Kinh tế

Đổi mới nâng cao năng lực cạnh tranh

Phát biểu tại buổi lễ ông Vũ Đức Giang – Chủ tịch Hiệp hội Dệt may Việt Nam (VITAS) cho biết, HanoiTex & HanoiFabric 2025 chính là không gian để các nhà sản xuất thiết bị, công nghệ và nguyên phụ liệu kết nối với doanh nghiệp sản xuất, nhãn hàng quốc tế, từ đó tạo ra những bước đột phá cho ngành trong tầm nhìn đến năm 2030. Theo ông Giang điều này mang ý nghĩa đặc biệt, bởi toàn ngành đang bước vào giai đoạn mang tính chiến lược, định hình mục tiêu phát triển cho giai đoạn 2026–2030, nhất là trong chiến lược đa dạng hóa thị trường, khách hàng và sản phẩm, khi Việt Nam đã ký kết và thực thi nhiều FTA thế hệ mới. Tuy nhiên, để biến cơ hội thành lợi thế thực sự, doanh nghiệp cần được hỗ trợ mạnh mẽ hơn về chính sách, thông tin thị trường và kết nối chuỗi.

Nhận định về vấn đề này, ông Trần Thanh Hải, Phó Cục trưởng Cục Xuất nhập khẩu (Bộ Công Thương) cho biết: Ngành dệt may Việt Nam đang đứng trước một ngã rẽ quan trọng. Trong bối cảnh kinh tế thế giới tiếp tục bất ổn, thương mại toàn cầu suy giảm và các hàng rào kỹ thuật ngày càng dày đặc, câu hỏi đặt ra không còn là “tăng trưởng bao nhiêu”, mà là doanh nghiệp dệt may sẽ dựa vào cơ hội, giải pháp nào để trụ vững và bứt phá.

Năm 2025 khép lại với nhiều gam màu đan xen. Theo ông Hải, tăng trưởng toàn cầu phục hồi chậm, lạm phát dù hạ nhiệt nhưng vẫn ở mức cao tại nhiều nền kinh tế lớn; xung đột địa chính trị kéo dài làm đứt gãy chuỗi cung ứng; chi phí logistics gia tăng; xu hướng bảo hộ thương mại gia tăng dưới nhiều hình thức. Những yếu tố này đang tạo áp lực trực tiếp lên các ngành xuất khẩu chủ lực, trong đó có dệt may.

Không chỉ đối mặt với thách thức từ bên ngoài, ngành dệt may Việt Nam còn chịu sức ép cạnh tranh ngày càng gay gắt trong khu vực. Nhiều quốc gia tiếp tục duy trì lợi thế về chi phí lao động, trong khi các đối thủ lớn đang tăng tốc đầu tư công nghệ, chuyển đổi xanh và tái cấu trúc chuỗi cung ứng. “Nếu không đổi mới mạnh mẽ, ngành dệt may Việt Nam sẽ đứng trước nguy cơ suy giảm năng lực cạnh tranh”, ông Trần Thanh Hải cảnh báo.

Điểm nghẽn nội địa hóa

Một trong những “điểm nghẽn” lớn nhất hiện nay vẫn là tỷ lệ nội địa hóa nguyên phụ liệu, đặc biệt ở các khâu dệt, nhuộm, hoàn tất. Sự phụ thuộc lớn vào nguồn cung bên ngoài khiến doanh nghiệp bị ảnh hưởng trước biến động địa chính trị, chi phí logistics và các rủi ro thương mại. Quan trọng hơn, điều này làm hạn chế giá trị gia tăng trong nước và khả năng đáp ứng quy tắc xuất xứ của các hiệp định thương mại tự do (FTA) thế hệ mới.

Thực tế đó cho thấy, bài toán của dệt may không thể giải quyết bằng nỗ lực đơn lẻ của doanh nghiệp, mà đòi hỏi các chính sách mang tính hệ thống: từ quy hoạch phát triển công nghiệp hỗ trợ, cơ chế ưu đãi đầu tư cho dệt – nhuộm – hoàn tất, đến chính sách đất đai, môi trường, tín dụng xanh và đào tạo nhân lực.

Theo ông Trần Thanh Hải, ngành dệt may cần được tái cơ cấu theo hướng nâng cao giá trị gia tăng, phát triển chuỗi cung ứng trong nước, tận dụng hiệu quả các FTA, coi chuyển đổi xanh là lợi thế cạnh tranh cốt lõi, đồng thời đẩy mạnh phát triển nguồn nhân lực và chuyển đổi số. “Về phía cơ quan quản lý, Bộ Công Thương sẽ tiếp tục đồng hành, tháo gỡ khó khăn và tạo điều kiện thuận lợi để dệt may giữ vững vai trò là ngành xuất khẩu chủ lực của nền kinh tế” - ông Hải chia sẻ.

Tại Triển lãm quốc tế Dệt và May, Thiết bị, Nguyên phụ liệu và Vải 2025 (HanoiTex & HanoiFabric 2025), ông Quách Quang Đông, Phó Cục trưởng Cục Công nghiệp (Bộ Công Thương), cho biết xuất khẩu dệt may năm 2025 dự báo đạt khoảng 46 tỷ USD, tăng hơn 5% so với năm 2024, tiếp tục duy trì vị thế “top 3” thế giới.

Đáng chú ý, mức xuất siêu 21 tỷ USD cùng tỷ lệ giá trị nội địa tăng thêm đạt khoảng 52% cho thấy mức độ chủ động của ngành đang được cải thiện. Tuy nhiên, trong bối cảnh tổng cầu thế giới suy giảm và cạnh tranh gay gắt, mô hình tăng trưởng theo chiều rộng đã chạm ngưỡng.

Thay vì chạy theo số lượng, doanh nghiệp cần tập trung phát triển theo chiều sâu, ông Quách Quang Đông nhấn mạnh. Điều này đòi hỏi sự dịch chuyển mạnh mẽ sang các công đoạn có giá trị gia tăng cao như thiết kế, phát triển sản phẩm, sử dụng thiết bị hiện đại, tự động hóa, chuyển đổi số, chuyển đổi xanh; đồng thời thúc đẩy sản xuất nguyên phụ liệu và phát triển hệ thống phân phối.

Trước những thách thức trên một số doanh nghiệp dệt may xuất khẩu chia sẻ, chuyển dịch mô hình tăng trưởng của ngành dệt may sẽ không thể thành công nếu thiếu một hệ sinh thái chính sách đồng bộ. Từ quy hoạch phát triển công nghiệp hỗ trợ, cơ chế ưu đãi đầu tư xanh, đến hỗ trợ chuyển đổi số và đào tạo nhân lực chất lượng cao, tất cả đều là “đòn bẩy” quyết định để doanh nghiệp bứt phá.

Trong bối cảnh cạnh tranh toàn cầu ngày càng khốc liệt, việc Nhà nước, hiệp hội và doanh nghiệp cùng “đồng hành chiến lược” sẽ là yếu tố then chốt giúp ngành dệt may Việt Nam không chỉ giữ vững vị thế xuất khẩu, mà còn vươn lên những nấc thang cao hơn trong chuỗi giá trị toàn cầu.

Phương Thanh