Tài chính để chuyển đổi kép: Từ chiến lược đến hành động

Tại Diễn đàn Kinh tế mùa thu năm 2025, xoay quanh chủ đề “Chuyển đổi kép từ chiến lược đến hành động”, nhằm làm rõ tiến độ và mức độ sẵn sàng của các Bộ ngành trong triển khai chuyển đổi xanh và chuyển đổi số; tạo chương trình đối thoại chính sách trực tiếp giữa Chính phủ, doanh nghiệp và chuyên gia; thúc đẩy phối hợp liên ngành trong các vấn đề lớn như năng lượng, tài chính xanh, dữ liệu và thị trường carbon; xác định các cơ chế, chính sách mang tính đột phá cần ưu tiên giai đoạn 2025–2030; và cung cấp cơ sở để tổng hợp thành báo cáo khuyến nghị chính sách sau Diễn đàn Kinh tế mùa thu năm 2025; các chuyên gia, diễn giả, đại diện các bên đã có nhiều chia sẻ đáng chú ý xoay quanh chủ đề “Chuyển đổi kép từ chiến lược đến hành động”.

Phát biểu mở đầu cho phiên thảo luận, ông Nguyễn Lộc Hà - Phó Chủ tịch UBND TP HCM kỳ vọng với các trụ cột chiến lược đã được xác định và được các diễn giả thảo luận trong các phiên của Diễn đàn, gồm: Sản xuất thông minh, Chuỗi cung ứng và logistics thông minh, Chính quyền đô thị thông minh, Diễn đàn xác định khoa học công nghệ và đổi mới sáng tạo là động lực chủ đạo cho quá trình tái cấu trúc toàn diện, hướng tới tăng trưởng bền vững và sử dụng hiệu quả tài nguyên.

Sự hợp tác chặt chẽ với các đối tác quốc tế, đặc biệt là Diễn đàn Kinh tế Thế giới (WEF), được coi là yếu tố then chốt để triển khai các sáng kiến tiên phong về sản xuất thông minh trong khu vực. Phó Chủ tịch UBND TP HCM nhấn mạnh vai trò trung tâm của doanh nghiệp và người dân, đồng thời kêu gọi một phiên đối thoại chính sách thực chất nhằm kết nối tầm nhìn vĩ mô với nhu cầu thực tiễn, mục tiêu cuối cùng là đưa Việt Nam sớm trở thành quốc gia tiên phong và dẫn dắt các xu hướng phát triển hiện đại trong khu vực.

Tại Diễn đàn, Tiến sĩ Trần Du Lịch, Chủ tịch Hội đồng tư vấn triển khai thực hiện Nghị quyết 98/2023 của Quốc hội tại TP HCM đặt ra vấn đề trước hết ở góc độ tài chính cho chuyển đổi kép (xanh và số). Theo TS Trần Du Lịch, Đảng và Chính phủ đã nhận thức rõ trong kỷ nguyên mới, chuyển đổi xanh và số, quốc gia nào chậm bước sẽ tụt lại phía sau. "Trước khi làm nhiệm vụ điều phối diễn đàn tôi đã rà soát các quy định, văn bản và có thể khẳng định trong những năm qua Việt Nam không chỉ cam kết, còn thực hiện và có hàng loạt chính sách, quy định, đưa vào thực tiễn", ông Lịch khẳng định.

Ở góc độ tài chính, về chiến lược quốc gia cam kết phát thải ròng Net Zero, Việt Nam đã ban hành Bộ tiêu chí xanh nhưng doanh nghiệp vẫn cho rằng vẫn chậm, vậy việc xây dựng lộ trình chuyển đổi xanh có đánh mất cơ hội? Và bên cạnh đó, nguồn tiền nào để thực hiện mục tiêu chuyển đổi kép?

Theo Thứ trưởng Bộ Tài chính Đỗ Thành Trung, thực hiện chiến lược quốc gia về tăng trưởng xanh và lộ trình thực hiện cam kết phát thải ròng bằng 0, Bộ Tài chính đã triển khai hai nhiệm vụ: (1) Xây dựng cơ sở dữ liệu và các biểu mẫu đánh giá để phản ánh đúng đặc thù doanh nghiệp Việt Nam. (2) Phối hợp với các cơ quan để thiết kế các cơ chế hỗ trợ, tạo nguồn vốn cho doanh nghiệp thông qua nhiều quy định mới, chính sách hỗ trợ lãi suất 2%, và các công cụ tài chính theo Luật Bảo vệ môi trường.

"Thách thức lớn nhất là hài hòa giữa yêu cầu tăng trưởng xanh và năng lực của doanh nghiệp. Bộ đang hoàn thiện bộ tiêu chí doanh nghiệp xanh nhằm vừa đáp ứng mục tiêu kinh tế vừa phù hợp với điều kiện thực tế, đặc biệt với doanh nghiệp nhỏ và vừa. Bộ Tài chính cam kết sớm ban hành tiêu chí này để giúp doanh nghiệp xác định mức độ xanh, đồng thời làm cơ sở cho phân bổ nguồn lực tài chính từ Nhà nước tới doanh nghiệp.

Việc chuyển đổi xanh đòi hỏi tính hệ thống và phải bảo đảm công bằng, nhất là với nhóm dễ tổn thương như doanh nghiệp nhỏ. Đây là yếu tố quan trọng cần được tính tới trong xây dựng tiêu chí và chính sách", Thứ trưởng Bộ Tài chính nêu.

Theo TS Trần Du Lịch dẫn nguồn số liệu từ nghiên cứu do Viện Nghiên cứu Phát triển TP.HCM phối hợp với Đại học Kinh tế VinUni thực hiện, dự báo riêng TP.HCM nếu muốn thực hiện mục tiêu chuyển đổi xanh và chuyển đổi số trong 10 năm tới cần khoảng 36 tỷ USD; bình quân mỗi năm cần khoảng 4 tỷ USD; câu hỏi đặt ra là phải huy động nguồn nào và phân bổ ra sao để đáp ứng nhu cầu vốn rất lớn này? Thứ trưởng Bộ Tài chính cho biết theo báo cáo cập nhật, dự báo Việt Nam đến năm 2030 cần khoảng 28 tỷ USD cho mục tiêu xanh.

Từ 2023 đến nay, Bộ Tài chính và Ngân hàng Nhà nước đã tập trung vào ba hướng chính: Thúc đẩy thị trường trái phiếu xanh; Thúc đẩy tín dụng xanh. Dư nợ tín dụng xanh đã đạt khoảng 700 nghìn tỷ đồng, tăng hơn 25% so với cuối 2023, chiếm hơn 6% tổng tín dụng; Tăng cường đầu tư công và nguồn lực ngân sách cho các dự án xanh.

Trong đó, Thứ trưởng cho biết hiện đã có nhiều doanh nghiệp phát hành trái phiếu xanh như Vingroup, BIM, BIDV… Tổng giá trị trái phiếu xanh doanh nghiệp phát hành dự kiến đạt hơn 1,2 tỷ USD. Ngoài ra, Bộ Tài chính đang xây dựng kế hoạch đầu tư công xanh với quy mô hơn 8 triệu tỷ đồng cho giai đoạn 2026-2030.

Bộ cũng làm việc với các định chế tài chính song phương và đa phương để huy động nguồn vốn quốc tế cho các dự án xanh. Đồng thời, đang sửa đổi nhiều quy định nhằm thúc đẩy niêm yết, phát triển thị trường vốn và tạo điều kiện cho các kênh huy động vốn xanh.

"Những nền tảng này là cơ sở để hỗ trợ các địa phương, trong đó TP.HCM, thúc đẩy nhiều dự án trọng điểm, đảm bảo mục tiêu tăng trưởng xanh, mục tiêu chuyển đổi số và chuyển đổi xanh của TP.HCM nói riêng và cả nước", Thứ trưởng Bộ Tài chính khẳng định.

Báo cáo với Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính về phiên thảo luận, TS Trần Du Lịch đúc kết: Các nội dung được thảo luận đã khẳng định Việt Nam đã đặt nền móng về chuyển đổi xanh và chuyển đổi số, với tinh thần nhận thức đây là tất yếu, khách quan của thời đại. Việt Nam đã chủ động thực thi các cam kết quốc tế và đã từng bước đầu tư vào cơ sở hạ tầng và công nghệ, đã đạt được những thành tựu quan trọng.

Bước tiếp theo, theo ông Lịch, là chúng ta tiếp tục tập trung hoàn thiện thể chế và đặc biệt đầu tư nâng cao năng lực thực thi để chuyển đổi xanh, chuyển đổi số đi vào thực chất. Và đây chính là động lực để Việt Nam thực hiện mục tiêu tăng trưởng 2 con số, với tham vọng đưa đất nước vào quốc gia phát triển vào năm 2045.

Lê Mỹ