EVFTA và không gian mới cho kinh tế Việt Nam

Hôm nay (1/8), Hiệp định Thương mại Tự do Việt Nam – châu Âu (EVFTA) chính thức có hiệu lực. Có thể khẳng định, thời điểm Việt Nam thông qua hiệp định này là quá đặc biệt, khi đại dịch COVID-19 vẫn đang ảnh hưởng nghiêm trọng tới kinh tế toàn cầu, trong đó có Việt Nam và EU.

EVFTA hứa hẹn sẽ là động cơ thúc đẩy các doanh nghiệp may mặc Việt Nam trong những năm tới. Ảnh: Trần Việt

Từ không gian mới cho kinh tế Việt Nam…

Hiện một số nền kinh tế châu Âu vẫn đang thực hiện các biện pháp phong tỏa. Các hoạt động thương mại, đầu tư giữa Việt Nam và EU đang bị ảnh hưởng nghiêm trọng khi xuất khẩu từ Việt Nam sang EU trong 5 tháng qua chỉ đạt 12,9 tỷ USD, giảm 12%; thu hút đầu tư nước ngoài đạt trên 400 triệu USD, một con số không cao.

Nhưng đó là câu chuyện trong ngắn hạn. Khi đại dịch qua đi, sẽ là lúc để Việt Nam thực hiện các giải pháp để hiện thực hóa các tính toán về lợi ích mà EVFTA mang lại cho nền kinh tế, bao gồm cả trong thúc đẩy xuất khẩu, thu hút đầu tư, tăng trưởng GDP... Đây chính là “cơ hội vàng” giúp kinh tế Việt Nam nhanh chóng hồi phục sau khi COVID-19 được ngăn chặn trên toàn cầu.

Thậm chí, hơn cả như vậy, trong bối cảnh Việt Nam đang xây dựng các kịch bản phát triển quốc gia sau đại dịch, việc EVFTA có hiệu lực sẽ góp phần quan trọng giúp Việt Nam đón đầu sự dịch chuyển của dòng đầu tư quốc tế nhằm sắp xếp lại chuỗi cung ứng toàn cầu, cũng như đón đầu sự điều chỉnh của các cấu trúc kinh tế và trật tự thế giới mới.

Cũng giống như các hiệp định thương mại thế hệ mới khác EVFTA chính là chất xúc tác để Việt Nam tiếp tục con đường cải cách thể chế, nâng cao năng lực cạnh tranh quốc gia bởi nói cho cùng thì các cải cách không phải chỉ để thực hiện các cam kết của EVFTA mà còn cải cách là vì tự thân sự phát triển của Việt Nam.

Lâu nay, nền kinh tế Việt Nam vẫn được xếp ở nấc thang thấp hơn trong chuỗi giá trị toàn cầu. Để bước lên nấc thang cao hơn của chuỗi giá trị, cải cách thể chế, chuẩn bị một chương trình tái cơ cấu kinh tế chuẩn xác hơn, bổ sung các ngành nghề, chuỗi cung ứng mới để tăng cường năng lực chống chịu của nền kinh tế trước các cú sốc từ bên ngoài là con đường mà Việt Nam phải đi. Như vậy mới có thể“nâng cấp” được nền kinh tế, nhất là khi một giai đoạn phát triển mới của đất nước đang bắt đầu.

Có thể nói, các FTA của Việt Nam với EU hiện nay, hay với Hàn Quốc, với Liên minh Kinh tế Á - Âu, hay CPTPP… trước đây, đều đang góp phần quan trọng mở rộng cánh cửa tương lai, tạo không gian mới cho kinh tế Việt Nam phát triển và hội nhập sâu rộng. Điều này càng có ý nghĩa hơn bao giờ hết, khi nền kinh tế đang chịu ảnh hưởng tiêu cực từ COVID-19.

Tới vai trò mở đường, dẫn dắt… của nhà nước

Cơ hội lớn là như vậy nhưng nói cho cùng thì EVFTA không phải là chiếc đũa thần ngay lập tức khiến hàng hóa Việt Nam có thể lọt vào EU. EVFTA có thể tạo ra không gian mới cho kinh tế Việt Nam nhưng cuộc chơi nào cũng có 2 mặt và đây cũng chỉ là bước khởi đầu tiến vào thị trường “khó tính”.

EuroCham đánh giá Việt Nam đang trở thành thị trường hấp dẫn các nhà đầu tư nhờ chi phí thấp, tăng trưởng kinh tế mạnh mẽ, tầng lớp trung lưu tăng và môi trường đầu tư thuận lợi.

“Tuy nhiên, để phát huy hiệu quả thực thi EVFTA, một trong những yếu tố hàng đầu là tiếp tục thúc đẩy những tiến bộ tích cực trong cải cách hành chính, hợp lý hóa các điều kiện kinh doanh, cải thiện môi trường đầu tư và hiện đại hóa khung pháp lý, trong đó có việc thành lập Hội đồng doanh nghiệp của EVFTA để xem xét các thách thức trong quá trình triển khai và phối hợp giải quyết các vướng mắc”, ông Nicolas Audier, Chủ tịch Hiệp hội Doanh nghiệp châu Âu tại Việt Nam.

Về phần mình, TS Vũ Tiến Lộc - Chủ tịch Phòng Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI) cũng cho rằng, cộng đồng doanh nghiệp cần sát cánh với các cơ quan Chính phủ trong những nỗ lực thực thi EVFTA. Doanh nghiệp chuẩn bị về tâm thế, về nguồn lực. Nhà nước, bên cạnh việc phối hợp với các hiệp hội doanh nghiệp tuyên truyền phổ biến, hướng dẫn cho doanh nghiệp về Hiệp định, thì việc chuẩn bị về thể chế là quan trọng nhất.

Nỗ lực cải cách thể chế thời hội nhập phải tiếp tục củng cố những nền tảng cạnh tranh minh bạch và công bằng; phát triển bền vững, bảo đảm hài hòa các mục tiêu kinh tế, xã hội, môi trường; hỗ trợ doanh nghiệp siêu nhỏ, nhỏ và vừa; thúc đẩy liên kết, phát triển công nghiệp hỗ trợ, tạo ra hệ sinh thái cộng sinh cùng có lợi giữa các FDI với doanh nghiệp trong nước. Có rất nhiều việc phải làm để phát huy hiệu quả của hội nhập.

“Thể chế nào thì doanh nghiệp đó”, chìa khóa để hội nhập EVFTA nói riêng, hay hội nhập kinh tế quốc tế nói chung thành công, suy cho cùng, phải bắt nguồn từ những nỗ lực cải cách thể chế của Nhà nước song hành với những nỗ lực nâng cấp về quản trị, nâng cao năng lực cạnh tranh của doanh nghiệp. “Đó là đôi chân ngàn dặm để nền kinh tế Việt Nam có thể đi tới thành công. Hy vọng EVFTA, CPTPP sẽ luôn là những động cơ quan trọng cho tiến trình cải cách và phát triển của Việt Nam”, Chủ tịch VCCI kỳ vọng.