Quản lý, điều hành kinh doanh xăng dầu: Cách nào tránh chồng chéo?

>> 2 giải pháp nóng hỗ trợ giải quyết hụt cung xăng dầu

Tình trạng hết xăng cục bộ đang diễn ra tại Hà Nội. Ảnh: HƯƠNG GIANG - DUY LONG

Thời gian gần đây, người dân phải xếp hàng dài để mua xăng dầu xảy ra tại nhiều tỉnh, thành phố trên cả nước do những bất cập về nguồn cung ứng. Việc thị trường xăng dầu có nhiều bất ổn đã gây khó khăn cho sinh hoạt của người dân và sản xuất, kinh doanh của doanh nghiệp.

TS Nguyễn Quốc Việt, Phó Viện trưởng Viện Nghiên cứu kinh tế và chính sách (VEPR) cho rằng, có nhiều nguyên nhân dẫn đến tình trạng trên. Chẳng hạn do tình hình thế giới biến động khó lường, từ đó ảnh hưởng đến kế hoạch kinh doanh, định mức lợi nhuận của các công ty xăng dầu.

Bên cạnh đó, sự bất ổn của thị trường xăng dầu còn do lúng túng trong điều hành giá của cơ quan chức năng. Trong đó, vấn đề hài hòa lợi ích và rủi ro trong chuỗi cung ứng xăng dầu chưa được nhận diện rõ ràng. Nhiều nhà bán lẻ phản ánh có thời điểm họ nhận chiết khấu 0 đồng, thậm chí âm nên không trụ nổi. Đáng chú ý, việc quản lý xăng dầu vẫn còn mang tính xin - cho, điều hành bằng mệnh lệnh hành chính chứ chưa theo quy luật thị trường, từ tín hiệu của thị trường.

Theo TS Nguyễn Quốc Việt, để giải quyết bài toán trước mắt thì liên bộ Tài chính - Công Thương cần rà soát, cập nhật, phản ánh ngay định mức chi phí, chi phí phát sinh thực tế vào công thức tính giá cơ sở xăng dầu để giúp nhà kinh doanh vượt qua khó khăn. Nếu không giải quyết ngay và thấu đáo, nguồn cung sẽ tiếp tục bất ổn dẫn đến nhiều hệ lụy bao gồm cả mục tiêu đảm bảo ổn định kinh tế vĩ mô và an ninh năng lượng.

Theo nhiều doanh nghiệp, thị trường thiếu xăng, doanh nghiệp giảm nhập khẩu do bị lỗ chênh lệch giá, vấn đề này do việc quản lý giá mà Bộ Tài chính chưa thích ứng kịp với những biến động bất thường thời gian qua. Trong khi đó, hai bộ này chưa thống nhất được việc điều hành, nên đã có sự "đùn đẩy" nhau về trách nhiệm. Do vậy, nếu có thể đưa về một đầu mối là Bộ Công Thương quản lý xăng dầu sẽ giúp không chồng chéo quản lý.

Cho ý kiến về vấn đề này, Chuyên gia kinh tế Vũ Vinh Phú cho rằng cần tiến hành sớm việc phân công nhiệm vụ này bởi sửa chính sách nhưng sẽ có độ trễ, trong thời gian đó, doanh nghiệp vẫn đang phải "gồng" mình để đảm bảo cung ứng xăng dầu.

Thực tế thời gian qua, nhiều doanh nghiệp đã kiến nghị về khả năng phối hợp và điều hành thị trường xăng dầu của liên Bộ Công Thương - Tài chính chưa thực sự hiệu quả, khiến cho doanh nghiệp gặp khó, thị trường thiếu nguồn cung cục bộ…

Đại diện một doanh nghiệp xăng dầu cho hay, nếu đưa quản lý xăng dầu về Bộ Công Thương quản lý, Bộ này sẽ phải chịu trách nhiệm chung, bao gồm cách tính giá và nguồn cung, mà không phải chịu ràng buộc từ các bộ, ngành khác, không phải xin cơ chế, chính sách và ý kiến của các cơ quan khác để đưa ra các quyết định về nguồn cung, nhập thế nào, dự trữ bao nhiêu, phân giao đầu mối ra sao...

Đồng quan điểm, ông Nguyễn Tiến Thỏa, Chủ tịch Hội Thẩm định giá Việt Nam, nguyên Cục Trưởng Cục Quản lý giá (Bộ Tài chính), đề xuất của Bộ trưởng Bộ Tài chính về việc chuyển hoàn toàn việc quản lý xăng dầu về Bộ Công Thương là hợp lý. Bởi, Bộ Công Thương là bộ quản lý về hoạt động sản xuất kinh doanh, có trách nhiệm bảo đảm cân đối cung-cầu xăng dầu cho nhu cầu. Việc quản lý sản xuất, kinh doanh xăng dầu sẽ giúp Bộ Công Thương nắm rõ về giá thế giới, giá trong nước cũng như các chi phí của doanh nghiệp sản xuất kinh doanh xăng dầu...

Người dân gặp nhiều khó khăn do thiếu xăng cục bộ. Ảnh: HƯƠNG GIANG - DUY LONG

>> Quản lý, điều hành kinh doanh xăng dầu: Nên quy về một mối

>> Khan hiếm xăng dầu: “Thiếu thật” hay “thiếu giả”?

>> Khan hiếm xăng dầu: Cách nào giải quyết gốc rễ vấn đề?

Tại Nghị trường Quốc hội, nhiều đại biểu Quốc hội cũng chỉ rõ sự bất cập trong quản lý xăng dầu, khi mà Bộ Tài chính chịu trách nhiệm quản lý về giá, cách tính các loại giá cả còn Bộ Công Thương quản lý về nguồn cung, thị trường, quản lý hoạt động của doanh nghiệp.

Đại biểu Nguyễn Minh Hoàng (Đoàn đại biểu Quốc hội TP.HCM) đồng tình với việc Bộ Tài chính không tham gia vào điều hành thị trường xăng dầu mà nên giao lại cho Bộ Công Thương, "Nếu Chính phủ thống nhất thì đây là một lựa chọn đúng đắn, sáng suốt. Một việc có nhiều người làm nhưng phải có một người chủ trì. Đây đã là quy định của Đảng và Bộ Chính trị, do vậy việc giao cho Bộ Công Thương là đúng. Đây là việc mới nên chúng ta cần có thời gian theo dõi xem Bộ Công Thương vận hành bộ máy như thế nào và quá trình đó có những cơ chế nhất định. Nếu ngay bây giờ mà đã đánh giá được hay không được là vội vàng, hấp tấp. Khi đã có bộ chủ quản chính danh thì Bộ Công Thương sẽ phát huy được trách nhiệm, năng lực và cơ chế vận hành của mình trong quản lý xăng dầu. Tôi tin rằng Bộ Công Thương sẽ làm được”, ông Hoàng nói. 

Tương tự, đại biểu Nguyễn Anh Trí (đoàn Đại biểu Quốc hội TP Hà Nội) đánh giá cao sự nỗ lực của Bộ Công Thương trong việc bình ổn thị trường xăng dầu ở Việt Nam trong suốt thời gian qua.

Tuy nhiên, ông Trí cũng chỉ ra nguyên nhân do quá nhiều đầu mối tham gia thị trường, với 36 thương nhân đầu mối, hơn 300 thương nhân phân phối, bán lẻ dẫn đến sự rối loạn, khó quản lý. Trong khí đó xăng dầu là năng lượng quan trọng, là "máu" trong sản xuất, kinh doanh phát triển kinh tế. Nếu dòng máu lưu thông thì kinh tế tăng trưởng ổn định, sản xuất kinh doanh phục hồi tốt. Nếu xăng dầu thiếu thì nền kinh tế sẽ bị ảnh hưởng rất nghiêm trọng.

“Vấn đề xăng dầu cần phải giải quyết ngay trong 1-2 ngày, chứ hiện nay rõ ràng đã để lâu rồi. Do vậy, nếu thống nhất về một bộ quản lý sẽ phải chịu trách nhiệm trước Chính phủ và Quốc hội. Từ đó bộ được giao là Bộ Công Thương mới hoàn thành tốt nhiệm vụ được giao”, ông Trí nêu quan điểm.