Phí bán hàng trên sàn TMĐT tăng trước mùa cao điểm cuối năm là diễn biến thị trường. Tuy nhiên, điều khiến nhiều nhà bán hàng lo ngại không chỉ là mức phí mà là tính minh bạch...
Những ngày cận Tết, áp lực tăng giá hàng hóa trên các sàn thương mại điện tử (TMĐT) trở nên rõ rệt. Nhiều nhà bán hàng thừa nhận, giá bán tăng không hẳn do nguyên liệu hay vận chuyển đột biến, mà chủ yếu xuất phát từ cấu trúc chi phí phân phối trên sàn ngày càng dày, trong đó chi phí nền tảng chiếm tỷ trọng lớn.
Theo phản ánh của các hộ kinh doanh, tổng chi phí bán hàng trên sàn hiện nay có thể lên tới 17 – 35 % doanh thu, bao gồm phí nền tảng, phí xử lý đơn, chi phí quảng cáo, khuyến mãi bắt buộc và các khoản phát sinh khác. Với các ngành hàng có biên lợi nhuận thấp, mức chi phí này khiến người bán rơi vào thế khó: giữ giá thì gần như không còn lãi, tăng giá lại mất sức cạnh tranh.
Chia sẻ với Diễn đàn Doanh nghiệp, anh Đinh Xuân Toàn (xã Sóc Sơn, TP Hà Nội), hộ kinh doanh cây cảnh bán hàng chủ yếu qua sàn, cho biết chi phí bán hàng đã tăng rõ rệt so với các năm trước. “Cây cảnh là mặt hàng có tính mùa vụ rất cao, đặc biệt dịp Tết. Nếu cộng đủ chi phí nền tảng, quảng cáo và vận chuyển, có những đơn gần như chỉ hòa vốn. Muốn giữ khách thì không dám tăng giá, còn giữ giá thì lợi nhuận gần như không còn”, anh Toàn chia sẻ.
Theo anh Toàn, điều đáng lo nhất không chỉ là mức chi phí, mà là khả năng dự báo. “Có những khoản chỉ đến khi đối soát cuối kỳ mới thấy rõ. Người bán nhỏ rất khó tính toán trước để xây dựng giá bán ổn định”, anh nói.
Ở một lĩnh vực khác, anh Nguyễn Văn Khang (xã Trung Giã, TP Hà Nội), kinh doanh thời trang trên sàn thương mại điện tử, cho rằng áp lực chi phí đang ngày càng lớn. “Thời trang cạnh tranh rất khốc liệt. Chỉ cần giá cao hơn đối thủ vài phần trăm là khách bỏ đi ngay. Nhưng hiện nay, nếu cộng đủ chi phí nền tảng và khuyến mãi bắt buộc, người bán buộc phải tính lại giá”, anh Khang cho biết.
Theo anh Khang, vấn đề không chỉ nằm ở việc sàn tăng chi phí, mà ở chỗ người bán gần như không có quyền lựa chọn. “Điều khoản do sàn đưa ra, người bán chỉ có hai lựa chọn: chấp nhận hoặc rời sàn. Trong khi sàn đã trở thành kênh bán hàng chính, việc rời đi gần như là tự loại mình khỏi thị trường”, anh nói.
Nhìn ở góc độ thị trường, nhiều ý kiến cho rằng việc các sàn điều chỉnh chi phí là quyền kinh doanh chính đáng. Tuy nhiên, câu chuyện đặt ra là mối quan hệ không cân xứng giữa nền tảng và người bán. Khi sàn vừa thiết lập luật chơi, vừa thực thi và đối soát, yêu cầu về minh bạch và ổn định chính sách trở nên đặc biệt quan trọng.
Đáng chú ý, không chỉ dừng ở chi phí, các nghĩa vụ liên quan đến thuế và hóa đơn cũng đang khiến người bán lo lắng. Trong bối cảnh quản lý thuế đối với hoạt động kinh doanh trên sàn ngày càng chặt chẽ, nhiều nền tảng thực hiện cơ chế thu hộ một tỷ lệ trên doanh thu. Người bán hàng đặt câu hỏi về cách thức đối soát, hoàn trả hoặc bù trừ khi chính sách miễn, giảm thuế theo ngưỡng doanh thu được áp dụng.
Nhìn ở góc độ pháp lý, Luật sư Nguyễn Đức Biên – Giám đốc Công ty Luật TNHH Đại La cho rằng vấn đề cốt lõi không phải là hạn chế quyền thu phí của sàn, mà là thiết lập khuôn khổ minh bạch cho luật chơi.
Theo Luật sư Nguyễn Đức Biên, thương mại điện tử hiện nay đã trở thành hạ tầng trung gian quan trọng của nền kinh tế, do đó các điều khoản về chi phí, khuyến mãi bắt buộc, thu hộ, hoàn thuế cần được công khai rõ ràng và ổn định.
Luật sư Nguyễn Đức Biên phân tích, người bán cần biết trước mình phải trả những khoản gì, trong bao lâu và thay đổi theo lộ trình nào. Nếu chính sách chi phí thay đổi liên tục, thiếu khả dự báo, rủi ro kinh doanh sẽ bị đẩy hết về phía người bán.
Thực tế tại nhiều quốc gia cho thấy, thương mại điện tử được coi là một dạng hạ tầng thị trường đặc thù, nơi yêu cầu minh bạch hóa điều khoản nền tảng được đặt ra nhằm bảo vệ bên yếu thế hơn trong quan hệ kinh doanh.
Từ góc nhìn môi trường kinh doanh, áp lực chi phí bán hàng trên sàn đang tạo ra quá trình sàng lọc mạnh mẽ. Những nhà bán có quản trị tốt, nguồn hàng chính ngạch, tài chính minh bạch sẽ trụ lại; ngược lại, các mô hình dựa vào biên lợi nhuận mỏng, thiếu chuẩn hóa sẽ gặp nhiều khó khăn.
“Tăng chi phí nền tảng có thể là câu chuyện thị trường. Nhưng khi thương mại điện tử đã trở thành hạ tầng phân phối quan trọng, minh bạch luật chơi không còn là lựa chọn, mà là yêu cầu của một môi trường kinh doanh lành mạnh”, Luật sư Biên nói.
