Phân tích - Bình luận

“Việc đa dạng hóa chuỗi cung ứng khỏi Trung Quốc đang chuyển từ giai đoạn thảo luận sang hành động thực tế”, ông Jens Eskelund, Chủ tịch Phòng Thương mại Liên minh châu Âu tại Trung Quốc, chia sẻ tại cuộc họp công bố Báo cáo rủi ro chuỗi cung ứng mới đây.

Phát biểu này thu hút sự quan tâm lớn của cộng đồng doanh nghiệp trong bối cảnh thế giới đang khép lại một năm 2025 đầy biến động, và bước vào năm mới với tâm thế vừa thận trọng, vừa buộc phải chủ động tái cấu trúc, thích ứng với những dịch chuyển ngày càng rõ nét của chuỗi cung ứng toàn cầu.

Eskelund nói: “Các vấn đề phụ thuộc đang được thảo luận chi tiết hơn nhiều so với trước đây. Liệu chúng ta có chắc chắn rằng châu Âu có thể sản xuất kem đánh răng mà không cần nguyên liệu có nguồn gốc từ Trung Quốc hay không?”.

Thặng dư thương mại của Trung Quốc trong năm tính đến tháng 11 đã đạt mức kỷ lục hơn 1.000 tỷ đô la Mỹ. Nền kinh tế số 2 thế giới đã xuất khẩu lớn hơn nhập khẩu rất nhiều. Điều này cho thấy nhu cầu và sự phụ thuộc vào “công xưởng thế giới” không hề suy giảm.

Thực tế này dội một “gáo nước lạnh” vào nỗ lực dịch chuyển chuỗi cung ứng ra khỏi Trung Quốc, đặc biệt với khối doanh nghiệp Âu - Mỹ, khi nhiều tập đoàn đang rơi vào thế “tiến thoái lưỡng nan”: vừa muốn giảm rủi ro địa chính trị, vừa khó tìm được điểm đến thay thế đủ năng lực và quy mô.

Bắt đầu từ trong thời kỳ COVID-19, các doanh nghiệp bắt đầu nhận ra mức độ phụ thuộc của họ vào các sản phẩm và linh kiện từ Trung Quốc, khi các biện pháp phong tỏa nghiêm ngặt để kiểm soát dịch bệnh làm gián đoạn sản xuất.

Ông Eskelund đánh giá, rủi ro đối với các doanh nghiệp hiện nay cao hơn nhiều so với thời kỳ đại dịch. “Đó thực sự là một sự thay đổi lớn, từ việc bạn chủ yếu lo lắng về việc liệu mình có chuỗi cung ứng có thể vận chuyển sản phẩm hay không, sang việc liệu chuỗi cung ứng của bạn có phụ thuộc vào lập trường của chính phủ hay không,” ông nói.

Một cuộc khảo sát của Phòng Thương mại Hoa Kỳ tại Thượng Hải hồi đầu năm nay cho thấy tỷ lệ kỷ lục người được hỏi (47%) chọn chuyển hướng các khoản đầu tư, thay vì dự kiến ​​vào Trung Quốc.

Trong khi đó, khảo sát thành viên của Phòng Thương mại châu Âu tại Trung Quốc cho thấy tâm lý kinh doanh ở mức thấp chưa từng có, với 73% số người được hỏi cho biết việc kinh doanh tại quốc gia châu Á này trở nên khó khăn hơn.

Tuy nhiên, hơn 25% số người được khảo sát cho biết họ đang tăng cường sản xuất tại Trung Quốc, chủ yếu để đáp ứng các yêu cầu nội địa hóa của nước này, trong khi chỉ có 10% xem xét chuỗi cung ứng bên ngoài Trung Quốc - xu hướng này hiện đang thay đổi.

Mới đây trong tháng 11/2025, Phòng Thương mại châu Âu tại Trung Quốc đã tiến hành một cuộc khảo sát nhanh với 131 thành viên về tác động của các biện pháp kiểm soát xuất khẩu của Trung Quốc. Theo đó, khoảng 33% số người cho biết có kế hoạch tìm kiếm nguồn cung ứng bên ngoài Trung Quốc hoặc phát triển năng lực sản xuất bên ngoài nước này.

Cameron Johnson, đối tác cấp cao tại công ty tư vấn Tidalwave Solutions ở Thượng Hải, cho rằng, không ai chuyển sản xuất về nước cả, mà chỉ là chuyển sản xuất sang các nước khác. Họ đang chuyển sang Mexico và Đông Nam Á.

Trương Khắc Trà