Phân tích - Bình luận
Mỹ thu 200 tỷ USD thuế, hàng chảy mạnh, chi phí về đâu?
Trong khi thuế quan giúp Mỹ thu thêm ngân sách và hàng hóa vẫn tiếp tục lưu thông, chi phí kinh tế lại tích tụ ở những mắt xích khó nhìn thấy.
Cơ quan Hải quan và Bảo vệ Biên giới Hoa Kỳ (CBP) cho biết, từ ngày 20/1 đến ngày 15/12/2025, đã thu được hơn 200 tỷ USD tiền thuế nhờ hơn 40 sắc lệnh hành pháp được ban hành bởi chính quyền của Tổng thống Donald Trump.
Con số 200 tỷ USD chỉ tính riêng các sắc thuế mới được đề xuất, không bao gồm những mức thuế đã được áp dụng trong nhiệm kỳ đầu tiên của ông Trump tại Nhà Trắng.
Ông Rodney Scott, Ủy viên CPB nói rằng: “Thông qua thông tin tình báo, tăng cường giám sát và hành động kịp thời, chúng tôi đang bảo vệ nền kinh tế, bảo vệ các ngành công nghiệp quốc gia, đồng thời buộc những chủ thể vi phạm luật thương mại của chúng ta phải chịu trách nhiệm”.
Đáng chú ý, trong khi các biện pháp thuế quan trước đây, hầu như không vấp phải tranh chấp pháp lý, thì các sắc thuế mới lại đang đứng trước nguy cơ bị thách thức tại tòa án, làm gia tăng mức độ bất định đối với chính sách thương mại trong giai đoạn tới.
Đầu năm nay, ông Trump đã đơn phương triển khai các biện pháp mà ông gọi là thuế quan đối ứng đối với hàng hóa nhập khẩu từ hầu hết các quốc gia trên thế giới, mà không thông qua sự phê chuẩn của Quốc hội.
Bên cạnh đó, ông cũng áp đặt cái gọi là “thuế quan fentanyl” đối với hàng hóa từ Canada, Trung Quốc và Mexico nhằm đáp trả việc ông cho rằng các quốc gia này đã không ngăn chặn hiệu quả dòng chảy của loại ma túy chết người này vào Hoa Kỳ.
Thông tin về tiền thuế được đưa ra trong bối cảnh Tòa án tối cao Hoa Kỳ đang xem xét lại các hành vi lập pháp của ông Trump. Trong trường hợp Tòa án tối cao phán quyết các sắc thuế mới của ông Trump là bất hợp pháp, nhiều khả năng các doanh nghiệp đã nộp thuế cho đến thời điểm này có thể được hoàn trả.
Vào cuối tháng 11, tập đoàn bán lẻ Costco đã cùng nhiều doanh nghiệp khác nộp đơn kiện chính quyền Trump, yêu cầu hoàn trả toàn bộ số thuế quan mà họ đã nộp trong năm nay, đồng thời đề nghị tòa án tạm dừng việc tiếp tục thu thuế cho đến khi Tòa án Tối cao đưa ra phán quyết.
Điều đáng chú ý, bất chấp rào cản thuế quan, xuất khẩu từ các nền kinh tế hàng đầu đều tăng trưởng ấn tượng. Chẳng hạn, Ấn Độ ghi nhận kim ngạch xuất khẩu hàng hóa tháng 11 tăng 19% so với cùng kỳ, nhờ nhu cầu gia tăng từ thị trường Mỹ.
Mexico tiếp tục mở rộng xuất khẩu sang Mỹ trong các ngành ô tô và thiết bị điện, hưởng lợi từ xu hướng dịch chuyển chuỗi cung ứng. Trong khi đó, Việt Nam duy trì đà tăng xuất khẩu ở các mặt hàng điện tử, dệt may và đồ gỗ, bất chấp môi trường thuế quan khắt khe hơn.
Ở châu Âu, một số nền kinh tế lớn như Đức vẫn giữ được tăng trưởng xuất khẩu trong các ngành máy móc và công nghiệp chuyên sâu nhờ lợi thế công nghệ và thị trường ngách.
Trung Quốc tuy giảm xuất khẩu sang Hoa Kỳ nhưng trong 11 tháng đầu năm, xuất khẩu của nước này sang châu Âu, Đông Nam Á và châu Phi lần lượt tăng 8,9%, 14,6% và 27,2%, đạt thặng dư thương mại hơn 1.000 tỷ USD.
Thuế quan có thể không làm tổng kim ngạch sụt giảm mạnh, nhưng lại làm méo mó cấu trúc thương mại: thương mại bị chuyển hướng sang các tuyến kém hiệu quả hơn, chi phí logistics và tuân thủ tăng lên, còn người tiêu dùng và doanh nghiệp cuối cùng phải gánh phần lớn chi phí. Nói cách khác, thương mại vẫn “chảy”, nhưng chảy vòng vèo và đắt đỏ hơn.
Nhiều nghiên cứu trong các đợt áp thuế trước đây cho thấy phần lớn gánh nặng thuế quan được phản ánh vào giá mà người mua tại Mỹ phải trả.
Nhà xuất khẩu ở các nước đối tác không hoàn toàn “vô can”. Để giữ thị phần tại Mỹ, họ thường phải giảm giá, chấp nhận lợi nhuận thấp hơn, hoặc đầu tư tốn kém để chuyển sản xuất sang quốc gia khác nhằm né thuế. Chi phí này tuy gián tiếp nhưng không nhỏ, đặc biệt với doanh nghiệp nhỏ và vừa.
Thương mại vẫn tiếp tục, nhưng cái giá phải trả được chia sẻ không đồng đều, trong đó người tiêu dùng và doanh nghiệp trong nước của quốc gia áp thuế thường là bên gánh nặng lớn nhất, còn lợi ích ngân sách chỉ mang tính ngắn hạn.