Kinh tế địa phương

Những “mảng xám” thực tại

Theo Phương án phát triển hệ thống hạ tầng công nghiệp trong Quy hoạch tỉnh thời kỳ 2021-2030, tầm nhìn đến năm 2050 đã được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt, Ninh Bình xác định một lộ trình phát triển quy mô và bài bản. Cụ thể, đối với hệ thống cụm công nghiệp (CCN), toàn tỉnh quy hoạch 117 cụm với tổng diện tích 5.583 ha. Tính đến nay, đã có 80 CCN được thành lập; trong đó có 43 cụm đã chính thức đi vào vận hành, góp phần quan trọng vào giải quyết việc làm tại địa phương. 37 cụm còn lại hiện đang trong quá trình hoàn thiện các thủ tục pháp lý hoặc đẩy mạnh đầu tư xây dựng hạ tầng kỹ thuật.

Song hành cùng mạng lưới cụm công nghiệp, khu công nghiệp (KCN) cũng ghi nhận những con số ấn tượng về quy hoạch với 53 KCN trên toàn tỉnh, tổng diện tích lên tới gần 15.000 ha. Hiện tại, đã có 20 KCN đi vào hoạt động ổn định, đóng vai trò là những hạt nhân kinh tế thúc đẩy dòng vốn đầu tư vào địa bàn Ninh Bình. Việc sở hữu một dư địa quy hoạch lớn như trên vừa là cơ hội, vừa đặt ra yêu cầu bức thiết về một chiến lược quản lý chuyên nghiệp để tối ưu hóa nguồn lực đất đai này.

Mặc dù sở hữu những con số quy hoạch ấn tượng, song tại hội nghị đánh giá hiện trạng phát triển hệ thống khu, cụm công nghiệp trong bối cảnh mới, các lãnh đạo tỉnh Ninh Bình đã thẳng thắn chỉ ra những "mảng xám" đáng quan ngại. Thực tế cho thấy, bức tranh công nghiệp của địa phương vẫn tồn tại sự khập khiễng rõ rệt giữa số lượng và chất lượng.

Phân tích sâu hơn về những lực cản này, Bí thư Tỉnh ủy Ninh Bình Đặng Xuân Phong nhìn nhận, mô hình quản lý và đầu tư các CCN hiện nay đang bộc lộ nhiều bất cập lớn, khi chưa tuân thủ đầy đủ các tiêu chí và quy định từ Trung ương. Chính sự thiếu thống nhất trong cơ chế vận hành và quản trị đã dẫn đến hệ lụy "dây chuyền" về nhiều mặt: từ lỏng lẻo trong quản lý môi trường, thất thu thuế, phí, đến những bất cập trong sử dụng lao động và lãng phí nguồn lực đất đai. Những lỗ hổng này không chỉ làm giảm hiệu quả đầu tư mà còn đặt ra yêu cầu cấp bách về một cuộc cải cách toàn diện để định vị lại vị thế của công nghiệp tỉnh nhà.

Bất cập lớn nhất nằm ở tính hiệu quả: nhiều khu vực dù đã được quy hoạch nhưng việc khai thác nguồn lực đất đai vẫn chưa tương xứng với tiềm năng vốn có. Tình trạng thu hút đầu tư tại các cụm công nghiệp còn diễn ra manh mún, thiếu chọn lọc, dẫn đến sự hiện diện của nhiều dự án có công nghệ lạc hậu, thâm dụng lao động nhưng giá trị gia tăng thấp. Điều này trực tiếp kéo theo hệ lụy là mức đóng góp vào ngân sách Nhà nước chưa đạt kỳ vọng, chưa tạo ra được những cú hích kinh tế đủ mạnh cho địa phương.

Đáng chú ý, công tác quản lý bền vững đang đứng trước áp lực nặng nề khi hệ thống hạ tầng bảo vệ môi trường tại một số cụm công nghiệp chưa được đầu tư đồng bộ, tiềm ẩn nguy cơ gây ô nhiễm và xung đột với các mục tiêu phát triển xanh của tỉnh. Những tồn tại này không chỉ là rào cản trong việc thu hút các nhà đầu tư chiến lược mà còn cho thấy một lỗ hổng lớn trong công tác quy hoạch và quản trị, đòi hỏi một cuộc rà soát tổng thể để "định vị" lại vai trò của từng khu, cụm công nghiệp trên bản đồ phát triển bền vững.

Hình thành hệ sinh thái công nghiệp chuyên nghiệp và bền vững

Theo đó, Bí thư Tỉnh ủy Ninh Bình Đặng Xuân Phong nhấn mạnh, bối cảnh mới sau hợp nhất tỉnh đặt ra yêu cầu phải đổi mới căn bản tư duy phát triển và quản lý khu, cụm công nghiệp. Đồng thời yêu cầu UBND tỉnh Ninh Bình khẩn trương rà soát toàn diện toàn bộ hệ thống cụm công nghiệp hiện có, đánh giá đầy đủ hiệu quả kinh tế – xã hội, tình hình thu hút đầu tư, sử dụng lao động, đóng góp ngân sách và tác động môi trường. Trên cơ sở đó, đề xuất phương án sắp xếp, điều chỉnh, quản lý phù hợp, báo cáo Thường trực Tỉnh ủy, Ban Thường vụ Tỉnh ủy xem xét, quyết định.

Trước những yêu cầu cấp bách từ thực tiễn, lãnh đạo Tỉnh ủy Ninh Bình đã đưa ra những chỉ đạo quyết liệt nhằm siết chặt kỷ cương và nâng cao hiệu quả quản lý. Quan điểm chỉ đạo xuyên suốt là hạn chế tối đa việc phát triển mới các CCN, thay vào đó tập trung duy trì và phát huy những CCN thực sự cần thiết, đáp ứng đúng tiêu chí phục vụ tiểu thủ công nghiệp, làng nghề và các doanh nghiệp nhỏ và vừa. Cần xây dựng mô hình quản lý cụm công nghiệp theo hướng chuyên nghiệp, minh bạch, hiệu quả, tránh tình trạng buông lỏng quản lý, phát triển dàn trải, manh mún.

Về phát triển KCN, Bí thư Tỉnh ủy cho rằng đây là dịp quan trọng để đánh giá lại tầm nhìn quy hoạch, gắn phát triển KKT, KCN với các lợi thế then chốt như hạ tầng giao thông, cảng biển, đường sắt, bảo đảm tính liên kết vùng và khả năng cạnh tranh dài hạn. Việc quy hoạch, bổ sung mới phải xuất phát từ nhu cầu phát triển trong tương lai, có thứ tự ưu tiên rõ ràng. Đồng thời chủ động đề xuất Trung ương điều chỉnh khi thực sự cần thiết, tránh tư duy máy móc, cứng nhắc.

Đặc biệt, Ninh Bình, thống nhất lựa chọn bộ máy quản lý cấp tỉnh để nâng cao hiệu quả quản lý và phát triển. Trong giai đoạn tới, Ninh Bình sẽ thực hiện rà soát, đánh giá kỹ lưỡng và hạn chế tối đa việc phát triển mới các CCN đơn lẻ. Những CCN có đủ tiềm năng và điều kiện cần được xem xét sáp nhập vào các KCN liền kề hoặc nâng cấp thành KCN chính quy. Việc phát triển các CCN trong tương lai phải bảo đảm diện tích tối thiểu từ 50 ha trở lên, gắn kết mật thiết với bảo tồn làng nghề, đáp ứng các tiêu chuẩn khắt khe về môi trường, giao thông và hiệu quả đầu tư; ưu tiên mở rộng thành KCN nếu hội tụ đủ các điều kiện cần thiết.

Đối với phương án phát triển KCN, tỉnh Ninh Bình cơ bản thống nhất và đề xuất bổ sung thêm một số KCN tại những khu vực còn dư địa phát triển; quy định diện tích tối thiểu từ 200 ha trở lên, bảo đảm đồng bộ về hạ tầng kỹ thuật, xử lý môi trường và kết nối giao thông.

Lan Vũ