Quản trị hệ sinh thái nội dung số

TS. Đỗ Anh Đức - Chủ nhiệm bộ môn Truyền thông đa phương tiện, Viện Đào tạo Báo chí và Truyền thông• 25/06/2024 06:30

Khi báo chí thế giới chuyển dịch dần sang nền tảng thu phí và phát triển nguồn thu dựa chủ yếu vào độc giả thì các nguyên tắc, nghệ thuật của kinh doanh.

Đồng thời, được quan tâm ứng dụng như một trong những trụ cột của chiến lược kinh tế báo chí trên nền tảng số.

>>Báo chí thế giới thay đổi ra sao trong kỷ nguyên số?

“Chuỗi cung ứng” của báo chí trước đây thường được thực hiện theo cách thức truyền thống: sản xuất thông tin báo chí và phân phối qua các kênh phát hành để đến với công chúng, độc giả. Tuy nhiên, trong thời đại công nghệ số, “chuỗi cung ứng” trên đã thay đổi mạnh mẽ. Các cơ quan báo chí không còn là đơn vị duy nhất sản xuất nội dung, thông tin mà có sự tham gia của nhiều thành tố khác trong xã hội như cá nhân, tổ chức, doanh nghiệp… kéo theo sự thay đổi của nền tảng phân phối.

Giá trị mới từ nền tảng số

Thích ứng với thay đổi trên, thay vì sản xuất và cung cấp thông tin đáp ứng nhu cầu độc giả, những người làm báo trong thời đại số cần tạo ra nhu cầu cho độc giả trên cơ sở hiểu nhu cầu thông tin của công chúng để tạo ra những giá trị mới. Nói theo ngôn ngữ marketing hiện đại, người bán hàng giỏi là người bán đúng cái mà khách hàng cần; nhưng người bán hàng xuất sắc sẽ tạo ra nhu cầu của khách hàng cũng có nghĩa là tạo ra giá trị mới. Nguồn thu của cơ quan báo chí vì thế không chỉ đến từ các kênh truyền thống như kinh phí cơ quan chủ quản cấp, phát hành, quảng cáo… mà còn phải được nhìn nhận từ rất nhiều mô hình, dựa trên nhiều phương thức sinh động trong môi trường số hoá đang diễn ra ngày càng mạnh mẽ.

Tuy nhiên, dù phát triển nguồn thu theo hình thức nào, kinh tế báo chí cần bắt đầu từ chính hành vi và sự thấu hiểu nhu cầu độc giả. Tại các cơ quan báo chí nước ngoài, nghiên cứu, phân tích và hiểu sâu độc giả đã trở thành văn hoá và được được thể hiện bằng những nội dung cụ thể như cách thức độc giả tương tác với tác phẩm báo chí; ý chí sẵn sàng trả phí nội dung; độc giả có ủng hộ các sản phẩm, sáng kiến sáng tạo mang lại những giá trị gia tăng bên cạnh giá trị nội dung… Dự án khảo sát của Google với 400 cơ quan báo chí cho thấy, dù còn một số khó khăn chiến lược nhưng rất nhiều lợi ích đã hiển thị khi độc giả đã tiếp cận được nhiều nội dung đúng nhu cầu trên báo chí.

Công việc này lẽ ra cần được làm thường xuyên nhưng đáng tiếc, không nhiều tờ báo tại Việt Nam chưa quan tâm, tương tác, thực hiện khảo sát với độc giả, trừ các cơ quan báo chí lớn. Theo quan điểm của chúng tôi, nếu dựa vào công chúng, độc giả của mình các cơ quan báo chí sẽ tìm được giải pháp khắc phục khó khăn trong phát triển kinh tế, trong thực hiện chiến lược chuyển đổi số.

Tầm nhìn quản trị

Trước khi tiến hành chuyển đổi, tái cơ cấu theo hướng phát triển nguồn thu dựa vào nội dung, một số luận điểm có tính then chốt được các cơ quan báo chí thống nhất.

Thứ nhất, việc thu phí không phải là bán được từng bài báo riêng lẻ mà phải căn cứ trên các nguyên lý của nền kinh tế thành viên; trong đó, nguyên lý marketing - cung cấp nội dung đi liền với giá trị cho các thành viên có tính quyết định. Nói cách khác, phát triển nguồn thu cho báo chí không phải là bán báo mà là trao đổi giá trị cho các thành viên đăng ký, trong đó thông tin là yếu tố then chốt.

Thứ hai, nội dung có chất lượng không nhất thiết phải luôn luôn là nội dung chuyên sâu. Dựa trên các điều tra công chúng đã thực hiện trên thế giới, thông tin báo chí hiện nay cần thuyết phục độc giả trước hết ở tính tin cậy và sự nghiêm túc. Theo thống kê lượt truy cập những năm gần đây với báo điện tử ở Việt Nam, tờ báo đang có lượt người đọc đông đảo nhất, bỏ xa các tờ báo còn lại chính là tờ báo có chủ trương tập trung vào đưa tin và áp dụng cách làm tin khá nghiêm cẩn, không “nghiêng ngả” theo hướng “câu view”, giật gân. Các cơ quan báo chí lớn đã và đang thành công với chuyển hướng thu phí từ độc giả qua hình thức thuê bao đều đã từ bỏ triết lý chạy theo lượt xem, vãng lai để chuyển hướng phục vụ nhu cầu nghiêm túc của độc giả thường xuyên.

Thứ ba, tạo ra những tác phẩm báo chí độc đáo, giá trị, có tính đặc thù của các cơ quan báo chí mới là cốt lõi trong chiến lược nội dung. Nhiều cơ quan báo chí lớn đang có thế mạnh trong phát triển các hình thức nội dung có tính sáng tạo, giá trị trên nền tảng số. Trong đó, tài nguyên dữ liệu của báo chí có thể mang lại nguồn thu từ bản quyền nội dung để khai thác, tái sử dụng và tạo ra những sản phẩm truyền thông bài bản, văn minh. Đây cũng là hướng thúc đẩy hoạt động tuyên truyền, thực hiện nhiệm vụ chính trị theo phương cách mới hiện đại hơn, hiệu quả hơn và tiếp cận được nhiều công chúng hơn, nhất là người trẻ.