Doanh nghiệp
Khai thác hiệu quả hơn các FTA tạo đà tăng trưởng xuất khẩu
Kim ngạch xuất khẩu tiếp tục tăng trưởng mạnh khi các doanh nghiệp tận dụng hiệu quả hơn các FTA đã ký kết.
Bất chấp những khó khăn từ tác động của kinh tế thế giới và chính sách thuế quan, hàng rào kỹ thuật ngày càng cao của các thị trường lớn, kim ngạch xuất khẩu của Việt Nam vẫn tiếp tục tăng trưởng. Theo số liệu của Cục Thống kê (Bộ Tài chính), qua trong 11 tháng của năm 2025, xuất khẩu 430,14 tỷ USD, tăng hơn 16%.
Trong đó, mức tăng cao nhất là tại thị trường Mỹ (27,2%), Trung Quốc (14.5%). Cán cân thương mại tuy duy trì xuất siêu 20,5 tỉ USD, khu vực kinh tế trong nước nhập siêu gần 26 tỉ USD, trong khi khối đầu tư nước ngoài xuất siêu 465 tỉ USD.
Hồ tiêu là một trong những mặt hàng xuất khẩu có tốc độ tăng trưởng ấn tượng. Theo Hiệp hội Hồ tiêu và cây gia vị Việt Nam (VPSA), luỹ kế đến hết tháng 11, tổng kim ngạch hồ tiêu đạt trên 1,5 tỷ USD; tăng hơn 24% so với cùng kỳ. Dự kiến ngành cán mốc 1,5 tỷ USD xuất khẩu trong năm nay.
Bà Hoàng Thị Liên - Chủ tịch VPSA cho biết: hiện hồ tiêu Việt Nam đang xuất sang Mỹ, chiếm 25%; tại EU kim ngạch xuất khẩu tương đối tốt, khoảng 22 - 23%. Con số này tại châu Á là 45%, còn lại là châu Phi. Thời gian gần đây, giá bán hồ tiêu Việt Nam ở mức tốt, song kim ngạch xuất khẩu gia tăng mạnh hơn khi các doanh nghiệp đầu tư xuất khẩu sản phẩm chế biến sâu cho giá trị cao. Định hướng này phù hợp với xu thế chung khi các mặt hàng nông sản xuất khẩu hiện tập trung phát triển bền vững, truy xuất nguồn gốc, đảm bảo chất lượng từ đó xây dựng thương hiệu.
Tăng trưởng ấn tượng của sản phẩm hồ tiêu, theo bà Hoàng Thị Liên, một phần các doanh nghiệp trong ngành tận dụng khai thác 16 FTA mà Việt Nam đã ký kết. Tại thị trường lớn khác, sau khi Tổng thống Mỹ bãi bỏ thuế đối ứng với các sản phẩm nông nghiệp nói chung, doanh nghiệp trong ngành đã xuất khẩu trở lại sôi động trong quý 3, quý 4.
Tuy nhiên, dư địa tăng trưởng xuất khẩu trong năm tới của hồ tiêu khá lớn khi mà ở một số quốc gia, một số thị trường chưa khai thác hết. Ngoài ra, các doanh nghiệp đang nỗ lực đáp ứng các yêu cầu, tiêu chuẩn ngày càng cao của thị trường.
Chủ tịch VPSA đề cập đến thị trường châu Âu. Sản phẩm hồ tiêu và cây gia vị xuất khẩu vào đây phải đáp ứng khoảng 535 tiêu chí kiểm soát dư lượng thuốc bảo vệ thực vật. Điều này đang đặt ra bài toán khó cho doanh nghiệp: vừa giám sát chất lượng sản phẩm ở mức tuyệt đối vừa đầu tư gia tăng giá trị xuất khẩu.
Tuy vậy, với nhận định EU là thị trường liên tục ban hành các quy định kiểm soát chất lượng, bà Hoàng Thị Liên nhấn mạnh: đây không phải là hàng rào kỹ thuật mà là yêu cầu bắt buộc của thị trường trong xu thế tiêu dùng sạch, an toàn cho sức khoẻ. Doanh nghiệp xuất khẩu đón nhận yêu cầu này với tâm thế đồng hành.
Trong quá trình đồng hành vượt qua khó khăn đó, doanh nghiệp trong ngành nhưng gặp một số khó khăn nhất định như quy hoạch và sản xuất thống nhất tại các vùng nguyên liệu sản xuất diện tích lớn.
Ngoài ra, các doanh nghiệp quy mô vừa và nhỏ với năng lực tài chính hạn chế, kinh doanh sản phẩm đặc thù cũng đang gặp khó khăn trong việc đầu tư chi phí lớn cho test mẫu, thực hiện chứng chỉ ở các cơ sở dịch vụ nước ngoài. Trong khi, theo Chủ tịch VPSA, Việt Nam chưa đầu tư phát triển với sự hỗ trợ từ các cơ quan quản lý để giảm bớt khó khăn cho doanh nghiệp xuất khẩu cũng như mở rộng cơ hội phát triển ngành dịch vụ.
Kiến nghị khác, theo VPSA trong môi trường kinh doanh ngày càng cạnh tranh gay gắt và có nhiều biến động, độ rủi ro càng cao, nhu cầu nắm bắt thông tin, cảnh báo từ thị trường, nguy cơ tranh chấp… ngày càng lớn để doanh nghiệp chủ động ứng phó. Để làm tốt điều này, cần sự vào cuộc, hỗ trợ lớn từ các cơ quan chức năng.
Cùng với hồ tiêu, dệt may là ngành xuất khẩu trọng điểm. Dù chịu tác động của chính sách thuế đối ứng nhưng xuất khẩu dệt may tăng trưởng. Trong đó, thị trường Mỹ chiếm 40,4% kim ngạch xuất khẩu, trong 11 tháng qua vẫn đạt tăng trưởng 11,7%, tiếp tục khẳng định là thị trường trọng điểm của ngành trong những năm tới.
Cũng giống như ngành hồ tiêu, theo Phó Chủ tịch Hiệp hội Dệt may Việt Nam Trương Văn Cẩm, tăng trưởng của ngành có được phần nhiều là nhờ khai thác hiệu quả các FTA mà Việt Nam đã ký kết. Tuy nhiên, thị phần xuất khẩu sang các thị trường có FTA chưa như mong muốn do chưa đáp ứng xuất xứ nguyên liệu sản xuất theo quy định.
Vì vậy, chủ trương của ngành là đa dạng hoá thị trường, đa dạng hoá khách hàng và sản phẩm cũng như khai thác tốt hơn các FTA đã ký kết. Các doanh nghiệp đang nhìn đến thị trường Trung Đông nhiều tiềm năng, thu nhập cao, dung lượng thị trường lớn. Hay khu vực Mỹ La tinh với nhiều thị trường theo hiệp định CPTPP tại Nam Mỹ…
Để khai thác hiệu quả các FTA và các thị trường tiềm năng, ông Nguyễn Văn Cẩm đề xuất các cơ quan chức năng hỗ trợ doanh nghiệp, hiệp hội thông tin thị trường (nhu cầu, thị hiếu, điều kiện). Chẳng hạn, thị trường Trung Đông ở khu vực thời tiết nóng, sa mạc đòi hỏi chất liẹu vải thông thoáng, tiêu chuẩn Halal…
Bên cạnh đó, ở trong nước, các cơ quan chức năng tiếp tục đẩy nhanh tháo gỡ khó khăn, vướng mắc liên quan đến quy hoạch, thực hiện khu công nghiệp phục vụ sản xuất nguyên liệu dệt may, sản phẩm phụ trợ… để chủ động nguyên liệu sản xuất cũng như đáp ứng xuất xứ nguyên liệu sản xuất, từ đó hưởng lợi thuế quan ưu đãi từ các FTA.