Kinh tế thế giới

Thế giới đang chứng kiến sự dịch chuyển từ toàn cầu hóa và tăng trưởng nhanh sang trạng thái phân mảnh, cùng với sự rời xa các chuẩn mực quốc tế và các mô hình thương mại đã tồn tại lâu đời.

Kết hợp với sự gia tăng của các rủi ro và thách thức như biến đổi khí hậu và đại dịch, giới chuyên gia nhận định, ngày càng khó nhận thấy nguồn động lực nào sẽ tạo ra kiểu tăng trưởng kinh tế từng làm thay đổi nhiều nền kinh tế châu Á trong quá khứ.

Tuy vậy, theo ông Bambang Brodjonegoro, Viện trưởng Viện Ngân hàng Phát triển châu Á, vẫn có những tín hiệu cho thấy các quốc gia đang phát triển ở châu Á, cũng như những nước đang mắc kẹt trong bẫy thu nhập trung bình, vẫn có thể tăng trưởng, vươn lên trở thành các nền kinh tế thu nhập cao và xây dựng những xã hội, nền kinh tế bao trùm, bền vững và có khả năng chống chịu.

Ông Brodjonegoro cho biết, các quốc gia châu Á cần tập trung vào 5 trụ cột then chốt có thể làm nền tảng để theo đuổi mục tiêu phát triển kinh tế này.

Đầu tiên là nhu cầu bảo đảm ổn định kinh tế vĩ mô, bao gồm chính sách tài khóa và các hệ thống tài chính vững mạnh. Chuyên gia này chỉ ra, đây là những yếu tố giúp neo giữ sự phát triển kinh tế – xã hội dài hạn và chất lượng cao, tạo điều kiện để các chính phủ theo đuổi các chính sách dài hạn và huy động nguồn lực trong nước cho đầu tư công.

"Khi khu vực tài chính ngày càng đóng vai trò huy động vốn cho đầu tư, các quy định tài chính như yêu cầu về an toàn vốn, đánh giá rủi ro và công bố thông tin, bao gồm cả rủi ro liên quan đến khí hậu trở nên thiết yếu để hỗ trợ các chính sách thúc đẩy tăng trưởng kinh tế bền vững. Đây cũng là những lĩnh vực cần tiếp tục được xây dựng và củng cố", ông Brodjonegoro nhận định

Trong quá khứ, tính mở, mở rộng thương mại và các chính sách công nghiệp thành công đã góp phần thúc đẩy sự phát triển nhanh chóng của châu Á.

Ông Brodjonegoro chỉ ra, việc khôi phục hoặc tái định hình những động lực này là một yếu tố then chốt khác cho tương lai của khu vực. Nền tảng cho các động lực tăng trưởng đó chính là trụ cột thứ hai: hợp tác và hội nhập khu vực.

Các khuôn khổ khu vực như Cộng đồng Kinh tế ASEAN, RCEP và CAREC đã đóng vai trò trung tâm trong việc thúc đẩy chuỗi cung ứng và lan tỏa công nghệ, và các chính phủ có thể tiếp tục làm sâu sắc hơn nữa kết nối thương mại.

Tăng cường hợp tác trong các lĩnh vực khác, bao gồm việc sử dụng các cơ chế giải quyết tranh chấp thay thế (ADR) như hòa giải và trung gian, có thể góp phần xây dựng lòng tin, giảm chi phí giao dịch và bảo đảm môi trường thương mại, đầu tư xuyên biên giới ổn định, có thể dự đoán.

Một trong những xu hướng đang định hình thế giới là đổi mới sáng tạo và số hóa - trụ cột thứ ba của tăng trưởng châu Á. Việc hiểu, phát triển và khai thác các công nghệ mới, từ công nghệ tài chính (fintech) đến trí tuệ nhân tạo tạo sinh là điều thiết yếu để các nền kinh tế châu Á hỗ trợ tăng trưởng, duy trì năng suất và năng lực cạnh tranh, đặc biệt trong bối cảnh lợi suất từ lao động và đầu tư vốn đang suy giảm.

Hỗ trợ tinh thần khởi nghiệp và xây dựng các cấu trúc thị trường năng động, cho phép doanh nghiệp phát triển, cũng sẽ thúc đẩy quá trình chuyển đổi kinh tế dựa trên năng suất theo hướng bao trùm và bền vững.

Bên cạnh việc kiến tạo một tương lai thu nhập cao cho châu Á, theo ông Yasuyuki Sawada, Giáo sư khoa Kinh tế, Đại học Tokyo, trụ cột thứ tư là phát triển bao trùm nhằm giảm nghèo, cải thiện y tế, giáo dục và an sinh xã hội, đồng thời thúc đẩy phát triển nông thôn.

Giảm bất bình đẳng sẽ tăng cường gắn kết xã hội, mở rộng thị trường và củng cố ổn định chính trị – kinh tế. "Khi mọi người được tiếp cận bình đẳng với giáo dục, chăm sóc sức khỏe và dinh dưỡng chất lượng, nguồn nhân lực và năng suất sẽ được nâng cao", ông Sawada đánh giá.

Khi có các hệ thống an sinh xã hội, nhiều cộng đồng có thể chống chọi với các cú sốc kinh tế, y tế và khí hậu. Đồng thời, đầu tư vào hạ tầng nông thôn, nông nghiệp và an ninh lương thực là yếu tố then chốt để thu hẹp khoảng cách thành thị và nông thôn, duy trì sinh kế và bảo đảm tiến bộ đến được với mọi tầng lớp xã hội.

Trong khi tăng trưởng kinh tế ấn tượng của châu Á trong lịch sử chủ yếu được thúc đẩy bởi công nghiệp hóa nhanh chóng và các khoản đầu tư hạ tầng quy mô lớn, thâm dụng carbon, thì việc duy trì đà tiến này hiện nay đòi hỏi một sự thay đổi.

Ông Sawada nói: "Điều cần thiết là chuyển sang mô hình phát triển bền vững, bao trùm, có khả năng chống chịu với biến đổi khí hậu, cùng với hạ tầng bền vững, trụ cột thứ năm của một tương lai tăng trưởng cao cho châu Á".

Tại các nền kinh tế đang phát triển ở châu Á, việc hiện thực hóa quá trình chuyển đổi này phụ thuộc vào những thay đổi trong các lĩnh vực hạ tầng thiết yếu như giao thông, năng lượng, hạ tầng số, nước và vệ sinh môi trường.

Tổng thể, các lĩnh vực này quyết định quy mô đầu tư và mức độ tác động dài hạn. Làm tốt những lĩnh vực này là điều then chốt.

Bên cạnh việc thúc đẩy tăng trưởng, công bằng và các mục tiêu môi trường, ông Danny Quah, Giáo sư Kinh tế, Trưởng khoa Chính sách công Lý Quang Diệu, Đại học Quốc gia Singapore cho rằng, hạ tầng carbon thấp được quy hoạch tốt, với hệ thống giao thông hiệu quả, nguồn cung năng lượng và nước đáng tin cậy, cùng thiết kế đô thị có khả năng chống chịu với khí hậu, có thể giúp giảm rủi ro khí hậu.

Ông cho biết thêm, các nghiên cứu cũng cho thấy rằng việc cải thiện hạ tầng giao thông có mối tương quan chặt chẽ với tái cơ cấu công nghiệp, tăng cường thương mại, chuyển đổi thị trường lao động và nâng cao chất lượng sống đô thị.

Đây là những thách thức đang hiện hữu đối với nhiều nền kinh tế đang phát triển ở châu Á, và việc giải quyết chúng sẽ rất phức tạp. Theo Liên Hợp Quốc, phần lớn các mục tiêu phát triển bền vững gắn với những lĩnh vực này hiện vẫn còn cách xa đích đề ra.

Tuy nhiên, các chuyên gia đồng thuận rằng, những thách thức đó hoàn toàn có thể được vượt qua nếu khu vực tập hợp được tri thức, chuyên môn, ý chí chính trị và các bên liên quan chủ chốt.

Thông qua việc hợp tác cùng các đối tác trong khu vực và trên toàn thế giới, các quốc gia đang phát triển ở châu Á có thể vươn lên và thịnh vượng trong thế kỷ này.

Cẩm Anh