IUU và không theo chỉ đạo của Thủ tướng Chính phủ.
Đó là chia sẻ của doanh nghiệp, chuyên gia và các cơ quan chức năng trước áp lực gỡ thẻ vàng EC cho ngành thuỷ sản Việt Nam.
Đồng bộ các giải pháp để phát huy hiệu quả
Theo bà Nguyễn Thị Phỉ - Chủ tịch HĐQT Công ty TNHH Syaqua - ADN, kể từ năm 2017, Ủy ban châu Âu (EC) áp đặt cho Việt Nam tấm “thẻ vàng” vi phạm khai thác thủy sản bất hợp pháp (IUU), và ngay lập tức cả hệ thống Chính trị của Việt Nam đã vào cuộc. Tuy nhiên, với 4 lần làm việc với Ủy ban châu Âu (EC) thì kết quả cuối cùng của chúng ta vẫn chưa đạt được như mong đợi, mặc dù đã rất nỗ lực.
“Việc gỡ “thẻ vàng EC” đang ở thời điểm “nước rút”, thời gian không còn nhiều để chúng ta sửa sai, trong khi theo số liệu thống kê, tình trạng vi phạm IUU vẫn còn, vẫn diễn biến phức tạp, và vẫn phát hiện các tàu cá của ngư dân đánh bắt ở vùng biển nước ngoài, đang là vấn đề hết sức trăn trở. Do đó, các cấp, các ngành cần thực hiện đồng bộ các giải pháp để phát huy hiệu quả. Trong đó, “nuôi biển” cũng sẽ là một trong những giải pháp bền vững, nhằm hạn chế khai thác thuỷ sản vi phạm IUU. Mặt khác, điều này hoàn toàn phù hợp và đúng với tinh thần tại Quyết định số 1664-QĐ-TTg, ngày 04 tháng 10 năm 2021 về việc phê duyệt Đề án phát triển nuôi trồng thủy sản trên biển đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045”, bà Phỉ nhấn mạnh.
Cũng theo bà Phỉ, một khi Chính phủ có chính sách khuyến khích, hỗ trợ nuôi biển cho ngư dân một cách cụ thể, chắc chắn sẽ hạn chế được đánh bắt tự nhiên và ngăn ngừa vi phạm IUU. Chưa kể, khi ngư dân và doanh nghiệp cùng nhau đầu tư phát triển nuôi trồng thủy sản trên biển sẽ tạo thành ngành sản xuất hàng hóa quy mô lớn, đóng góp quan trọng về sản lượng cũng như giá trị. Và điều quan trọng hơn đó là chuyển đổi cơ cấu sản xuất trong toàn bộ ngành thủy sản, hướng nghiệp, chuyển đổi nghề cho ngư dân, trong đó lấy doanh nghiệp là lực lượng nòng cốt để đầu tư phát triển nuôi biển quy mô công nghiệp ở vùng biển xa, hướng đến ngành thuỷ sản phát triển ổn định, bền vững.
Đồng quan điểm, PGS, TS Nguyễn Hữu Dũng – nguyên Phó Vụ trưởng Vụ Khoa học Công nghệ (Bộ Thuỷ sản – nay là Bộ NN&MT), có thể nói Đề án phát triển nuôi trồng thủy sản trên biển đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045”, được Thủ tướng Chính phủ ban hành tại Quyết định số 1664/QĐ-TTg, có ý nghĩa hết sức quan trọng trong lộ trình gỡ thẻ vàng EC của Việt Nam. Có lẽ sẽ không có gì phải bàn cãi nếu không vướng quá nhiều bộ, ngành trong lộ trình xây dựng quy hoạch. Đặc biệt là khâu “trình, xin ý kiến”, thực hiện đề án. Việc có quá nhiều bộ, ngành cùng tham gia, ý kiến… sẽ khiến các địa phương lúng túng, mặc dù đề án đã phân công nhiệm vụ cụ thể cho từng đơn vị.
Cũng theo ông Dũng, gỡ thẻ vàng EC là nhiệm vụ trọng tâm, song, điều kiện tiên quyết là làm như thế nào để ngăn chặn hành vi khai thác vi phạm IUU lại là vấn đề rất khó. Sự nỗ lực, vào cuộc của cả hệ thống Chính trị từ năm 2017, thế nhưng tới nay chúng ta vẫn chưa gỡ được chính là minh chứng cho sự khó khăn này. Do đó, cần phải thực hiện đồng bộ các giải pháp để đạt được hiệu quả cao nhất.
“Tuần tra, kiểm soát, tuyên truyền là quan trọng, nhưng định hướng, hướng nghiệp để chuyển đổi nghề từ đánh bắt không có kiểm soát, vi phạm IUU sang mô nuôi trồng và áp dụng khoa học, công nghệ tiên tiến, hiện đại, phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao và đầu tư hạ tầng đồng bộ là cơ sở để tạo bước đột phá trong phát triển nuôi biển lại càng quan trọng hơn. Vì vậy, các các Bộ, ngành, địa phương cần coi nuôi biển là một trong những giải pháp đồng bộ trong lộ trình gỡ thẻ vàng EC, hướng đến phát triển ngành thuỷ sản ổn định, bền vững”, ông Dũng nói.
Theo ông Dũng, phát triển nuôi biển gắn với đổi mới và tổ chức lại sản xuất theo định hướng thị trường, xây dựng chuỗi giá trị xuyên suốt cho từng sản phẩm, nhóm sản phẩm nhằm nâng cao giá trị gia tăng; phát triển công nghệ nuôi, thu hoạch, bảo quản, vận chuyển và chế biến sâu để tạo ra các sản phẩm có chất lượng, gia tăng giá trị, đáp ứng yêu cầu của thị trường tiêu thụ, mới là yếu tố then chốt để chúng ta gỡ thẻ vàng EC một cách bền vững.
Kiên quyết không để tàu không đủ điều kiện ra khơi
Liên quan tới các giải pháp ngăn chặn hành vi khai thác thuỷ sản vi phạm IUU tại địa phương, Nguyễn Văn Chiến - Phó Giám đốc Sở Nông nghiệp và Môi trường, Phó Trưởng Ban chỉ đạo IUU tỉnh Lâm Đồng, cho biết, thời gian qua, các sở, ngành, đặc biệt là UBND các xã, phường, khu vực có tàu cá cùng lực lượng chức năng của tỉnh đã khẩn trương vào cuộc chống khai thác IUU. Trong đó, tập trung xử lý các trường hợp tàu cá vi phạm vùng biển nước ngoài và mất kết nối thiết bị giám sát hành trình (VMS). Những ngày qua, không kể thứ Bảy và Chủ nhật, ngày đêm, các địa phương ven biển được sự hỗ trợ tích cực từ lực lượng kiểm ngư, biên phòng và công an đã quyết liệt khẩn trương xử lý dứt điểm các khuyến nghị do EC khuyến cáo.
Cũng theo ông Chiến, đặc biệt, Đoàn công tác liên ngành của tỉnh đã tổ chức đi kiểm tra, đánh giá tình hình, trách nhiệm của các địa phương có nhiều tàu cá không đủ điều kiện hoạt động và tồn đọng các vụ việc tàu cá mất kết nối VMS chưa xác minh, xử lý.
“Tính đến thời điểm hiện tại, toàn bộ các trường hợp mất kết nối đã được xử lý, đạt tỷ lệ 100%. Trong đó, 659 trường hợp bị xử phạt vi phạm hành chính (chiếm 83,7%), còn 128 trường hợp (đạt tỷ lệ 16,3%) được xác định không cố ý vi phạm và được khép hồ sơ. Các trường hợp không bị xử phạt chủ yếu do lỗi kỹ thuật như: Mất tín hiệu đường truyền, sóng vệ tinh yếu hoặc thiết bị hư hỏng. Những sự cố này đã được khắc phục đúng thời hạn và không phát hiện dấu hiệu vi phạm trong quá trình kiểm tra. Hiện tỉnh lâm Đồng đang tiếp tục triển khai cao điểm hỗ trợ, hướng dẫn ngư dân hoàn tất thủ tục xóa đăng ký, đăng kiểm và cấp giấy phép khai thác thủy sản cho các tàu cá hết hạn”, ông Chiến nêu.
Trước tính cấp bách về phòng, chống khai thác thuỷ sản vi phạm IUU, Phó Chủ tịch UBND tỉnh Lâm Đồng Lê Trọng Yên cho rằng, hiện nay, tỉnh đang xây dựng nghề cá, thủy sản phát triển theo hướng hiện đại, bền vững, bảo đảm tuân thủ nghiêm các quy định của quốc tế và Liên minh châu Âu về chống khai thác hải sản bất hợp pháp. Song, để đạt được kết quả tốt, UBND tỉnh Lâm Đồng đã chỉ đạo các sở, ngành, địa phương tập trung triển khai đồng bộ các giải pháp kiểm soát, đăng ký, đăng kiểm tàu cá.
Bên cạnh đó, xây dựng chính sách hỗ trợ sinh kế cho ngư dân, nhất là các chủ tàu không đủ điều kiện khai thác gần bờ, thực hiện theo đúng chỉ đạo của Thủ tướng Chính phủ…
“Để chủ động chuẩn bị đón Đoàn EC sang làm việc lần thứ 5 tại Việt Nam (dự kiến trong tháng 11/2025), đây là thời điểm “nước rút” để hoàn thành các chỉ số về chống khai thác IUU. Do đó, cả hệ thống chính trị trong tỉnh cần phải chung tay chống khai thác IUU. Nhất là lực lượng biên phòng, kiểm ngư phải tăng cường kiểm soát chặt chẽ tàu cá, kiên quyết không để tàu không đủ điều kiện ra khơi”, ông Yên nhấn mạnh.