Con đường tiến tới phát triển bền vững của Đông Nam Á

Báo cáo từ tổ chức tư vấn năng lượng toàn cầu độc lập Ember cảnh báo, Đông Nam Á cần khẩn trương hiện đại hóa lưới điện để duy trì đà tăng trưởng kinh tế và khai mở toàn bộ tiềm năng của năng lượng tái tạo.

Báo cáo này cũng nhấn mạnh, nếu không có các khoản đầu tư quy mô lớn vào mạng lưới điện thông minh, năng lực cạnh tranh công nghiệp và các mục tiêu khí hậu của khu vực sẽ bị đe dọa.

Trong thập kỷ qua, công suất năng lượng tái tạo trong khối ASEAN đã tăng hơn gấp đôi, song tốc độ tăng nhu cầu năng lượng còn nhanh hơn, khiến việc cung cấp nguồn điện ổn định, đáng tin cậy trở nên khó khăn hơn. Bên cạnh đó, hệ thống lưới điện cứng nhắc và lỗi thời hiện là nút thắt lớn nhất, khi chúng không thể thích ứng với tính gián đoạn của các nguồn năng lượng mặt trời và gió.

Bà Alnie Demoral, nhà phân tích năng lượng của Ember, nhận định: “Lưới điện thông minh không còn là lựa chọn, mà là xương sống của tương lai năng lượng sạch ASEAN. Đầu tư vào hạ tầng lưới điện thông minh vừa là chìa khóa cho quá trình chuyển đổi năng lượng, vừa là động lực cho năng lực cạnh tranh công nghiệp và kinh tế."

Hiện nay, nhiều quốc gia ASEAN vẫn phụ thuộc vào hệ thống điện cũ kỹ, gặp khó khăn trong việc tích hợp năng lượng tái tạo. Cơ sở hạ tầng xuống cấp và mạng lưới nông thôn chắp vá làm suy giảm độ tin cậy, với mất điện gây thiệt hại nặng nề nhất tại các nền kinh tế lớn và tăng trưởng nhanh như Indonesia, Philippines...

Ember ước tính, việc xây dựng mạng lưới điện số hóa có thể giúp Đông Nam Á tránh thiệt hại lên tới 2,3 tỷ USD mỗi năm vào năm 2040, đồng thời mở đường cho thị trường điện khu vực kết nối liên quốc gia.

Lưới điện thông minh, với tự động hóa và dự báo theo thời gian thực, cho phép cân bằng linh hoạt cung – cầu, đáp ứng sự dao động trong sản lượng điện gió và điện mặt trời.

Báo cáo kêu gọi đầu tư từ 4 đến 10,7 tỷ USD để hiện đại hóa lưới điện toàn khu vực Đông Nam Á. Bà Demoral cho biết, mức đầu tư cao hơn sẽ giúp tăng khả năng tích hợp năng lượng tái tạo ở các quốc gia như Malaysia, Lào, Singapore, Thái Lan...

Sáng kiến Lưới điện ASEAN (Asean Power Grid), được đề xuất từ năm 1997, đến nay đã kết nối 6 quốc gia với 13 đường truyền điện xuyên biên giới. Tuy nhiên, thương mại điện năng khu vực vẫn hạn chế về quy mô, trong khi các nguồn năng lượng gió và mặt trời tốt nhất lại nằm xa các trung tâm nhu cầu lớn.

Singapore và Malaysia hiện đang phát triển các dự án lưới điện số hóa, minh chứng cho lợi ích của việc hành động sớm, đồng thời làm nổi bật quy mô thách thức và cơ hội chia sẻ kiến thức trong khu vực.

Các mạng lưới số hóa cũng trao quyền cho người tiêu dùng, cho phép giao tiếp hai chiều giữa nhà cung cấp và người dùng, cùng với các chức năng kiểm soát tiên tiến như giám sát sản lượng điện theo thời gian thực và tích hợp điện mặt trời mái nhà, hệ thống lưu trữ và nguồn phân tán khác.

Nhóm chuyên gia của Ember cho rằng, trong giai đoạn 2015–2020, thời lượng và tần suất mất điện trong khu vực đã giảm 60%, nhưng tổ chức cũng cảnh báo rằng việc mở rộng quy mô lưới điện thông minh sẽ đòi hỏi phải thu hẹp khoảng cách tài chính, hài hòa tiêu chuẩn và củng cố cam kết quốc gia.

“Lưới điện thông minh là công cụ thiết yếu để đáp ứng nhu cầu năng lượng ngày càng tăng và quản lý hệ thống năng lượng ngày càng phức tạp tại ASEAN cũng như toàn khu vực châu Á – Thái Bình Dương,” ông Carlos Kuriyama, Giám đốc Đơn vị Hỗ trợ Chính sách của Ban Thư ký APEC, cho biết.

Hạ tầng năng lượng hiệu quả không chỉ giảm lãng phí và ô nhiễm, mà còn giúp giảm thiểu rủi ro khí hậu. Một nghiên cứu riêng biệt do World Weather Attribution và Climate Central công bố hôm thứ Hai tuần này cho thấy thế giới có thể tránh được 57 ngày nắng nóng cực đoan mỗi năm nếu các quốc gia thực hiện đầy đủ cam kết của Thỏa thuận Paris.

Bà Friederike Otto, giáo sư khoa học khí hậu tại Trung tâm Chính sách Môi trường, Đại học Imperial College London đánh giá, các quốc gia cần nỗ lực hơn nữa để thoát khỏi dầu mỏ, khí đốt và than đá. Chúng ta đã có đủ kiến thức và công nghệ để chuyển đổi khỏi nhiên liệu hóa thạch, nhưng cần các chính sách mạnh mẽ và công bằng hơn để hành động nhanh hơn.

Thỏa thuận Paris, được ký năm 2015, đặt mục tiêu giữ mức tăng nhiệt độ toàn cầu dưới 2°C (3,6°F) và phấn đấu chỉ 1,5°C (2,7°F) nếu có thể. Tuy nhiên, thế giới hiện đã nóng hơn hơn 1,3°C (2,34°F) so với thời điểm đó, dẫn đến trung bình 11 ngày nắng nóng cực đoan hơn mỗi năm và gia tăng đáng kể nguy cơ thời tiết khắc nghiệt.

Do đó. các nhà nghiên cứu nhấn mạnh rằng cách hiệu quả nhất để bảo vệ sinh mạng con người là chuyển đổi nhanh chóng khỏi nhiên liệu hóa thạch, nguồn gốc chính của biến đổi khí hậu.