Phân tích - Bình luận

Phần lớn các tập đoàn dược phẩm hàng đầu của Mỹ và châu Âu đã ký thỏa thuận với Tổng thống Donald Trump, trong bối cảnh chính quyền của ông thúc đẩy chính sách đưa giá thuốc tại Mỹ tiệm cận mức giá thấp hơn ở các thị trường nước ngoài.

Theo thỏa thuận, các hãng dược tự nguyện giảm giá nhiều loại thuốc bán tại Mỹ. Đổi lại, họ được hưởng thời gian ân hạn ba năm, trong đó tạm thời không áp thuế quan riêng đối với dược phẩm như kế hoạch trước đó của Nhà Trắng, với điều kiện các doanh nghiệp tiếp tục đầu tư và mở rộng sản xuất tại Mỹ.

Một trong những cam kết đáng chú ý nhất là Bristol Myers Squibb đồng ý cung cấp miễn phí thuốc làm loãng máu Eliquis cho chương trình Medicaid. Đây hiện là thuốc bán chạy và được kê đơn nhiều nhất của hãng.

Một số doanh nghiệp khác đã công bố các chương trình cụ thể. Gilead cho biết sẽ triển khai chương trình giúp bệnh nhân tiếp cận thuốc điều trị và chữa khỏi viêm gan C Epclusa với mức giá ưu đãi.

Sanofi dự kiến giảm gần 70% giá bán đối với một số thuốc điều trị nhiễm trùng, tim mạch và tiểu đường khi phân phối qua TrumpRx và các nền tảng bán trực tiếp khác.

Merck thông báo giảm khoảng 70% giá cho ba thuốc điều trị tiểu đường Januvia, Janumet và Janumet XR đối với bệnh nhân thanh toán bằng tiền mặt, thông qua chương trình bán trực tiếp cho người bệnh.

Trong khi đó, Amgen sẽ mở rộng chương trình bán trực tiếp hiện có, bổ sung thuốc điều trị đau nửa đầu Aimovig và thuốc điều trị bệnh tự miễn Amjevita, với mức giảm giá hàng tháng lần lượt 60% và 80%.

Các nhà sản xuất dược cũng cam kết niêm yết những loại thuốc phổ biến nhất trên nền tảng bán hàng trực tiếp cho người tiêu dùng mang tên TrumpRx, dự kiến ra mắt vào tháng 1/2026.

Tổng cộng, 14 trong số 17 tập đoàn dược lớn nhất thế giới đã đồng ý giảm mạnh giá thuốc tại Mỹ. Tổng thống Trump gọi đây là “chiến thắng lớn nhất từ trước đến nay về khả năng chi trả của bệnh nhân trong lịch sử hệ thống chăm sóc sức khỏe Mỹ”.

Theo nghiên cứu công bố năm 2024 của Rand Corp., giá thuốc kê đơn tại Mỹ trung bình cao gần gấp ba lần so với các quốc gia khác, trong đó thuốc có thương hiệu đắt hơn khoảng 4 lần. Trước thực tế này, vào tháng 5, ông Trump đã ký sắc lệnh hành pháp khôi phục chính sách “tối huệ quốc”, kêu gọi tăng giá thuốc bán ra nước ngoài nhằm kéo giảm giá trong nước và, theo cách ông mô tả, “chấm dứt tình trạng hưởng lợi miễn phí trên toàn cầu”.

Mỹ hiện là thị trường then chốt đối với hầu hết các hãng dược lớn, bất kể xuất xứ. Nhiều tập đoàn dược châu Âu, dù đặt trụ sở tại bên kia Đại Tây Dương, vẫn phụ thuộc lớn vào thị trường Mỹ, khi một nửa trong số 10 hãng dược lớn nhất châu Âu thu phần lớn doanh thu từ đây.

Trong 10 công ty dược sinh học lớn nhất thuộc chỉ số y tế Stoxx 600, có 5 doanh nghiệp phụ thuộc chủ yếu vào thị trường Mỹ, gồm Roche, Novo Nordisk, GSK, Argenx và UCB. Riêng AstraZeneca, công ty lớn nhất chỉ số FTSE 100, hiện tạo ra 42% doanh thu từ Mỹ và đặt mục tiêu nâng tỷ trọng này khi hướng tới doanh thu 80 tỷ USD vào năm 2030.

Việc chấp nhận giảm giá, cung cấp thuốc miễn phí cho Medicaid hay bán trực tiếp cho người tiêu dùng cho thấy các hãng dược sẵn sàng hy sinh một phần lợi nhuận để đổi lấy sự ổn định chính sách, tránh thuế quan và duy trì mối quan hệ với chính quyền liên bang.

Điều kiện đi kèm về việc tiếp tục đầu tư, mở rộng sản xuất tại Mỹ cho thấy mục tiêu của chính quyền Trump không chỉ là giảm giá thuốc, mà còn là kéo chuỗi sản xuất dược phẩm về trong nước, giảm phụ thuộc bên ngoài và tạo việc làm.

Tựu trung, các thỏa thuận này phản ánh sự dịch chuyển quyền lực từ doanh nghiệp sang Nhà Trắng trong vấn đề giá thuốc, đồng thời khẳng định vai trò của Mỹ như “điểm tựa sống còn” đối với các tập đoàn dược toàn cầu.

Trương Khắc Trà