Gửi bình luận
Quỹ đối tác chiến lược (SPF) được kỳ vọng sẽ đóng vai trò sở hữu, giám sát và thu xếp nguồn lực cho doanh nghiệp Nhà nước (DNNN), đặc biệt trong các giai đoạn tái cơ cấu then chốt.
Theo chỉ đạo của Thủ tướng, Bộ Tài chính đang chủ trì xây dựng Đề án và dự thảo Nghị quyết về phát triển kinh tế Nhà nước, chuẩn bị trình Bộ Chính trị. Một số quan điểm nổi bật trong dự thảo: kinh tế Nhà nước giữ vai trò chủ đạo, tiên phong, dẫn dắt và kết nối các thành phần kinh tế; nguồn lực phải được quản lý chặt chẽ, sử dụng công khai, minh bạch, bảo đảm cạnh tranh bình đẳng; Nhà nước chỉ làm những gì mà khu vực tư nhân không làm được hoặc làm chưa tốt; tiếp tục xã hội hóa và thúc đẩy cổ phần hóa.
Trong bối cảnh này, kỳ vọng về một làn sóng cổ phần hóa mới sau năm 2025 đang gia tăng. Tuy nhiên, để tiến trình này thực sự hiệu quả, doanh nghiệp cần một đầu mối đủ mạnh để thu xếp vốn và dẫn dắt cải cách. SPF chính là công cụ phù hợp để làm điều đó.
Ví dụ điển hình là Vietnam Airlines (HVN). Sau cú sốc COVID-19, hãng hàng không này liên tục tái cơ cấu vốn với sự hỗ trợ của SCIC. Năm 2021, SCIC giải ngân hơn 6.800 tỷ đồng; mới đây, tiếp tục rót thêm hơn 7.700 tỷ đồng để bổ sung vốn điều lệ, giúp HVN thoát âm vốn chủ sở hữu, duy trì thanh khoản và tái cơ cấu. Sau 2 lần giải ngân, SCIC nắm 47,09% cổ phần HVN, thể hiện rõ vai trò “cổ đông trụ cột” vừa mang tính đầu tư tài chính, vừa thực thi chủ trương của Đảng và Nhà nước.
Tuy nhiên, nếu so sánh với Malaysia Airlines (MAS), cách làm còn khác biệt. Tập đoàn Khazanah – quỹ đầu tư quốc gia Malaysia – đã mua lại toàn bộ cổ phần MAS, xóa sổ công ty cũ, thành lập Malaysia Airlines Berhad (MAB) với cơ cấu chi phí và mô hình kinh doanh mới, sau đó chủ động tìm kiếm đối tác chiến lược để bán lại một phần.
Trường hợp Singapore Airlines (SIA) cũng đáng chú ý. Temasek – quỹ đầu tư quốc gia Singapore – từng nắm quyền chi phối SIA, nhưng đến ngày 30/6/2025 chỉ còn 21,77% cổ phần phổ thông. Dù vậy, Temasek vẫn đóng vai trò “hậu thuẫn chiến lược”, định hướng dài hạn cho SIA trong bối cảnh quỹ này đang chuẩn bị một cuộc cải tổ quy mô lớn.
TS Nguyễn Hoàng Hiệp nhận định, cách SCIC hỗ trợ HVN chủ yếu qua “bơm vốn từng chặng” giúp kiểm soát rủi ro nhưng đồng thời có thể kéo dài quá trình tái cơ cấu, ảnh hưởng tới thương hiệu quốc gia. Hơn nữa, tỷ trọng cổ đông Nhà nước quá cao, khiến HVN khó mở rộng không gian huy động vốn đại chúng. Do đó, cần một cơ chế linh hoạt hơn, đó chính là SPF với vai trò trung tâm kết nối nguồn vốn và đối tác chiến lược.
Đến nay, Temasek của Singapore vẫn là mô hình đầu tư quốc gia và được nhiều nước học tập. Temasek hoạt động theo nguyên tắc thị trường, quản lý vốn Nhà nước tại các doanh nghiệp then chốt. Quỹ không can thiệp trực tiếp vào điều hành hàng ngày, nhưng đặt mục tiêu rõ ràng về hiệu quả tài chính và chiến lược. Đồng thời, khuyến khích các công ty con niêm yết để huy động vốn và chịu kỷ luật thị trường.
SCIC hiện nay cũng đang đi theo hướng này, nhưng với quy mô vốn điều lệ còn khiêm tốn (50.000 tỷ đồng) và quyền chủ động chưa đủ mạnh. Nếu SCIC được nâng tầm thành SPF, quỹ không chỉ quản lý vốn mà còn trở thành trung tâm thu xếp đối tác: từ các quỹ quốc gia (Temasek, GIC) đến các quỹ đầu tư quốc tế (KKR, Blackstone...).
Nhờ đó, SPF vừa giảm áp lực vốn cho Nhà nước, vừa đưa vào DNNN nguồn lực mới về công nghệ, quản trị và mạng lưới toàn cầu. Quan trọng hơn, SPF có thể nắm vai trò chủ động dịch chuyển trọng tâm từ “thoái vốn đơn thuần” sang “tìm kiếm tri thức và năng lực cốt lõi” tuỳ theo thực tế hậu cổ phần hóa, cải cách và phát triển của doanh nghiệp, giúp DNNN không chỉ mạnh về vốn mà còn nâng cao chất lượng quản trị và sức cạnh tranh.
Tuy nhiên, có một số ý kiến e ngại rằng nhà đầu tư chiến lược có thể chi phối DNNN sau cổ phần hóa. Theo TS Nguyễn Hoàng Hiệp, điều này hoàn toàn có thể kiểm soát với danh mục DNNN cần cổ phần hóa phải được sàng lọc, loại trừ lĩnh vực trọng yếu liên quan đến an ninh quốc gia. Mặt khác, SPF đóng vai trò trung gian, bảo đảm nguồn vốn hỗn hợp nhưng vẫn duy trì tính thương mại và độc lập.
“Cho dù SCIC hay tổ chức đầu tư quốc gia đi theo mô hình đầu tư, quản lý vốn nào, thì cũng cần chú ý hội tụ đặc trưng của SPF - phân định rạch ròi giữa chức năng chủ sở hữu và chức năng quản lý Nhà nước. Cùng với đó, chúng ta cần xây dựng khung pháp lý trong nước cần đủ linh hoạt để thu hút các nhà đầu tư hàng đầu, đồng thời giữ vững quyền kiểm soát ở những ngành thiết yếu. Cơ hội cải tổ mô hình đầu tư, phát huy vai trò SPF và đón các nguồn vốn hậu thuẫn cho DNNN khi Việt Nam nâng hạng TTCK là rất lớn”, TS Nguyễn Hoàng Hiệp khuyến nghị.
Nhìn chung, chuyên gia khuyến nghị, SPF không chỉ là “công cụ vốn” mà còn là “cửa ngõ hội nhập” cho DNNN: huy động vốn khổng lồ, mở rộng tiếp cận công nghệ, nâng tầm quản trị và gia tăng uy tín thương hiệu. Đây sẽ là giải pháp giúp kinh tế Nhà nước giữ vững vai trò trụ cột, nhưng với một diện mạo hiện đại, minh bạch và cạnh tranh hơn trong giai đoạn tới.
