Phân tích - Bình luận
Hé lộ lý do loạt quốc gia siết mạng xã hội
Từ 1/1/2026, Malaysia đưa TikTok, Instagram và các nền tảng lớn khác vào khuôn khổ pháp lý bắt buộc, phản ánh xu hướng toàn cầu siết quản trị mạng xã hội vì an toàn trẻ em.
Malaysia siết chặt loạt mạng xã hội
Theo thông báo của Ủy ban Truyền thông và Đa phương tiện Malaysia (MCMC), kể từ ngày 1/1/2026, tất cả các dịch vụ nhắn tin và mạng xã hội có từ 8 triệu người dùng trở lên tại Malaysia sẽ được “coi là đã đăng ký giấy phép” theo khung quản lý của nước này và chịu điều chỉnh theo Đạo luật Truyền thông và Đa phương tiện năm 1998.
Danh sách các nền tảng đáp ứng tiêu chí này bao gồm WhatsApp, Telegram, Facebook, Instagram, TikTok và YouTube — những nền tảng đang giữ vai trò trung tâm trong hệ sinh thái thông tin số, đặc biệt với nhóm người dùng trẻ.
MCMC cho biết biện pháp này nhằm bảo đảm các nền tảng hoạt động một cách trật tự, nhất quán và hiệu quả trong khuôn khổ pháp lý quốc gia, đồng thời làm rõ hơn trách nhiệm của doanh nghiệp đối với an toàn người dùng, đặc biệt là trẻ em và gia đình.
Thay vì dựa vào thiện chí hợp tác, Malaysia đang đặt các nền tảng xuyên biên giới vào một địa vị pháp lý rõ ràng, với nghĩa vụ tuân thủ tương đương các nhà cung cấp dịch vụ trong nước.
Với doanh nghiệp công nghệ, đây là thông điệp rằng Đông Nam Á, khu vực còn tăng trưởng mạnh về người dùng số, sẽ không còn là thị trường “hiện diện để kinh doanh” mà không đi kèm trách nhiệm pháp lý tương xứng.
Thắt chặt giới trẻ tiếp cận mạng xã hội mở rộng
Trong khi Malaysia chọn con đường “giấy phép hóa” các nền tảng mạng xã hội, Australia lại đi xa hơn bằng cách đặt ra ranh giới độ tuổi cứng.
Từ ngày 10/12/2025, Australia bắt đầu thực thi luật hạn chế hoặc cấm trẻ dưới 16 tuổi sở hữu tài khoản mạng xã hội trên hàng loạt nền tảng lớn như Facebook, Instagram, TikTok, YouTube, Snapchat, X, Reddit, Threads, Twitch và Kick.
Theo luật, các doanh nghiệp có thể đối mặt với mức phạt lên tới 49,5 triệu đô la Australia nếu không triển khai các bước hợp lý để ngăn người dùng dưới độ tuổi quy định truy cập nền tảng mạng xã hội.
Cơ chế thực thi được giao cho eSafety Commissioner, với yêu cầu các nền tảng phải báo cáo và chứng minh mức độ tuân thủ theo lộ trình. Đáng chú ý, trách nhiệm không còn đặt lên vai phụ huynh hay trẻ vị thành niên, mà được chuyển thẳng sang các công ty công nghệ — những bên thiết kế sản phẩm, thuật toán và mô hình kinh doanh dựa trên mức độ tương tác cao.
Trước áp lực này, các tập đoàn công nghệ buộc phải điều chỉnh sản phẩm, không chỉ là sửa đổi điều khoản sử dụng. Reuters cho biết Meta đã lên kế hoạch chặn người dùng dưới 16 tuổi trên Facebook, Instagram và Threads tại Australia trước thời điểm luật có hiệu lực, kèm theo thông báo trong ứng dụng, email và tin nhắn, đồng thời bắt đầu vô hiệu hóa tài khoản theo tiến độ.
Xu hướng siết quản lý không chỉ giới hạn ở Malaysia và Australia. Theo Reuters, Đan Mạch cũng đang xem xét khả năng cấm mạng xã hội với trẻ dưới 15 tuổi, đồng thời cân nhắc các cơ chế ngoại lệ có giám sát. Trước đó, Pháp đã thông qua luật yêu cầu sự đồng ý của phụ huynh đối với trẻ dưới 15 tuổi khi tạo tài khoản mạng xã hội, dù việc triển khai trên thực tế vẫn gặp nhiều thách thức kỹ thuật.
Những khác biệt này cho thấy “bộ công cụ” chính sách đang phân hóa: có nước ưu tiên cấm hoặc giới hạn độ tuổi, có nước đặt trọng tâm vào vai trò của phụ huynh, có nước — như Malaysia — tập trung vào nghĩa vụ tuân thủ của nền tảng.
Trong bức tranh đó, Việt Nam cũng đang từng bước điều chỉnh cách tiếp cận. Theo quy định về xác thực và định danh tài khoản được công bố trên Cổng Thông tin điện tử Chính phủ, người dùng mạng xã hội tại Việt Nam phải xác thực bằng số điện thoại; với trẻ dưới 16 tuổi, việc đăng ký tài khoản cần sử dụng thông tin của cha mẹ hoặc người giám hộ, đồng thời người giám hộ có trách nhiệm giám sát và quản lý nội dung trẻ đăng tải.
Cách tiếp cận này thiên về quản lý theo điều kiện, thay vì cấm tuyệt đối, và đang tiếp tục được thảo luận trong bối cảnh Việt Nam đẩy mạnh an toàn không gian mạng cho trẻ em.
Dù khác nhau về công cụ và mức độ can thiệp, điểm chung của các chính sách là cùng đẩy mạng xã hội sang một giai đoạn mới, từ không gian kinh doanh tương đối tự do trở thành hạ tầng xã hội chịu các chuẩn an toàn tương tự những lĩnh vực có rủi ro cao.
Thách thức lớn nhất phía trước — và cũng là nơi các “ông lớn” mạng xã hội chịu áp lực lớn nhất — nằm ở chi phí tuân thủ và tác động đến sản phẩm: Xác minh độ tuổi thế nào để vừa hiệu quả vừa không xâm phạm dữ liệu cá nhân? Điều chỉnh thuật toán và kiểm duyệt nội dung ra sao để đáp ứng chuẩn an toàn trẻ em mà không làm sụt giảm mạnh mức độ tương tác? Hay làm thế nào để minh bạch đủ với cơ quan quản lý mà vẫn kiểm soát được rủi ro pháp lý vẫn là câu hỏi chờ được trả lời.